Το Μουσείο του Θωρηκτού Αβέρωφ στο Φάληρο Αττικής

Το Θωρηκτό Αβέρωφ (ή για να είμαστε πιο ακριβείς το θωρακισμένο εύδρομο Γ. Αβέρωφ) έγινε γνωστό τον περασμένο χρόνο γιατί πάνω στα καταστρώματα του διεξήχθη γαμήλιο πάρτι με μοντέλα, πούστηδες και πουθενάδες εφοπλιστές που ξευτέλισαν κάθε έννοια τιμής και σεβασμού προς έναν ζωντανό θρύλο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Δεν ευθύνονται όμως αυτοί: μέχρι εκεί φτάνει το μυαλό και η συνείδηση τους. Ευθύνεται σφόδρα το Πολεμικό Ναυτικό και οι υπεύθυνοι αξιωματικοί οι οποίοι επέτρεψαν να διεξαχθεί μια τέτοιου είδους εκδήλωση πάνω σε αυτόν τον χώρο.

Όπως και να χει εμείς σήμερα θα δούμε την άλλη πλευρά του Αβέρωφ, την πολεμική, την ηρωική, αυτή που στάθηκε εγγυήτρια στο πάγιο δημοκρατικό αίτημα των κατοίκων των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου για απελευθέρωση από την τουρκική κατοχή και ένωση με το ελληνικό κράτος. Το Θωρηκτό βρίσκεται εδώ και μερικές δεκαετίες αγκυροβολημένο στην Μαρίνα του Φαλήρου και λειτουργεί ως τμήμα του Μουσείου του Πολεμικού Ναυτικού μαζί με την τριήρη Ολυμπιάς, το Βέλος, το πλοίο Θαλής ο Μιλήσιος και το μικρό σκάφος Ευαγγελίστρια.

Όταν τα επισκέφτηκα τον περασμένο Νοέμβριο ο χρόνος δεν μου έφτασε για να ανέβω και στο "Βέλος" ενώ η είσοδος στο "Θαλής ο Μιλήσιος" δεν επιτρεπόταν. Επομένως σήμερα θα μιλήσουμε μόνο για το "Αβέρωφ" και για την τριήρη "Ολυμπιάς" θα κάνουμε αναφορά στην επόμενη ανάρτηση μας.

Η ιστορία του "Γ. Αβέρωφ"

Το Θωρηκτό Αβέρωφ ναυπηγήθηκε κατά τα έτη 1908-1911 στα ναυπηγεία των αδερφών Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Αρχικά προοριζόταν για το ιταλικό πολεμικό ναυτικό ωστόσο το γεγονός ότι η Ιταλία είχε ήδη καλύψει τις ανάγκες της το οδήγησε στο τότε Βασίλειο της Ελλάδας. Ένα Βασίλειο το οποίο βέβαια όπως και η σημερινή Κοινοβουλευτική Δημοκρατία ήταν βαθιά φτωχό και χρεωμένο. Γι' αυτόν τον λόγο η κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη αναγκάστηκε να καταφύγει σε εξωτερικό δανεισμό για να πληρώσει το κόστος που ανερχόταν σε 22.300.000 δραχμές. Μέρος αυτού του ποσού καλύφτηκε από την κληρονομιά μου άφησε στον ελληνικό στόλο ο Γεώργιος Αβέρωφ (8.000.000 δραχμές) το όνομα του οποίου δόθηκε τελικά στο πλοίο. 

Στο ελληνικό Ναυτικό παραχωρήθηκε τελικά στις 16 Μαρτίου 1911 και αμέσως έφυγε για το Λονδίνο για να παραβρεθεί στην στέψη του Βασιλιά Γεωργίου του Ε΄ αλλά και για να εφοδιαστεί με πυρομαχικά. Εκεί προσέκρουσε σε ύφαλο και χρειάστηκε να μπει σε διαδικασία επισκευής. Επίσης παρουσιάστηκαν κάποια κρούσματα απειθαρχίας στο πλήρωμα. Αυτό οδήγησε την διοίκηση του ελληνικού Ναυτικού στο να αντικαταστήσει τον πλοίαρχο Δαμιανό με τον Παύλο Κουντουριώτη ο οποίος έμελλε να συνδέσει το όνομα του με την ιστορία του Αβέρωφ. Έφτασε από την Αγγλία στο Φάληρο στις 1 Σεπτεμβρίου 1911 όπου και έτυχε αποθεωτικής υποδοχής αφού θεωρούνταν το ισχυρότερο πλοίο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. 

Τον Οκτώβριο του 1912 η έναρξη του Α Βαλκανικού Πολέμου βρίσκει το "Αβέρωφ" σε θέση μάχης (ή καλύτερα ...ναυμαχίας). Αναλαμβάνει χρέη ναυαρχίδας του ελληνικού στόλου με τον πλοίαρχο του Παύλο Κουντουριώτη να χρίζεται ναύαρχος όλου του ελληνικού στόλου. Στις 9 Οκτωβρίου εισέρχεται στο Μούδρο της Λήμνου ενώ στις 18 του ίδιου μήνα γίνεται απόβαση από το Αβέρωφ 150 ανδρών στην Ίμβρο. Στις 24 του Οκτώβρη το Αβέρωφ απελευθερώνει το νησί της Τενέδου. Στις 2 του Νοέμβρη φτάνει στο Άγιο Όρος. Οι μοναχοί έχουν σημαιοστολίσει τις μονές και υποδέχονται το Θωρηκτό με τυφεκισμούς και αλαλαγμούς χαράς. Το Αβέρωφ απαντά με 21 χαιρετιστήριες βολές. Στις 7 Νοεμβρίου το Αβέρωφ καταλαμβάνει την Μυτιλήνη. 

Μέχρι και την κατάληψη της Μυτιλήνης είχε απελευθερώσει όλο το Βορειοανατολικό Αιγαίο χωρίς να δώσει ουσιαστικά καμιά σοβαρή ναυμαχία. Η πρώτη μεγάλη ναυμαχία του πολέμου θα δοθεί στις 16 Δεκεμβρίου 1912 και έχει μείνει στην ιστορία ως η ναυμαχία της Έλλης. Ο ελληνικός στόλος με το Αβέρωφ να κυριαρχεί πετυχαίνει την πρώτη του μεγάλη νίκη χάρη στους παράτολμους ελιγμούς του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη. Η δεύτερη μεγάλη νίκη - ακόμα πιο καθοριστική από την πρώτη -  έρχεται στις 5 Ιανουαρίου 1913 στη ναυμαχία της Λήμνου όπου το Αβέρωφ μαζί με τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο καταναυμαχεί τους Οθωμανούς οι οποίοι έκτοτε κλείνονται στα στενά και δεν ξαναβγαίνουν στο Αιγαίο.

Κατά την διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου και της Μικρασιατικής Εκστρατείας είχε βοηθητικό ρόλο ενώ στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο ακολούθησε τον υπόλοιπο στόλο στην Αλεξάνδρεια και από εκεί πήγε στην Βομβάη της Ινδίας όπου και ανέλαβε την αποστολή της περιπολίας στον Ινδικό Ωκεανό. Αποσύρθηκε το 1952 και μέχρι το 1984 στεκόταν σε αχρηστία στο ναύσταθμο του Πόρου. Το 1984 επί κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου επισκευάστηκε και ξεκίνησε τη νέα του πορεία αυτή την φορά ως Μουσείο. Στέκεται θρυλικό και αγέρωχο στον όρμο του Φαλήρου για να θυμίζει σε όλους μας τους κόπους και τις θυσίες με τις οποίες εκπληρώθηκαν τα δημοκρατικά αιτήματα των κατοίκων της θάλασσας του Αιγαίου.

Τα εκθέματα του Μουσείου

Πολλά από τα εκθέματα που αφορούν το Αβέρωφ βρίσκονται σε άλλα Μουσεία της χώρα όπως το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας και το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Μέσα στο πλοίο τα κύρια εκθέματα είναι οι ίδιοι οι χώροι του καταδρομικού. Ξεχωρίζει το μικρό εκκλησάκι το οποίο βρίσκεται ψηλά στο κατάστρωμα. Δεν προβλεπόταν χώρος για εκκλησία στα σχέδια του πλοίου οι ναύτες όμως διαμόρφωσαν ένα μικρό χώρο σε εκκλησία όπου ο ιερέας του πλοίου που αναλάμβανε να καλύψει τις πνευματικές ανάγκες των ναυτών αλλά και την διδασκαλία γραμμάτων σε αγράμματους ναύτες. 

Δεύτερος χώρος που ξεχωρίζει είναι το κατάστρωμα στο οποίο βρίσκονται τα πολυβόλα όπλα. Όλα τους βαριά θωρακισμένα απλώνουν την σκιά τους στα νερά του Φαλήρου και ακόμα και στις μέρες μας τρομάζουν με το μήκος και την δυναμική τους. Υπάρχουν τέσσερα πυροβόλα των 9,2 ιντσών και άλλα 8 πυροβόλα των 7,5 ιντσών. 

Τρίτος χώρος που ξεχωρίζει είναι οι καμπίνες των αξιωματικών και του ναυάρχου. Σε αντίθεση με τις καμπίνες των απλών ναυτών, οι αντίστοιχες των αξιωματικών και κυρίως του ναυάρχου διακρίνονται για την υψηλή αισθητική τους, την άνεσή τους (πάντα στα επίπεδα ενός πολεμικού πλοίου) και την χλιδάτη διακόσμηση τους.

Σε αυτόν τον χώρο υπάρχει μεγάλη οθόνη συνδεδεμένη με υπολογιστή στην οποία προβάλλεται βίντεο σχετικά με την δομή, την ιστορία και τον τρόπο λειτουργίας του πλοίου. Ειδικά το βίντεο με τον τρόπο της λειτουργίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον αφού δείχνει τι συνέβαινε εάν το πλοίο έπαιρνε φωτιά, πως εκτοξεύονταν οι τορπίλες, πως εκτοξεύονταν τα βλήματα (ήταν μάλιστα τόσο δυνατός ο θόρυβος των κανονιών που επιλέγονταν σε αυτήν την θέση ναύτες κουφοί), πως τροφοδοτούνταν το πλοίο με κάρβουνα, πως λειτουργούσαν οι λέβητες (υπό 45 βαθμούς Κελσίου παρακαλώ!!) και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα.

Τέλος, δυο επίπεδα κάτω από το κατάστρωμα υπάρχει χώρος στον οποίο μπορούμε να θαυμάσουμε διάφορα αντικείμενα της εποχής. Στολές ναυτών και αξιωματικών όπως και τα παράσημα τους, απολυτήρια ναυτών και αριστεία ανδρείας, φωτογραφίες της εποχής κα. Τα δυο εκθέματα τα οποία μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση είναι πρώτον τα χειρόγραφα του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη καθώς και τα τηλεγραφήματα του προς τον υπόλοιπο στόλο και δεύτερο ένα ερυθρόλευκο ξύλο που μοιάζει με μπαγκέτα ντράμερ και είναι τα ξύλα τα οποία χρησιμοποιούσε ο ελεγκτής της κυκλοφορίας στο λιμάνι της Πόλης. Πρόκειται για ένα λάφυρο από την επίσκεψη του πλοίου στην Πόλη  το 1919 μετά την λήξη του Ά Παγκοσμίου Πολέμου ως τμήμα του νικητήριου συμμαχικού στόλου.

Συνοψίζοντας - Προσωπικές Εντυπώσεις

Το "Μουσείο του θωρηκτού Αβέρωφ" αποτελεί μέχρι και τις μέρες μας την ζωντανή ιστορία του τόπου. Έχουν περάσει μόλις 100 χρόνια από την μέρα που καθελκύστηκε στα νερά του Λιβόρνο και 99 από τις μέρες που ελευθέρωνε το ένα νησί μετά το άλλο. Εξαιτίας του Αβέρωφ νησιά όπως η Λήμνος, η Θάσος, η Ικαρία και η Λέσβος αποτελούν σήμερα κομμάτι του ελληνικού κράτους (ακόμα και αν το ελληνικό κράτος στις μέρες μας πικραίνει και ντροπιάζει τους κατοίκους του) με ότι θετικό συνεπάγεται αυτό. Προσωπικά μου αρκεί το γεγονός ότι οι κάτοικοι τούτων των νησιών επιθυμούσαν την ένωση με την Ελλάδα τουλάχιστον στην συντριπτική πλειοψηφία τους επομένως το Αβέρωφ δεν υπήρξε εκείνες τις εποχές φορέας επιθετικού πολέμου αλλά φορέας παγίωσης της αυτοδιάθεσης των λαών και της δημοκρατικής επιθυμίας τους.

Μελλοντικά χρησιμοποιήθηκε μάλλον για λάθος σκοπούς - δεν είχε καμιά δουλειά στην Βομβάη την στιγμή που το Αιγαίο στέναζε κάτω από γερμανική κατοχή - αλλά αυτό ντροπιάζει τους τότε πολιτικούς και όχι το ίδιο το πλοίο. 

Αξίζει κανείς να το επισκεφτεί κανείς μόνο και μόνο για να αποτίσει φόρο τιμής σε αυτούς που χάθηκαν για τίμια ιδανικά όπως η ελευθερία και η αυτοδιάθεση των λαών του Αιγαίου. Αξίζει κανείς να το επισκεφτεί για να θαυμάσει την αρχιτεκτονική του, το τρομερός πάχος της θωράκισης του, τα επιβλητικά του κανόνια...

Αν πάλι δεν σας ενθουσιάζουν ούτε τα πολεμικά πλοία από την μια ούτε οι ιδέες για τις οποίες πολέμησαν οι ναύτες και εν γένει το πλήρωμα του Αβέρωφ μπορείτε κάλλιστα να κανονίσετε ένα παρτάκι με την παρέα σας πάνω στο κατάστρωμα του. Στην Ελλάδα του 2011, της παρακμής και της ξεφτίλας όλα είναι δυνατά. Ακόμα και η μετατροπή της ζωντανής ιστορίας σε εφήμερη χαζοχαρούμενη εκδήλωση με σκοπό πάντα το κέρδος...

Διαβάστε για το Αβέρωφ Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V

Δείτε βίντεο από το Αβέρωφ Ι, ΙΙ

Δείτε φωτογραφίες από το Αβέρωφ εδώ