Η προτομή του Σπυρίδωνα Σαμάρα στον Εθνικό Κήπο

Στον Εθνικό Κήπο των Αθηνών αν εξαιρέσουμε τις προτομές του Ευνάρδου και του Ιωάννη Καποδίστρια βρίσκονται κυρίως γλυπτά που απεικονίζουν ανθρώπους της τέχνης, των γραμμάτων και γενικότερα του πολιτισμού. Ένας τέτοιος άνθρωπος ήταν και ο Σπύρος Σαμάρας η προτομή του οποίου στολίζει το νότιο τμήμα του Εθνικού Κήπου.

Μερικά λόγια για τον Σπύρο  Σαμάρα

Ο Σαμάρας γεννήθηκε - όπως και ο Καποδίστριας η προτομή του οποίου βρίσκεται μερικά μέτρα πιο πέρα - στο νησί της Κέρκυρας στις 17 Νοέμβρη 1861. Από πολύ μικρός έδειξε την έφεση του προς την μουσική Τέχνη και μαθήτευσε πλάι στον επίσης Κερκυραίο Σπύρο Ξυνάδα. Ύστερα από δική του προτροπή ο μικρός Σπύρος το 1875 (σε ηλικία 14 ετών) γράφεται στο Ωδείο των Αθηνών όπου και παρακολουθεί μαθήματα βιολιού (καθηγητής Φρειδερίκος Βολωνίτης) ενορχήστρωσης αλλά και θεωρητικά (και στα δυο καθηγητής του ο Ερρίκος Στανκαμπιάνο). 

Το 1882 μεταβαίνει για σπουδές στο Παρίσι όπου μαθητεύει κυρίως πλάι στον Λεό Ντελίμπ. Το 1885 και αφού έχει πάρει τα βασικά θεωρητικά του εφόδια από την γαλλική πρωτεύουσα μετακομίζει στη Ιταλία. Η γειτονική χώρα έμελλε να γίνει ο τόπος θριάμβου και καταξίωσης για τον Κερκυραίο συνθέτη. Η τρίπρακτη όπερα "Φλόρα Μιράμπιλις" ανεβάζεται αρχικά στο θέατρο Καρκάνο του Μιλάνο το 1886 και ένα χρόνο μετά γνωρίζει αποθεωτικής υποδοχής στην Σκάλα του Μιλάνο με πρωταγωνίστρια την Έμμα Καλβέ. Το έργο ανεβαίνει το 1889 πρώτα στην Κέρκυρα και μετά στην Αθήνα με τίτλο "Θαυμαστή Ανθώ".

Το 1891 ανεβαίνει στην όπερα του Μιλάνο η όπερα "Λιονέλλα" η οποία δεν τυχαίνει ανάλογης αποδοχής. Τα σύννεφα ωστόσο φεύγουν πάνω από τον καλλιτεχνικό ουρανού του Σαμαρά το 1894 με το ανέβασμα της όπερας "Η Μάρτυς" στη Νεάπολη. Μετά από αυτό το έργο οι κριτικοί τον τοποθέτησαν στο κίνημα του βερισμού μαζί με τον Μασκάνι και τον Πουτσίνι.

Το 1896 επιστρέφει για μικρό διάστημα στην Ελλάδα όπου συνθέτει τον Ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων σε στίχους του Κωστή Παλαμά. Ο ύμνος καθιερώνεται στην τελετή έναρξης του Τόκυο το 1958 και έκτοτε αποτελεί τον επίσημο ύμνο των Αγώνων. Το 1908 στο Θέατρο Verdi της Φλωρεντίας ανεβαίνει η όπερα "Ρέα" η οποία αποσπά διθυραμβικές κριτικές και του χαρίζει την αναγνώριση από σπουδαίους συνθέτες της γενιάς του όπως ο Πουτσίνι. 

Το 1911 επιστρέφει στην Ελλάδα - άγνωστο γιατί - αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι επέστρεψε επειδή ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄ ήθελε να τον κάνει διευθυντή του Ωδείου των Αθηνών κάτι που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε ίσως λόγω της δολοφονίας του βασιλιά στην Θεσσαλονίκη. Το 1914 ο γάμος του με την Άννα Αντωνοπούλου καθώς και το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου φαίνεται ότι  τον εγκλώβισαν οριστικά στην χώρα.

Πέθανε στις 25 Μαρτίου 1917 σε ηλικία 56 ετών από χρόνια νεφρίτιδα.

Το μνημείο

Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο γλυπτό φτιαγμένο από μάρμαρο. Απεικονίζει τον συνθέτη σε ώριμη ηλικία με μουστάκι και μούσι στο πηγούνι φορώντας σακάκι και γραβάτα. Κάτω ακριβώς από την προτομή είναι χαραγμένα τα λόγια:

Σ. ΣΑΜΑΡΑΣ

ενώ στην βάση του γλυπτού απεικονίζονται δυο κλαδιά ελιάς και μια άρπα. Πρόκειται για ένα έργο του Μιχαήλ Τόμπρου.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Σπύρου Σαμάρα βρίσκεται στον Εθνικό Κήπο στο κέντρο της πόλης των Αθηνών. Κατεβαίνοντας από το μετρό στη στάση Σύνταγμα (μπλε και κόκκινη γραμμή) κατηφορίζουμε την Αμαλίας. Η είσοδος του Εθνικού Κήπου βρίσκεται στο αριστερό μας χέρι. Υπάρχουν δυο τρόποι για να εντοπίσετε την προτομή: και αυτήν και τις υπόλοιπες. Ο πρώτος είναι να ρίξετε μια ματιά στον άκρως κατατοπιστικό χάρτη που υπάρχει αριστερά της εισόδου. Ο δεύτερος είναι απλά να μπείτε στον Κήπο, να διαλέξετε τυχαία ένα μονοπάτι και να αρχίσετε τη περιήγησή σας θαυμάζοντας φυτά που ούτε κατά διάνοια δεν θα περνούσε από την φαντασία σας ότι υπάρχουν στο κέντρο της Αθήνας. Και κάπως ανεπαίσθητα, χωρίς να το έχετε προγραμματίσει, θα σταματάει το βήμα σας ένα γλυπτό αναδυόμενο μέσα από όγκους πράσινου.

Αν υπάρχει χρόνος προτείνω ανεπιφύλακτα το δεύτερο...

Διαβάστε για τον Σπύρο Σαμάρα Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV

Δείτε προσωπογραφίες του Σαμάρα εδώ

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Ακούστε τον "Ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων".

Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003
• Δ. Παυλόπουλος, ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος, Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ, Αθήνα, 1996