Το μνημείο ευγνωμοσύνης των Εβραίων στην Ζάκυνθο

Τον Δεκέμβρη του 1943 ήρθε - στο κατεχόμενο από τις δυνάμεις του Άξονα -  νησί της Ζακύνθου διαταγή η οποία απαιτούσε τη συγκέντρωση του εβραϊκού πληθυσμού του νησιού (περίπου 270 άτομα εκείνη την εποχή) και τη μεταφορά του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι κατοχικές αρχές ζήτησαν από τον Δήμαρχο Λουκά Καρρέρ και από τον ορθόδοξο Μητροπολίτη Χρυσόστομο Α΄ να τους παραδώσουν εντός 72 ωρών κατάλογο με τα ονόματα των Εβραίων της πόλης. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, ο Δήμαρχος και ο Μητροπολίτης φρόντισαν να κρύψουν τους Εβραίους σε ασφαλή μέρη και όταν έληξε η προθεσμία παρέδωσαν στους κατακτητές κατάλογο ο οποίος περιελάμβανε τα εξής δύο ονόματα: του Δημάρχου και του Μητροπολίτη. Η πράξη τους αυτή έσωσε τον εβραϊκό πληθυσμό του νησιού από βέβαιο θάνατο και μνημονεύεται μέχρι τις μέρες μας ως ύψιστη πράξη αυτοθυσίας και ανθρωπισμού. Γι' αυτή τους την στάση τιμήθηκαν από το κράτος του Ισραήλ και εντάχθηκαν στον κατάλογο των "Δίκαιων των Εθνών".

Το 1991 στη θέση όπου βρισκόταν η παλιά εβραϊκή συναγωγή, ανεγέρθηκε μνημείο προς τιμήν των δυο αυτών ηρωικών μορφών του ελληνισμού και της ανθρωπότητας έπειτα από χορηγία του Κεντρικού Ισραηλίτικου Συμβουλίου της Ελλάδας. Πρόκειται για δυο μαρμάρινες στήλες ύψους τριών μέτρων η κάθεμια που φέρουν την μορφή παπύρου. Στην αριστερή στήλη όπως κοιτάμε το μνημείο υπάρχει εντοιχισμένη η ορειχάλκινη ανάγλυφη προτομή του Μητροπολίτη και στη δεξιά η αντίστοιχη ανάγλυφη προτομή του Δημάρχου. Κάτω από τα δυο ανάγλυφα είναι χαραγμένα αντιστοίχως τα λόγια:

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗC

ΧΡΥCΟCΤΟΜΟC ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΜΕ ΤΗ ΓΕΝΑΙΟΨΥΧΑ ΤΟΥ ΕCΩCΕ 

ΤΟΥΣ ΕΒΡΑΙΟΥC ΤΗC ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥC ΝΑΖΙ

ΔΗΜΑΡΧΟC 

ΛΟΥΚΑC ΚΑΡΡΕΡ

ΥΠΕΡΑCΠΙCΤΗΚΕ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΙΤΛΕΡΙΚΗ 

ΚΑΤΟΧΗ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗC ΖΑΚΥΝΘΟΥ

Και τα δυο ανάγλυφα είναι υπογεγραμμένα από την γλύπτρια Ειρήνη Χαριάτη. Στην πρόσοψη του μικρού βάθρου είναι χαραγμένη η ακόλουθη επιγραφή:

CE ΑΝΑΓΝΩΡΙCΗ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΙCΡΑΗΛΙΤΙΚΟ CΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥC ΤΙΜΑ

CTON ΙΕΡΟ ΧΩΡΟ ΤΗC ΣΥΝΑΓΩΓΗC ΤΗC ΙCΡΑΗΛΙΤΙΚΗC ΚΟΙΝΟΤΗΤΟC ΖΑΚΥΝΘΟΥ

Στο μνημείο οδηγεί μια πόρτα η οποία βρίσκεται σε τοιχίο που πιθανότατα είναι ότι απέμεινε - ή ότι αναστηλώθηκε - από την συναγωγή η οποία υπήρχε στο σημείο και καταστράφηκε κατά το σεισμό του 1953. Πάνω στον τοίχο ατόν υπάρχουν εντοιχισμένες μια σειρά από μαρμάρινες πλάκες οι οποίες αναγράφουν τα παρακάτω:

ΕΙΣ ΤΟΝ ΧΩΡΟΝ ΤΟΥΤΟΝ

ΥΠΗΡΧΕ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1953 Μ.Χ.

Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΒΡΑΪΚΗ ΣΥΝΑΓΩΓΗ

ΙΔΡΥΘΕΙΣΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΤΟ ΈΤΟΣ

1489 Μ.Χ. ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΣΕΙΣΜΟΝ

ΤΟ ΈΤΟΣ 1953 ΚΑΤΕΣΤΡΑΦΗΣΑΝ

ΔΥΟ ΣΥΝΑΓΩΓΑΙ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΘΑ ΕΝΘΥΜΟΥΝΤΑΙ

ΌΤΙ ΕΔΩ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΕ ΤΗΝ ΑΝΕΞΗΘΡΗΣΚΕΙΑΝ

Ο ΟΥΓΟΣ ΦΩΣΚΟΛΟΣ

ΕΙΣ ΗΛΙΚΙΑΝ ΕΝΝΕΑ ΕΤΩΝ

ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

ΕΝΕΤΟΙΧΙΣΑΝ ΤΗΝ ΕΠΙΓΡΑΦΗΝ

ΤΑΥΤΗΝ ΕΙΣ ΕΝΔΕΙΞΙΝ ΒΑΘΕΙΑΣ

ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑ-

ΟΝ ΤΗΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΌΣΤΙΣ ΤΟ-

ΣΟΝ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΤΡΕΞΕ ΚΑΙ

ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΕΘΑΛΨΕ ΔΙΩΚΟΜΕ-

ΝΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΖΟΦΕΡΑΝ

ΕΡΙΟΔΟΝ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ

ΚΑΤΟΧΗΣ 1943 - 44

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Πηγές

• Η Γλυπτική στα Ιόνια Νησιά, Αθανάσιος Χρήστου, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, 1995
• Η Εβραϊκή Κοινότητα Ζακύννθου, Επίσημη ιστοσελίδα ΚΙΣ