Ο ανδριάντας του Γλάδστων (Gladstone) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

O ανδριάντας του Βρετανού πολιτικού William Edward Gladstone βρίσκεται στο προαύλιο του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου των Αθηνών. Ο συγκεκριμένος άνδρας έζησε κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα (1809 - 1898) και κατά τη διάρκεια του βίου του συνέδεσε το όνομα του με την χώρα μας, υποστηρίζοντας την ένωση της Θεσσαλίας και της περιοχής της Άρτας με την Ελλάδα (1881). Η στάση του κρίθηκε ως φιλελληνική από την ελληνική πολιτεία η οποία αποφάσισε να στήσει τον ανδριάντα του στην πρωτεύουσα του κράτους.

Πρόκειται για μια κατασκευή φτιαγμένη από μάρμαρο. Ο πολιτικός αναπαρίσταται σε μέση ηλικία. Έχει φαλάκρα με ελάχιστα μαλλιά στα πλαϊνά της κεφαλής και περιμετρικό μούσι στην κάτω γνάθο. Φοράει παντελόνι, κουμπωμένο παλτό και παπιγιόν. Πίσω από τα πόδια του υπάρχουν δυο βιβλία τα οποία παραπέμπουν στις δυο πραγματείες που έγραψε για τον Όμηρο. Στο αριστερό του χέρι κρατάει έναν πάπυρο ενώ στην πλάτη του είναι ριγμένος ένας μανδύας. Τόσο ο μανδύας όσο και ο πάπυρος στο χέρι αν φαντάζουν έξω από το κλίμα του 19ου αιώνα. Αποτελούν όμως μια τεχνοτροπία της γλυπτικής η οποία συνδέει τα πρόσωπα που απεικονίζονται με τους μεγάλους πολιτικούς άνδρες της αρχαιότητας.

Στην πίσω πλευρά του βάθρου, είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΠΡΥΤΑΝΕΥΟΝΤΟΣ ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ ΚΡΑΣΣΑ

ΑΝΕΣΤΗΛΩΘΗ ΤΗ 24 ΙΟΥΝΙΟΥ 1900

ΠΡΥΤΑΝΕΥΟΝΤΟΣ ΔΕ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ

ΚΑΤΕΣΚΕΥΑΣΘΗ ΤΗ 27 ΙΟΥΝΙΟΥ 1883

Στην αριστερή πλευρά του βάθρου:

ΗΠΕΙΡΟΥ ΜΟΙΡΑ ΗΔΕ ΘΕΣΣΑΛΙΗ ΦΑΟΣ ΙΡΩΝ

ΔΩΚΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΔΟΥΛΟΣΥΝΗΝ ΑΛΕΚΩΝ

ΤΗΣ Δ' ΕΥΕΡΓΕΣΙΗΣ ΜΝΗΜΩΝ ΕΛΛΑΣ ΤΟΔ' ΑΓΑΛΜΑ

ΕΙΣΑΤΟ ΣΟΙ ΓΛΑΔΣΤΩΝ ΟΥ ΚΛΕΟΣ ΑΘΑΝΑΤΟ

Στην πίσω πλευρά του βάθρου συναντούμε την υπογραφή του γλύπτη

Γ. ΒΙΤΑΛΗΣ ΕΠΟΙΕΙ

1886

Πάνω στο βάθρο λοιπόν συναντούμε πληροφορίες οι οποίες είναι συγκεχυμένες μεταξύ τους. Κάτω από την υπογραφή του γλύπτη συναντούμε το έτος 1886 ενώ στο βάθρο δίπλα στο όνομα του πρύτανη συναντούμε την ημερομηνία 27 Ιουνίου 1883. Προφανώς αυτή η τελευταία ημερομηνία αντιστοιχεί στην απόφαση κατασκευής του ανδριάντα ενώ το 1886 αποτελεί την ημερομηνία ολοκλήρωσης του έργου. Ο Βιτάλης - όπως παραθέτει η  Αντωνοπούλου - επισκέφτηκε στην Αγγλία τον Γλάστων για να μελετήσει τη μορφή του. Η τοποθέτηση του έργου δεν πραγματοποιήθηκε άμεσα αλλά καθυστέρησε τέσσερα χρόνια. Τούτο οφείλεται στις πολιτικές συγκυρίες, στην αλλαγή της στάσης της Αγγλίας - υποστήριξε την προσάρτηση της Αν. Ρωμυλίας στην Βουλγαρία - , σε υπόγειες διαμαρτυρίες έτερων μεγάλων δυνάμεων κοκ. Οι από τότε αντιρρήσεις και προβληματισμοί γύρω από τον ανδριάντα αποδεικνύουν πως πρόκειται για έναν ακόμα έργο κολακείας των Νεοελλήνων προς τις μεγάλες δυνάμεις. Πρέπει να κατανοήσει ο Έλληνας ότι στόχος του Γλάδστων δεν ήταν η ενδυνάμωση της Ελλάδας αλλά ο σταδιακός διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τώρα αν το ένα προϋπέθετε το άλλο, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Ο Γλάδστων (όπως επιτάσσει η πολιτική σε όλους τους τόπους και όλους τους χρόνους) ενδιαφερόταν καθαρά για το συμφέρον της πατρίδας του.  Δεν τον κάνει φιλέλληνα το γεγονός ότι το 1881 τα συμφέροντα Ελλάδας και Βρετανίας ταυτίστηκαν. 

Εν τέλει, το έργο στήθηκε στις 24 Ιουνίου του 1900. Αποτελεί δηλαδή ένα έργο 113 ετών (οι φωτογραφίες που ανέβασα είναι νεότερες κατά δύο έτη, τραβήχτηκαν το 2011) το οποίο ανεξαρτήτως του προσώπου που απεικονίζει, πρέπει να φυλάσσεται και να διατηρείται διότι αποτελεί σημαντικό στοιχείο τόσο της ελληνικής τέχνης όσο και της ελληνικής ιστορίας.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1864 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003
• Συνεδριάσεις του ΕΚΠΑ σχετικά με τον ανδριάντα, από το openarchives.gr
• Ευθυμία Μαυρομιχάλη: Εθνική ιδεολογία και νεοελληνική γλυπτική: Η περίπτωση των γλυπτικών απεικονίσεων των Φιλελλήνων.