Η προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου στο Πεδίο του Άρεως των Αθηνών

Η προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου βρίσκεται στη Λεωφόρο των Ηρώων, στο Πεδίο του Άρεως των Αθηνών. 

Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος γεννήθηκε το 1790 στο νησί της Ιθάκης. Ο πατέρας του ήταν ο Ανδρέας Βαρούσης με καταγωγή από την Φθιώτιδα. Ξακουστός οπλαρχηγός της Ρούμελης, πολέμησε στο πλευρό του Λάμπρου Κατσώνη και μετά την ήττα του τελευταίου πιάστηκε αιχμάλωτος και αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους στην Κωνσταντινούπολη. Η μητέρα του Ακριβή Τσαρλαμπά καταγόταν από την Πρέβεζα. Μετά την παράδοση της πόλης στον Αλή Πασά, μετανάστευσε στη Λευκάδα και από εκεί στο νησί της Ιθάκης.

Εκεί γεννήθηκε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και βαφτίστηκε από την χήρα του Λάμπρου Κατσώνη Μαρουδιά και τον Γιάννη Ζαβό παίρνοντας το όνομα του μυθικού βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα. Ο μικρός Οδυσσέας μεγάλωσε ορφανός και το 1806 ο Αλή Πασάς τον πήρε στην αυλή του ως προστατευόμενο. Η αυλή του Αλή πασά έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην διαμόρφωση του χαρακτήρα και των ικανοτήτων του Οδυσσέα.

Εκεί φοίτησε στην στρατιωτική σχολή του Αλί και ήταν τόσο καλές οι επιδόσεις του που ο Πασάς τον έκανε μέλος της προσωπικής σωματοφυλακής του. Το 1819 πριν καν συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας του ορίστηκε δερβέναγας της ανατολικής Στερεάς. Συμμετείχε στις μάχες του Αλί  στο Αργυρόκαστρο, το Βεράτι και το Γαρδίκι και για τις υπηρεσίες του ο Αλί του πρόσφερε την οπλαρχηγία της Λιβαδειάς.

Το 1820 μετά την ρήξη του Αλί με τον Σουλτάνο ο Ανδρούτσος - που είχε ήδη μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία από το 1818 - μυεί στον κοινό αγώνα της Φιλικής τον Αθανάσιο Διάκο στον οποίο και αφήνει την οπλαρχηγία της Λιβαδειάς και πηγαίνει στην Αράχοβα όπου και προσπαθεί να δημιουργήσει κοινή συμμαχία μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών εναντίον των Τούρκων. Αποτυγχάνει λόγω της άρνησης του Ομέρ Βρυώνη και αποσύρεται στην Λευκάδα όπου έρχεται σε επαφή με τον Καραϊσκάκη, τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και άλλους οπλαρχηγούς. 

Το 1821 με την έναρξη της επανάστασης ο Ανδρούτσος αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στην ανατολική στερεά. Στις 8 Μαΐου 1821 γράφει μαζί με μερικές δεκάδες ακόμα αδούλωτων Ελλήνων μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ταμπουρώνεται στο Χάνι της Γραβιάς και κατορθώνει να σταματήσει τον στρατό του Ομέρ Βρυώνη ο οποίος προηγουμένως είχε συντρίψει τις δυνάμεις του Διάκου στην Αλαμάνα και είχε σκοτώσει με τον πλέον βάναυσο τρόπο τον Έλληνα οπλαρχηγό. Ο Ανδρούτσος εκδικείται τον φίλο του στέλνοντας στο τάφο 330 Τούρκους και τραυματίζοντας άλλους 800. Ο Βρυώνης καλεί να φέρουν κανόνι οι Έλληνες όμως που είχαν ήδη καταλάβει τις προθέσεις τους δραπετεύουν μέσα στη νύχτα. Ο Ομέρ Βρυώνης συγκλονισμένος από την έκβαση της μάχης αποσύρεται στην Εύβοια και διακόπτει την επέλαση του προς την Πελοπόννησο.

Το 1822 του απονέμεται ο τίτλος του αρχιστράτηγου Ανατολικής Στερεάς όμως λίγο αργότερα ο Ιωάννης Κωλέττης έρχεται σε σύγκρουση μαζί του και του στερεί το αξίωμα. Ο Ανδρούτσος μένει σχεδόν ανενεργός και παροπλισμένος καθώς η κεντρική διοίκηση τον θεωρεί μάλλον εχθρό παρά φίλο. 

Ο Ανδρούτσος ο οποίος στο μεταξύ προσπαθεί να κάνει διάφορους στρατηγικούς ελιγμούς στην Ανατολική Στερεά μεταξύ των οποίων και το κάλεσμα σε δήθεν συμμαχία με τους Τούρκους κατηγορείται για έσχατη προδοσία και διώκεται από το πάλαι ποτέ πρωτοπαλίκαρο του Γιάννη Γκούρα. Ο Ανδρούτσος στην πραγματικότητα χρησιμοποιούσε την πίστη των Τούρκων στην πρότερη καλή του υπηρεσία στην αυλή του Αλί προκειμένου να τους παγιδεύσει και να τους φέρει στην αγκαλιά του ελληνικού στρατού καταστρέφοντας τους. Το ότι δεν επιθυμούσε σύγκρουση με ελληνικά στρατεύματα φαίνεται και από το γεγονός ότι δεν συγκρούστηκε με τα στρατεύματα των διωκτών του υπό τον Γιάννη Γκούρα. Τελικά παραδόθηκε στις ελληνικές αρχές οι οποίες του είχαν υποσχεθεί να τον αφήσουν ελεύθερο. Στην αρχή όμως τον περιόρισαν στο Μοναστήρι του Δομοκού και αργότερα τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στην Ακρόπολη των Αθηνών.

Πάνω στον Ιερό Βράχο της Αθήνας το βράδυ της 5ης Ιουνίου 1825 γράφτηκε μια από τις πιο μελανές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού κράτους. Έπειτα από έγκριση του Γιάννη Γκούρα ο Οδυσσέας Ανδρούτσος δολοφονήθηκε. Η διοίκηση επειδή γνώριζε την απήχηση που είχε ο Ανδρούτσος στον ελληνικό λαό και φοβόταν αντιδράσεις απέκρυψε το γεγονός της δολοφονίας του. Στήσανε ένα σκοινί έξω από το παράθυρο του κελιού του και πέταξαν το πτώμα του από την Ακρόπολη προκειμένου να φανεί ως απόπειρα διαφυγής! Το σώμα του Ανδρούτσου μαζεύτηκε από τους πρόποδες το Βράχου και θάφτηκε πρόχειρα στα πέριξ.

Έπρεπε να έρθει η μαρτυρία του στρατιώτη Καλαντζή ο οποίος φιλούσε σκοπιά εκείνο το βράδυ για να λάμψει η αλήθεια και να πάρει ο κάθε πρωταγωνιστής εκείνης της νύχτας της θέση που του αξίζει στην ιστορία.

Τα οστά του Οδυσσέα Ανδρούτσου μεταφέρθηκαν έπειτα από δεκαετίες στο Α΄ Νεκροταφείο των Αθηνών σκεπασμένα κάτω από από ένα λιτό και κομψό μνημείο όπως ταιριάζει σε όλους τους μεγάλους. Σήμερα σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στο Α΄ Νεκροταφείο τα οστά του λιονταριού της Ρούμελης βρίσκονται στην Πρέβεζα, σε κρύπτη εντός του ανδριάντα του. 

Όσον αφορά την προτομή, είναι φτιαγμένη από μάρμαρο και απεικονίζει τον Οδυσσέα Ανδρούτσο με μουστάκι, μακριά μαλλιά και καπέλο στο κεφάλι. Στην προτομή αναγράφεται

ΟΔΥΣΣΕΥΣ 

ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ

1790-1825

H προτομή είναι έργο του γλύπτη Θανάση Απάρτη. Τοποθετήθηκε το έτος 1936.

Διαβάστε για τον Οδυσσέα Ανδρούτσο Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, IV, V, VI

Η μάχη στο Χάνι της Γραβιάς εδώ

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Η λαϊκή μούσα διέσωσε τη μνήμη του Οδυσσέα Ανδρούτσου μέσα από τα δημοτικά τραγούδια γνωστότερο εκ των οποίων είναι το "Του Ανδρούτσου η Μάνα".

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003