Η προτομή του Ευριπίδη στον Εθνικό Κήπο

Κατηφορίζοντας την οδό Αμαλίας από το Σύνταγμα προς τον ναό του Δία ο επισκέπτης θα συναντήσει στο αριστερό του χέρι πάνω στο πεζοδρόμιο και έξω ακριβώς από τον Εθνικό Κήπο τις προτομές των τριών σημαντικότερων αρχαίων τραγικών ποιητών: του Ευριπίδη, του Αισχύλου και του Σοφοκλή. Πρόκειται για τρεις προτομές οι οποίες στήθηκαν το 2002 επί δημαρχίας Δημήτρη Αβραμόπουλου. Σε αυτήν την ανάρτηση θα ασχοληθούμε με την προτομή του νεώτερου εκ των τριών, του Ευριπίδη.

Μερικά λόγια για τον Ευριπίδη

Ο Ευριπίδης γεννήθηκε το 480 π.Χ. στο νησί της Σαλαμίνας. Ο θρύλος το θέλει να έχει γεννηθεί την μέρα της ιστορικής ναυμαχίας μεταξύ Ελλήνων και Περσικής αυτοκρατορίας. Η καταγωγή του ήταν από τον Δήμο Κεκρωπίας των Αθηνών. Προερχόταν από οικονομικά ταπεινή οικογένεια εν αντιθέσει με τους άλλους δυο τραγικούς. Ωστόσο η οικονομική του δυσχέρεια στην δημοκρατική Αθήνα του Περικλή δεν αποτελούσε τροχοπέδη για να λάβει εκείνα τα μορφωτικά εφόδια που θα τον μετέτρεπαν σε έναν από τους μεγαλύτερους ποιητές όλων των εποχών.

Ο Ευριπίδης κατά την διάρκεια του βίου του δεν άσκησε κάποιο πολιτικό λειτούργημα. Ωστόσο το σύνολο του έργου του διέπεται από ιδεολογήματα και από μεστή κριτική στα πεπραγμένα των σύγχρονων του πολιτικών. Διέπεται από μεγάλη αγάπη για την πατρίδα του ενώ καυτηριάζει την στάση της Λακεδαίμονος κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Το έργο του είναι γεμάτο με κριτική απέναντι σε καθιερωμένες μέχρι τότε αξίες. Γι' αυτόν τον λόγο γίνεται ιδιαίτερα αγαπητός στη νεολαία ενώ αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό από τους γηραιότερους Αθηναίους. Συμμετείχε 22 φορές σε δραματικούς αγώνες και κέρδισε το πρώτο βραβείο τις τέσσερις.

Σήμερα γνωρίζουμε 81 γνωστούς τίτλους έργων του Ευριπίδη αν και το έργο του ήταν μεγαλύτερο. Πλήρως σωσμένα έφτασαν σε μας 19 έργα του και αποσπάσματα από ορισμένα άλλα. Το τέλος του ήρθε το 406 π.Χ. σε βαθύ για την εποχή γήρας στην γη της Μακεδονίας όπου βρισκόταν καλεσμένος του βασιλιά Αρχέλαου. Τάφηκε κοντά στην Αμφίπολη με όλες τις τιμές ενώ η είδηση του θανάτου του σκόρπισε θλίψη στην πόλη των Αθηνών. Τα οστά του δεν μεταφέρθηκαν στην Αθήνα γιατί αρνήθηκε ο Αρχέλαος ωστόσο ο Δήμος των Αθηναίων τίμησε τον ποιητή στήνοντας κενοτάφιο στον δρόμο προς τον Πειραιά. Με πρόταση του ρήτορα Λυκούργου στήθηκε αργότερα άγαλμα του ποιητή στο θέατρο του Διονύσου στο οποίο υπήρχε το εξής επίγραμμα: 

«Μνήμα μεν Ελλάς άπασ΄ Ευριπίδου. οστέα δ΄ ίσχει

γή Μακεδών. η γαρ δέξατο τέρμα βίοο.

πατρίς δ΄ Ελλάδος Ελλάς, Αθήναι. Πλείστα δε Μούσα:

τέρψας εκ πολλών και τον έπαινον έχει»

*Μνήμα του Ευριπίδη είναι όλη η Ελλάδα

Αλλά τα οστά του τα έχει η μακεδονική γη

γιατί εκεί τελείωσε τον βίο του.

Πατρίδα του είναι η Αθήνα, η Ελλάδα της Ελλάδας.

Οι Μούσες του πολλούς χαροποίησαν

και από πολλούς τιμάται.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια απλή προτομή η οποία πρέπει να μελετηθεί μαζί με τις άλλες δυο προτομές ως ενιαίο έργο. Και οι τρεις προτομές έχουν την ίδια δομή. Στην μαρμάρινη βάση τους αναγράφεται

ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΑΒΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ 

2002

και πιο πάνω αναγράφονται το όνομα του ποιητή, η ημερομηνία γέννησης και η ημερομηνία θανάτου του. Οι προτομές βασίζονται σε αντίστοιχα αγάλματα των ποιητών από την αρχαιότητα. Δεν τόσο ποιητικές όσο ποιητικό υπήρξε το έργο των τριών τραγικών ωστόσο αποτελούν πιστά αντίγραφα παλαιότερων προτομών.

Και οι τρεις προτομές είναι έργο του γλύπτη Γιώργου Καλακαλλά από τον Τύρναβο.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Ο Ευριπίδης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές όλων των εποχών. Και αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός ότι 2.400 χρόνια μετά των θάνατό τα έργα παίζονται στα θέατρα της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού. Τιμήθηκε ως μεγάλος ποιητής από τους σύγχρονούς του και αναγνωρίστηκε από τους συναδέλφους του (ο Σοφοκλής μόλις πληροφορήθηκε τον θάνατό του λέγεται πως παρουσιάστηκε με μαύρο χιτώνα και εισήγαγε αστεφάνωτους τους ηθοποιούς και τον χορό κατά την είσοδό τους στο  Θέατρο). Το έργο του έχει μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες και επηρέασε πλήθος θεατρικών συγγραφέων. Διδάσκεται μέχρι τις μέρες μας στις θεατρικές σχολές αλλά και στα Πανεπιστήμια και τα σχολεία μέση εκπαίδευσης.

To πόσο σημαντικός θεωρούνταν ήδη από την αρχαιότητα φαίνεται από το γεγονός ότι ο Αλέξανδρος σύμφωνα με τον ομώνυμο Βίο του Πλούταρχου είχε στην κινητή βιβλιοθήκη του έργα του Ευριπίδη και συχνά ανέφερε γνωμικά του ενώ σύμφωνα πάντα με το ίδιο βιβλίο ο Κλείτος στην λογομαχία του με τον Αλέξανδρο ανέφερε στίχο του Ευριπίδη. Χιλιάδες χρόνια μετά ο διανοητής Γκαίτε αναρωτιέται στις σελίδες του προσωπικού του ημερολογίου (23 Νοεμβρίου 1831): "Από τον καιρό του Ευριπίδη έχουν γεννήσει όλα τα έθνη του κόσμου κανέναν δραματουργό που να είναι άξιος να του πάει τις παντούφλες;".

Εν αντιθέσει με το μεγαλείο του ποιητή, η προτομή μάλλον δεν ξεφεύγει από την μετριότητα. Σε ανθρώπους που έχουν υμνήσει την πατρίδα τους, την ειρήνη και την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη πιστεύω πως άξιζε κάτι πιο πομπώδες, πιο εκφραστικό, πιο γλαφυρό από τις απλές προτομές ξεχασμένες στην άκρη ενός πεζοδρομίου σκεπασμένες από τον θόρυβο μιας πολυσύχναστης λεωφόρου.

Πως θα πάμε

Οι τρεις προτομές βρίσκονται πάνω στην Λεωφόρο Αμαλίας στο ύψος του Εθνικού Κήπου. Με το μετρό μας εξυπηρετεί η στάση "Σύνταγμα". Κατεβαίνοντας, προχωράμε από την Βουλή προς το Ζάππειο. Οι προτομές βρίσκονται στο αριστερό μας χέρι επί του πεζοδρομίου.

Βιβλιογραφία Ευριπίδη:

Άλκηστις - Ανδρομάχη - Βάκχες - Εκάβη - Ελένη - Ηλέκτρα - Ηρακλείδες - Ηρακλής μαινόμενος - Ικέτιδες - Ιππόλυτος - Ιφιγένεια εν Αυλίδι - Ιφιγένεια εν Ταύροις - Ίων - Κύκλωψ - Μήδεια - Ορέστης - Ρήσος - Τρωάδες - Φόνισσες

Διαβάστε για τον Ευριπίδη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V, VI

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ


Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003