Η Αράχοβα στις μέρες μας είναι γνωστή στο ευρύτερο κοινό ως ένας από τους πλέον σημαντικότερους χειμερινούς τουριστικούς προορισμούς της χώρας. Η φυσική ομορφιά του τοπίου, η εγγύτητα της στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, το πολύ καλό οδικό δίκτυο και η εγγύτητα της στα μεγάλα αστικά κέντρα του νότου (Αθήνα – Χαλκίδα – Λαμία) την έχουν καταστήσει πρώτη επιλογή για τις κυριακάτικες χειμερινές εξορμήσεις.
Ελάχιστοι από τους επισκέπτες της πόλης γνωρίζουν ότι στην Αράχοβα διεξήχθη κάτω απ’ την σκιά των μεγάλων ορεινών της όγκων και με την παγερή συντροφιά του χιονιού μια από τις σημαντικές μάχες μεταξύ Ελλήνων επαναστατών και οθωμανικών δυνάμεων κατά την διάρκεια της μεγάλης επανάστασης.
Μερικά λόγια για την μάχη
Κοιτάζοντας το χρονικό πλαίσιο της μάχης, μπορούμε να κατανοήσουμε την σημασία της. Οι Έλληνες επαναστάτες βαθιά διαιρεμένοι μεταξύ τους έχουν κατορθώσει να απολέσουν σχεδόν όλα τα κεκτημένα των πρώτων νικηφόρων ετών της Επανάστασης. Σε αυτό συνέβαλε καθοριστικά πέρα από τον ελληνικό διχασμό και ο Ιμπραήμ Πασάς ο οποίος στις 24 Απριλίου κατέλαβε το Μεσολόγγι, στις 10 Ιουνίου την Τρίπολη και στις 9 Νοεμβρίου τον Πύργο Ηλείας. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου, το μόνο μεγάλο φρούριο που παρέμενε σε ελληνικά χέρια ήταν ο Βράχος της Ακρόπολης στην Αθήνα.
Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης φέροντας τον τίτλο του Αρχιστράτηγου, ανέλαβε να σώσει την επανάσταση στην Ρούμελη. Αφού επιχείρησε μια σύγκρουση με τους Τούρκους στη Δόμβραινα, αργότερα κινήθηκε προς το Δίστομο όπου και στρατοπέδευσε (σώζεται μέχρι τις μέρες μας το σπίτι που χρησιμοποιήθηκε ως στρατηγείο του Καραϊσκάκη). Από εκεί πληροφορούμενος ότι σώμα Τουρκαλβανών επρόκειτο να μεταβεί στα Σάλωνα διαμέσου της Αράχοβας, μετακινήθηκε προς σ’αυτήν και έπιασε οχυρές θέσεις χτίζοντας καραούλια, έτοιμος να τους ανακόψει την πορεία.
Το ημερολόγιο έδειχνε 18 Νοέμβρη του 1826. Ο χειμώνας έπαιξε τον ρόλο του στην έκβαση τις μάχης μιας και οι Έλληνες μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα σπίτια του χωριού ενώ οι Τούρκοι πλήρως αιφνιδιασμένοι από τον ελιγμό του Καραϊσκάκη, αναγκάζονταν να μένουν στα υψώματα του Παρνασσού πλήρως αποκομμένοι με θερμοκρασίες υπό του μηδενός. Τσακισμένοι από το κρύο και αφού έβλεπαν πως οι ενισχύσεις από τον Κιουταχή αργούσαν να έρθουν, επιχείρησαν έξοδο από τον κλοιό προς την γειτονική μονή Ιερουσαλήμ στις 24 του Νοέμβρη.
Οι Έλληνες δεν άργησαν να τους αντιληφθούν και όρμησαν επάνω τους. Μιας και το παγερό κρύο είχε καταστήσει την χρήση των όπλων αδύνατη, τον λόγο πήραν τα μαχαίρια και τα γιαταγάνια. Το τούρκικο σώμα κυριολεκτικά εκμηδενίστηκε: σκοτώθηκαν περίπου εξακόσιοι, αρκετοί συνελήφθησαν ενώ νεκροί έπεσαν και οι αρχηγοί του στρατεύματος Κεχαγιάμπεης και Μουσταφάμπεης. Οι πηγές αναφέρουν πως στις μάχες που έλαβαν χώρα στην Αράχοβα από τις 18 μέχρι της 24 του Νοέμβρη έπεσαν περίπου 2.000 Τούρκοι (όλο σχεδόν το εκστρατευτικό σώμα) ενώ οι Έλληνες κυρίευεσαν όλες τις αποσκευές, τα ζώα καθώς και 23 Οθωμανικές σημαίες.
Μετά τη λήξη των εχθροπραξιών, ο Καραϊσκάκης έστησε μια πυραμίδα από τα κεφάλια των νεκρών Τουρκαλβανών και σε μια πέτρα έγραψε «Τρόπαιο Ελλήνων κατά των βαρβάρων Οθωμανών ανεγερθέν κατά το έτος 1826 Νοεμβρίου 24 εν Αράχωβα». Στόχος του βέβαια ήταν η ανύψωση του ηθικού του ελληνικού πληθυσμού σε μια περίοδο όπου η ελληνική επανάσταση έμοιαζε να σβήνει και ήδη πολλοί Έλληνες ειδικά στο Μοριά είχαν αρχίσει να προσκυνούν. Σε περιόδους πολέμου είναι υποκριτικό να κρίνουμε μια πράξη ανθρωπιστικά: ο ίδιος ο πόλεμος δεν είναι ανθρωπιστικός και από την στιγμή που ένας λαός διεκδικεί την ελευθερία του πρέπει να γνωρίζει ότι αυτή θα αναδυθεί βουτηγμένη στο αίμα και όχι στα κομφετί.
Η μάχη της Αράχοβας πέρα από τις συνέπειες της στο επίπεδο του ηθικού τόσο στους επαναστάτες όσο και στον ντόπιο πληθυσμό, πρακτικά δυνάμωσε την επανάσταση στην Ανατολική Στερεά και έδωσε πολύτιμο χρόνο στους πολιορκημένους της Ακρόπολης οι οποίοι άντεξαν μέχρι την μάχη του Ανάλατου στις 24 του Μάη.
Το μνημείο
Το μνημείο του στρατηγού Γεώργιου Καραϊσκάκη βρίσκεται στον περίβολο του ναού του αγίου Γεωργίου στο κέντρο του χωριού. Πρόκειται για μια πέτρινη στήλη ύψους τριών μέτρων περίπου. Ψηλά στη στήλη είναι εντοιχισμένη η μορφή του Γεώργιου Καραϊσκάκη, πιο κάτω πια πλάκα η οποία αναγράφει τα λόγια:
ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟΝ
ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ
1826 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ 24
Ο ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ
ΕΔΩ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΗ ΑΥΤΗ
ΤΑ ΠΕΠΡΩΜΕΝΑ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ
ΔΙΑΦΕΝΤΕΨΕ ΜΕ ΤΟ ΣΠΑΘΙ
ενώ πιο κάτω υπάρχει η τελευταία εντοιχισμένη πλάκα η οποία αναπαριστά στιγμές από την μάχη. Μπροστά από το μνημείο, υπάρχει στηριγμένο πάνω σε ένα κυκλικό σωρό από πέτρες ένα κανόνι το οποίο ο Καραϊσκάκης αφιέρωσα στο ναό του Αγίου Γεωργίου.
Πως θα πάμε
Για να φτάσει κανείς στην Αράχοβα ακολουθεί την εθνική οδών Αθηνών – Λαμίας. Όπως κινούμαστε βόρεια από την Αθήνα προς την Λαμία βγαίνουμε από την έξοδο του Κάστρου λίγα χιλιόμετρα μετά το Ακραίφνιο. Κινούμαστε στο επαρχιακό οδικό δίκτυο, δυτικά. Περνάμε τον Ορχομενό, την Λιβαδειά και το Δίστομο. Η Αράχοβα είναι περίπου 30 λεπτά απόσταση με το αυτοκίνητο μετά την έξοδο από την εθνική οδό. Το μνημείο του Καραϊσκάκη βρίσκεται στον περίβολο του ναού του Αγίου Γεωργίου στο κέντρο του χωριού. Για να φτάσει κάποιος πρέπει να ανεβεί αρκετές δεκάδες σκαλιά
