Το γλυπτό "Κόρη σε Έκσταση" στην Κυψέλη

Περπατώντας κατά μήκος του πεζόδρομου της Φωκίονος Νέγρη συναντούμε μέσα σε συντριβάνι ένα γλυπτό το οποίο αναπαριστά μια γυναίκα. Πρόκειται για ένα προπολεμικό γλυπτό (έτος φιλοτέχνησης το 1939) του Μιχάλη Τόμπρου το οποίο φέρει την ονομασία "Κόρη σε Έκσταση". Συνήθως τέτοιες γυναικείες μορφές μέσα σε συντριβάνια αποκαλούνται "Λουόμενες" όπως πχ η "Λουόμενη" του Νικόλα στο συντριβάνι του Λευκού Πύργου στη Θεσσαλονίκη. Τούτη η Κόρη λοιπόν είναι κατασκευασμένη από ορείχαλκο. Είναι γυμνή και έχει τα χέρια ανοιχτά σε κατάσταση έκστασης. Στη βάση του γλυπτού υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής:

Μ. ΤΟΜΠΡΟΣ 1939

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Βιβλιογραφία

1. Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 200
2. Ο Έλλην γλύπτης στον 20ο αιώνα, Μιχάλης Τόμπρος 1909 - 1964
3. Δ. Παυλόπουλος, ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος, Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ, Αθήνα, 1996

Ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Κανάρη στην Κυψέλη

Η Κυψέλη πριν τον ερχομό της αντιπαροχής και την πλήρη καταστροφή του αστικού πεδίου των Αθηνών, ήταν μια από τις πλέον εξέχουσες γειτονιές της πόλης. Οι  μαρτυρίες μιλούν για μια συνοικία με απίστευτης ομορφιάς νεοκλασικά, με πλατείες και δέντρα να καλλωπίζουν τον δημόσιο της χώρο και πνευματικά ανήσυχους ανθρώπους να σεργιανίζουν τα σοκάκια της. Στις μέρες μας βέβαια ο διαβάτης θα συναντήσει μια τελείως διαφορετική εικόνα: τόνους τσιμέντου, πανύψηλες πολυκατοικίες, πεζοδρόμια σκεπασμένα από πλήθος παρκαρισμένων αυτοκινήτων, διαμερίσματα κατοικημένα από εφτά και οχτώ ανθρώπους που ζουν στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο (εφτά νομά σ’ ένα δωμά που τραγούδαγε και ο Άκης Πάνου μόνο που η Χαρακόπου έγινε πια Κυψέλη και Ομόνοια και  Βάθης) και όταν το φως του ήλιο αραιώσει και εξαφανιστεί τελείως τότε παίζεται το μεγάλο δράμα της περιοχής: σκλάβες προερχόμενες από τις χώρες τις Αφρικής (κυρίως τη Νιγηρία) κατακλύζουν την οδό Πατησίων και επιδίδονται σε μια απίστευτη αγοραπωλησία του κορμιού τους. Όχι διότι το επιθυμούν βεβαίως αλλά διότι οι σύγχρονοι δουλέμποροι (οι οποίοι δεν έχουν ούτε εθνικότητα, ούτε πατρίδα αλλά ο μόνος προσδιορισμός που κουβαλούν πάνω τους είναι αυτός του ρεμαλιού) τις εξαναγκάζουν με διάφορα αφρικανικά τελετουργικά  δένοντας τες με κάποια μορφή «όρκου», εκμεταλλευόμενοι βεβαίως την καθολική αμορφωσιά των δύστυχων αυτών πλασμάτων. Τα κέρδη βεβαίως είναι τεράστια για τους δουλέμπορους και μπροστά στο κέρδος, τι σου είναι ο άνθρωπος;

Περπατώντας λοιπόν σε αυτήν την υποβαθμισμένη περιοχή ο διαβάτης αφού διασχίσει την Φωκίονος Νέγρη θα φτάσει στην κεντρική πλατεία. Εκεί βρίσκεται ο ανδριάντας ενός παλιού κατοίκου της περιοχής, του μπουρλοτιέρη του 21΄ Κωνσταντίνου Κανάρη.

Το μνημείο

Πρόκειται για έναν μαρμάρινο ανδριάντα που παρουσιάζει τον Κανάρι σε νεαρή ηλικία, με μουστάκι και το κεφάλι ξεσκέπαστο. Στέκεται όρθιος πάνω σε μια βάρκα (η οποία φέρει το όνομα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ») κρατώντας στο δεξί του χέρι μια δάδα. Είναι δηλαδή έτοιμος να πράξει αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον στην εποχή του: να ανατινάξει ένα ακόμα εχθρικό πλοίο.

Στην βάση του ανδριάντα αναγράφονται τα λόγια:

«ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ»

Στα πλάγια του αριστερού ποδιού διαβάζουμε την υπογραφή του γλύπτη: 

ΛΑΖΑΡΟΣ ΦΥΤΑΛΗΣ ΕΠΟΙΕΙ

Το γλυπτό είναι ένα από τα παλαιότερα δημόσια γλυπτά της πόλης (κατασκευάστηκε το 1876) όμως δεν είχε εξ’ αρχής αυτόν τον χαρακτήρα. Αρχικά βρισκόταν στο Μέγαρο Νεγρεπόντη στην Βασ. Αμαλίας. Το 1937 δωρήθηκε στον Δήμο Αθηναίων ο οποίος την τοποθέτησε στην πλατεία Κυψέλης η οποία έκτοτε φέρει το όνομα του Κανάρη. Δημιουργός του έργου όπως μαρτρά εξάλλου και η υπογραφή είναι ο γλύπτης Λάζαρος Φυτάλης.

Πως θα πάμε

Στην πλατεία Κυψέλης φτάνει κανείς εύκολα με το λεωφορείο Είναι προτιμότερο όμως να έρθει ο διαβάτης από την Πατησίων, ανηφορίζοντας όλη την Φωκίονος Νέγρη. Έτσι θα μπορέσει να δει έναν όμορφο δρόμο της Αθήνας γεμάτο με γλυπτά και συντριβάνια. Η Φωκίονος Νέγρη αφού κάνει μια μικρή κλίση, εν τέλει τερματίζει την πλατεία της Κυψέλης

Φωτογραφίες από το γλυπτό εδώ 
Διαβάστε για του γλυπτό: Ι, ΙΙ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική (1864 - 2004), Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003.

Φωτογραφίες από την προτομή του Θάνου Σκούρα στην Κυψέλη

Η υπογραφή του γλύπτη εγχάρακτη στην προτομή

Φωτογραφίες από το γλυπτό "Κόρη σε Έκσταση" στην Κυψέλη

Φωτογραφίες από τον ανδριάντα του Κωνσταντίνου Κανάρη στην Κυψέλη

Η προτομή του Σπύρου Μερκούρη στην Κυψέλη

Συνεχίζοντας την περιήγηση μας στον πεζόδρομο Φωκίωνος Νέγρη στην Κυψέλη των Αθηνών μετά την προτομή του Κοτζιά που είδαμε στην περασμένη ανάρτησh μας συναντάμε περίπου διακόσια μέτρα βορειοανατολικότερα κατά την ροή της οδού την προτομή ενός έτερου πολιτικού που διετέλεσε Δήμαρχος της πόλης, του Σπύρου Μερκούρη.

Μερικά λόγια για τον Σπύρο Μερκούρη

Ο Σπύρος Μερκούρης γεννήθηκε το 1856 στην Ερμιόνη Κρανιδίου. Πολιτεύτηκε σε σχετικά νεαρή ηλικία και το 1899 εκλέχτηκε Δήμαρχος Αθηναίων. Παρέμεινε στην θέση αυτή για 15 ολόκληρα χρόνια αποχωρώντας το 1914. Το 1916 κατηγορήθηκε για την διοργάνωση των Νοεμβριανών (πρόκειται για τα επεισόδια που οργάνωσαν και εκτέλεσαν οι βασιλόφρονες εναντίων των Βενιζελικών, ουσιαστικά ένα εκτεταμένο αντιβενιζελικό πογκρόμ που περιελάμβανε και το περίφημο ανάθεμα του Βενιζέλου) και ένα χρόνο μετά όταν επανήλθε στην εξουσία ο Βενιζέλος εξορίστηκε μαζί με άλλους αντιβενιζελικούς στο νησί της Κορσικής. 

Το 1920 όταν ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές και ανέλαβε και πάλι η φιλοβασιλική παράταξη υπό τον Δημήτριο Γούναρη ο Μερκούρης επέστρεψε από την εξορία ενώ η εις βάρος του θανατική καταδίκη διαγράφτηκε. Το 1929 εξελέγη και πάλι Δήμαρχος Αθηνών μέχρι το 1932. Διετέλεσε και βουλευτής Αττικοβοιωτίας. Ο γιος του ήταν επίσης βουλευτής ενώ εγγονή του ήταν η γνωστή σε όλους μας Μελίνα Μερκούρη.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια προτομή στημένη πάνω σε ένα βάθρο περίπου ενός μέτρου. Η προτομή δείχνει τον Μερκούρη σοβαρό με χαρακτηριστικά που προσδίδουν ώριμη εώς και προχωρημένη ηλικία. Φοράει σακάκι κουμπωμένο και από μέσα διακρίνεται ο γιακάς του πουκάμισου και η γραβάτα. Είναι σχεδόν φαλακρός με ελάχιστα μαλλιά στα πλαϊνά του κεφαλιού του και διαθέτει μούσι στο σαγόνι και μουστάκι. Στην βάση της προτομής αναγράφονται τα εξής λόγια:

ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΡΚΟΥΡΗΣ

ΔΗΜΑΡΧΟΣ 

ΑΘΗΝΑΙΩΝ

1899 - 1914

1929 - 1934

Δημιουργός της προτομής είναι ο γλύπτης Βάσος Φαληρέας. Η προτομή υπογράφεται από τον καλλιτέχνη το έτος 1931 (βλ. βιβλιογραφία).

Πως θα πάμε

Η προτομή του Σπύρου Μερκούρη βρίσκεται στην οδό Φωκίωνος Νέγρη, στην Κυψέλη των Αθηνών. Την περιοχή μέχρι τις μέρες μας τουλάχιστον δεν εξυπηρετεί κάποια γραμμή του μετρό ή του ηλεκτρικού. Οπότε χρησιμοποιούμε κάποιο λεωφορείο ή τρόλεϊ που να διασχίζει την οδό Πατησίων. Κατεβαίνουμε στην στάση μετά την ΑΣΣΟΕ (ή πριν την ΑΣΣΟΕ αν ερχόμαστε από Γαλάτσι / Πατήσια) και κατευθυνόμαστε ανατολικά. Η Φωκίωνος βρίσκεται μόλις μερικά μέτρα ανατολικώς της οδού Πατησίων. Η προτομή του Μερκούρη βρίσκεται αρκετά ψηλά, λίγο πριν την πλατεία της Κυψέλης στο μέσο του πεζόδρομου.

Διαβάστε για τον Σπύρο Μερκούρη Ι, ΙΙ

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή του Σπύρου Μερκούρη εδώ

Προσωπογραφίες του Σπύρου Μερκούρη εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Η προτομή του Κώστα Κοτζιά στη Κυψέλη

Σήμερα θα ξεκινήσουμε την αναφορά μας στα γλυπτά τα οποία υπάρχουν κατά μήκος ενός από τους μεγαλύτερους και διασημότερους πεζόδρομους των Αθηνών, του πεζόδρομου Φωκίονος Νέγρη. Ένα από τα πρώτα γλυπτά που συναντάμε εισερχόμενοι στην οδό από την πλευρά της Πατησίων είναι αυτό του Δημάρχου της πόλης και μεγάλου στελέχους του δικτατορικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, του Κώστα Κοτζιά.

Μερικά λόγια για τον Κώστα Κοτζιά

Γεννήθηκε το 1892 στην πόλη των Αθηνών. Ήταν γιος του έμπορου Γιώργου Κοτζιά. Όταν ενηλικιώθηκε  σπούδασε Νομική στην Αθήνα και αργότερα στην πόλη της Ρώμης. Ωστόσο το επάγγελμα του δικηγόρου δεν το εξάσκησε ποτέ. Ασχολήθηκε με τον Τύπο εκδίδοντας την εφημερίδα Χρονικά (1921-1924). Κατά την διάρκεια του Εθνικού Διχασμού στάθηκε όπως και το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής αστικής τάξης στο πλευρό του Κωνσταντίνου και γι' αυτόν τον λόγο εξορίστηκε από τους βενιζελικούς στην Κρήτη. Την εμφάνισή του στο πολιτικό προσκήνιο την πραγματοποιεί το 1934 όταν εκλέγεται με το Λαϊκό Κόμμα δημοτικός σύμβουλος της πόλης. Ωστόσο κηλίδα στην εκλογή παραμένει το γεγονός ότι οι γύρω από την πόλη προσφυγικοί συνοικισμοί μετατράπηκαν σε κοινότητες ούτως ώστε να μην μπορούν με την φιλελεύθερη κρίση τους να ανατρέψουν το προδεδικασμένο αποτέλεσμα που ήθελε ανθρώπους φίλα προσκείμενους στο καθεστώς του Μεταξά που εκείνη την περίοδο βρισκόταν στο στάδιο της προετοιμασίας για την κατάληψη της εξουσίας.

Το 1936 έφυγε από το Δημαρχείο για να διοριστεί από τον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά Υπουργός "Διοικήσεως Πρωτευούσης". Θεωρείται αξιομνημόνευτος γι' αυτήν ακριβώς την δράση του όταν και εφάρμοσε ένα καινούργιο διοικητικό μοντέλο για τους Δήμους και τις κοινότητες του Λεκανοπεδίου. Μετά τον θάνατο του Μεταξά ο βασιλιάς του αναθέτει την εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης αυτός όμως αρνείται. Το 1951 επανεκλέγεται Δήμαρχος Αθηναίων και τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους πεθαίνει από καρδιακή προσβολή.

Καθ' όλη την διάρκεια του βίου του υπήρξε συνειδητός υποστηρικτής τόσο του ιταλικού φασισμού όσο και του γερμανικού ναζισμού. Το 1936 υποδέχτηκε ο ίδιος τον υπουργό προπαγάνδας του Χίτλερ, τον Γκαίμπελς, στο αεροδρόμιο της Αθήνας ενώ και ο ίδιος πραγματοποίησε αρκετές επισκέψεις τόσο στην Ιταλία όσο και στην Γερμανία μιλώντας με τα καλύτερα λόγια ειδικά για τον φασίστα δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Το ιταλικό ινστιτούτο της Αθήνας εξέδωσε ομιλία του το 1935 στην οποία γίνεται φανερή η αγάπη του για τον εχθρό της Ελλάδας και της ανθρωπότητας εν γένει Μπενίτο Μουσολίνι καθώς και για το ιταλικό φασιστικό κίνημα στο σύνολο του (απόσπασμα αυτής της ομιλίας παρατίθεται στις πηγές στο τέλος του κειμένου).

Το μνημείο

Πρόκειται για μια προτομή η οποία απεικονίζει τον Κώστα Κοτζιά από την μέση και πάνω. Έχει μουστάκι και φοράει γραβάτα με πουκάμισο και σακάκι. Από την τσέπη του σακακιού του προεξέχει ένα μαντήλι. Στο μαρμάρινο βάθρο στο οποίο είναι στημένη η προτομή αναγράφονται τα λόγια:

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΤΖΙΑΣ

ΔΗΜΑΡΧΟΣ

ΑΘΗΝΑΙΩΝ

Δημιουργός του έργου είναι η γλύπτρια Γεωργαντή Λουκία. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν τον Μάρτιο του 1967 (βλ. βιβλιογραφία).

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Η Ελλάδα είναι η χώρα των αντιφάσεων και των αντιθέσεων. Η χώρα όπου χωράνε άνετα και μάλιστα σε απόσταση μόλις μερικών μέτρων οι προτομές του Κοτζιά και του Κανάρη ενός ανθρώπου που θαύμασε, υποστήριξε και έδρασε υπέρ καθεστώτων που πολέμησαν την ελευθερία των Ελλήνων και την Ελλάδα και ενός ανθρώπου που πολέμησε υπέρ της ελευθερίας των Ελλήνων. Στην Ελλάδα της παρακμής όπου αναγκαστικά και μόνο το αξίωμα τιμά τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος το αξίωμα, υπάρχουν προτομές ακόμα και για αυτούς τους ανθρώπους που συμμετείχαν ενεργά στον Εθνικό Διχασμό, στήριξαν την Δικτατορία, τσαλαπάτησαν το δημοκρατικό αίσθημα των Ελλήνων πολιτών και στήριξαν καθεστώτα εχθρικά όχι μόνο προς την Ελλάδα αλλά και προς όλη την ανθρωπότητα εν γένει.

Το αν τιμά την Αθήνα να φέρει στο χώμα της την προτομή ενός ανθρώπου που εξόρισε μαζί με άλλους το πρώτο και ομορφότερο παιδί της - την Δημοκρατία - ο Έλληνας πολίτης μπορεί να το κατανοήσει ρίχνοντας μια ματιά στον βίο του εν λόγω πολιτικού.

Πως θα πάμε

Ο πεζόδρομος Φωκίονος Νέγρη βρίσκεται στην Αθήνα, στην περιοχή της Κυψέλης. Δεν εξυπηρετεί την περιοχή - τουλάχιστον όχι ακόμα - γραμμή μετρό ή ηλεκτρικού. Αναγκαστικά χρησιμοποιούμε τρόλεϊ ή λεωφορείο διασχίζοντας την Πατησίων και κατεβαίνοντας στην στάση . Η Φωκίονος βρίσκεται ανατολικά της Πατησίων μόλις μερικά μέτρα. Η προτομή του Κοτζιά είναι η πρώτη που συναντάμε καθώς μπαίνουμε στον πεζόδρομο.

Διαβάστε για τον Κοτζιά Ι, ΙΙ

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003