Ο ανδριάντας του Ιωάννη Βαρβάκη στο Ζάππειο Μέγαρο

Ο ανδριάντας του Ιωάννη Βαρβάκη είναι ένα από τα πλέον επιβλητικά υπαίθρια γλυπτά των Αθηνών. Βρίσκεται στον κήπο του Ζαππείου Μεγάρου. Ο Βαρβάκης βεβαίως τιμήθηκε με αυτόν τον τρόπο για τις μεγάλες του δωρεές προς το ελληνικό δημόσιο. Από αυτές σήμερα επιζεί η Βαρβάκειος Αγορά (η κλειστή αγορά των Αθηνών κοντά στην πλατεία Ομόνοιας) ενώ το Βαρβάκειον Λύκειο (1857) το οποίο βρισκόταν επίσης στην Αθήνα, δυστυχώς καταστράφηκε κατά την διάρκεια των Δεκεμβριανών (1944).

Το ελληνικό δημόσιο θέλησε να τιμήσει τη μνήμη του εκφράζοντας με την ανέγερση του ανδριάντα την ευγνωμοσύνη του για τις μεγάλες ευεργεσίες προς την χώρα. Η δημιουργία του γλυπτού ανατέθηκε το 1872 στον Λεωνίδα Δρόση έναντι του ποσού των 85.000 δραχμών. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1884, τοποθετήθηκε το 1889 και τα επίσημα αποκαλυπτήρια του πραγματοποιήθηκαν στις 20 Φεβρουαρίου 1890.

Ο Βαρβάκης αποδίδεται με πυκνά μαλλιά μέχρι το λαιμό. Ολόκληρο το σώμα του καλύπτεται από μανδύα ενώ στο λαιμό προεξέχουν παράσημα της τσαρικής Ρωσίας. Κάτω από τον μανδύα διακρίνεται (στο ύψος του γιακά και στα πόδια) ρώσικη ενδυμασία. Στο δεξί του χέρι ο Βαρβάκης κρατάει ένα πάπυρο - προφανώς η διαθήκη του. Έτσι τονίζεται και αναδεικνύεται στο γλυπτό ο ρόλος του ευεργέτη.

Στο βάθρο του γλυπτού υπάρχουν τέσσερις γυναικείες μορφές. Οι μελετητές αναφέρουν πως συμβολίζουν την Ελευθερία, τη Ναυτιλία, την Τέχνη και την Βιομηχανία. Υπάρχει όμως διαφωνία και μερικοί βλέπουν σε δυο από αυτές τις μορφές την Σκέψη και την Ιστορία. Η εστεμμένη γυναικεία μορφή με το σπαθί στο χέρι και την σπασμένη αλυσίδα, είναι η Ελευθερία. Η γυναικεία μορφή που κρατάει στο χέρι της ναυτικό μονόκυαλο, είναι η Ναυτιλία. Οι έτερες δυο μορφές είναι όντως δύσκολο να ταυτοποιηθούν διότι και οι δυο κρατούν βιβλία. Η γυναικεία μορφή με το σταυροπόδι θα μπορούσε κάλλιστα να αποδοθεί στην Τέχνη ή στην Ιστορία.

Στην πρόσοψη του βάθρου αναγράφονται τα λόγια:

ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΝΔΡΕΟΥ

ΒΑΡΒΑΚΗΣ

ΕΓΕΝΝΗΘΗ ΕΝ ΤΗ ΝΗΣΩ ΨΑΡΩΝ ΤΩ ΑΨΝ

ΕΤΕΛΕΥΤΗΣΕΝ ΕΝ ΖΑΚΥΝΘΩ

ΤΩ ΑΩΚΕ

Στην αριστερή πλευρά του βάθρου:

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ 

ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ ΠΑΠΟΥΔΩΦ

ΠΡΟΕΔΡΟΣ

ΒΑΡΒΑΚΕΙΟΥ ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΟΣ

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΔΡΟΣΗΣ

ΕΠΟΙΕΙ

Στην αριστερή πλευρά του βάθρου αναγράφονται τα λόγια:

ΒΑΡΒΑΚΗΝ ΠΑΡΟΔΙΤΑ ΟΡΑΣ ΨΥΡΙΗΣ ΚΛΥΤΟΝ ΟΖΟΝ

ΟΝ ΜΕΓΑ ΤΙΕΣΚΕΝ ΚΟΙΡΑΝΟΣ ΕΥΡΥΜΕΔΩΝ

ΡΩΣΩΝ ΗΝ ΔΙΑ ...ΜΟΣΥΝΗΣ ΠΟΛΕΜΗΪΑ Τ' ΕΡΓΑ

ΠΟΛΛΑΚΙ ΔΥΣΜΕΝΕΑΣ ΤΡΕΨΑΤΟ ΜΑΡΝΑΜΕΝΟΣ

ΠΟΛΛΑ ΔΕ ΠΑΤΡΗ ΕΗ ΜΑΛΑ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΕΣΘΛΑ ΤΕΛΕΣΣΕ

ΤΩ Ρ΄ ΑΓΑΘΗΝ ΜΝΗΣΤΙΝ ΚΑΛΛΙΠΕΝ ΟΙΣ ΦΙΛΟΙΣ

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003
• Βιογραφία του Βαρβάκη στην ιστοσελίδα Sansimera.gr
• Βιογραφία του Βαρβάκη στην Wikipedia