Η προτομή του Ιωάννη Καποδίστρια στον Εθνικό Κήπο

Συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας στις προτομές που βρίσκονται στον Εθνικό Κήπο της Αθήνας. Μετά την παρουσίαση των προτομών των τριών τραγικών ποιητών και του τραπεζίτη Ευνάρδου σειρά έχει η προτομή του πρώτου Κυβερνήτης της Ελλάδας, του Ιωάννη Καποδίστρια.

Μερικά λόγια για τον Ιωάννη Καποδίστρια

Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στις 10 Φερβουαρίου 1776 στο νησί της Κέρκυρας. Η καταγωγή του ήταν αριστοκρατική. Προερχόταν από την οικογένεια των Καποδίστρια προέλευση της οποίας ήταν  το ακρωτήριο της Ίστρια (από το οποίο πήραν και το όνομά τους: Capo d' Istria). Τα μέλη αυτή της οικογένειας είχαν το δικαίωμα να φέρουν τον τίτλο του Κόμη που τους αποδ΄θη από τον δούκα της Σαβοϊας και βασιλιά της Κύπρου το 1689. Η Δημοκρατία της Βενετίας ωστόσο αναγνώρισε στους Καποδίστρια αυτόν τον τίτλο το 1796.

Η αριστοκρατική του καταγωγή  και η οικονομική ευχέρεια του πατέρα του που ήταν δικηγόρος του έδωσαν την δυνατότητα να λάβει υψηλού επιπέδου μόρφωση. Φοίτησε στο μοναστήρι της Αγίας Ιουστίνης όπου έμαθε Γαλλικά, Λατινικά και Ιταλικά και μετέπειτα εγκαταστάθηκε στην Βενετία. Από το 1795 μέχρι το 1797 φοίτησε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα. Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου για μερικά χρόνια εξάσκησε το επάγγελμα του προσφέροντας της υπηρεσίες του αφιλοκερδώς. 

Η πρώτη επαφή του Καποδίστρια γίνεται στα πλαίσια της Επτανήσου Πολιτείας όταν μαζί με τον Σιγουρό φτάνουν στην Κεφαλλονιά προκειμένου να θέσουν τέρμα στις διαμάχες μεταξύ των τοπικών ισχυρών οικογενειών για την εξουσία και να εφαρμόσουν το Σύνταγμα της Πολιτείας. Η αποστολή του επιτυγχάνει και τον Απρίλη του 1803 διορίζεται γραμματέας εξωτερικών υποθέσεων του κράτους. Το 1806 εξελέγη γραμματέας της γερουσίας και τον Ιούνιο του 1807 διορίστηκε ως έκτακτος επίτροπος στην Λευκάδα προκειμένου να οργανώσει την άμυνα του νησιού εναντίον των Οθωμανών. Εκεί οργανώνει την συνάντηση κλεφτών και αρματωλών στην οποία συμμετείχε μεταξύ άλλων και ο Μπότσαρης. Ο Καποδίστριας αναγνωρίζει γενικό αρχηγό των αρματωλών της Δυτικής Ελλάδας τον Κατσαντώνη όμως η συνθήκη μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανατρέπει τα σχέδιά του. Όλα γυρίζουν στο παλιό καθεστώς και ο ίδιος επιστρέφει στην Κέρκυρα.

Τα Επτάνησα περνούν στην κατοχή της Γαλλίας και ο ίδιος φεύγει για την Ρωσία το 1808. Διορίζεται αρχικά ως κρατικός σύμβουλος στο υπουργείο Εξωτερικών και το 1811 ως ακόλουθος στην πρεσβεία της Βιέννης. Μετά το 1812 διορίζεται αξιωματούχος με πολιτικά καθήκοντα στην στρατιά του Δούναβη με έδρα το Βουκουρέστι. Το 1813 μετέβη ως μυστικός πράκτορας στην Ελβετία προκειμένου να επιτύχει την ανεξαρτησία και ουδετερότητα του κράτους. Με αριστοτεχνικές διπλωματικές μεθόδους ο Καποδίστριας καταφέρνει να πετύχει τον σκοπό τη ρώσικης διπλωματίας ρίχνοντας στο καναβάτσο τους Αυστριακούς. Με πρωτοβουλία του ίδιου του Τσάρου ο Καποδίστριας συμμετείχε στην δημιουργία του νέου ελβετικού Συντάγματος δημιουργώντας αυτόνομα κρατίδια (τα περίφημα καντόνια). Για την προσφορά του την δημιουργία του ελβετικού κράτους τιμάται μέχρι και τις μέρες μας από την σύγχρονη Ελβετία.

Το 1811 συμμετείχε στις εργασίες του Συνεδρίου της Βιέννης και η παρουσία του ήταν καταλυτική. Εκεί έθεσε για πρώτη φορά στη διεθνή διπλωματία το ελληνικό ζήτημα συνομιλώντας αυτοπροσώπως με τον Τσάρο προτού θέσει τα επιχειρήματα του στο τραπέζι. Είπε στον Τσάρο πως "οι Έλληνες μετά τον Θεό θεωρούν προστάτη τους μόνο την ομόδοξη Αυτοκρατορία". Ο Τσάρος του έδωσε την άδεια να επιχειρηματολογήσει υπέρ του ελληνικού ζητήματος. Ο Καποδίστριας στην αμέσως επόμενη συνεδρίασης έθεσε το ζήτημα λέγοντας 

"Νομίζω πως χρέος των Μεγαλειοτάτων είναι να λάβετε οποιαδήποτε πρόνοιαν και δια το καταδυναστευόμενον ελληνικόν έθνος παρά της Οθωμανικής εξουσίας, το οποίον υποφέρει τόσους αιώνας τον τυραννικόν οθωμανικόν ζυγόν και το οποίον διακινδυνεύει να πέση εις την τελευταίαν εξόντωσιν και τον μηδενισμόν, όθεν δεν μου φαίνεται δίκαιον το να αδιαφορήσουν οι Βασιλείς." 

Ο Μέτερνιχ, υπουργός της Αυστρία και ψυχή της περίφημης Ιεράς Συμμαχίας τον διέκοψε λέγοντας του:

Κύριε Κόμη! Η Ευρώπη δεν γνωρίζει Έλληνας, γνωρίζει την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν υπό της οποίας την εξουσίαν είναι οι κατοικούντες σ΄ αυτήν Έλληνες. Δια τούτο φαίνεται, Κύριε Κόμη, υποστήριξες τόσον, και άφησες εκτός Συνδέσμου της Ιεράς Συμμαχίας, το απέραντον Οθωμανικόν Κράτος, αλλά δεν θα επιτύχεις τις ελπίδες σου περί τούτων"

Τότε ο Τσάρος Αλέξανδρος θεωρώντας αυτά τα προσβλητικά λόγια προς τον ακόλουθο του ως προσβολή προς το ίδιο το πρόσωπό του σηκώθηκε και είπε:

"Οι Έλληνες διά της Θείας Πρόνοιας και της Ευρωπαϊκής αιχμής ενόπλου βοήθειας θέλουν ελευθερωθούν ταχέως και συμφώνως προς τα αρχαία πατρογονικά των δίκαια, θα μείνουν ελεύθεροι, αυτόνομοι και ανεξάρτητοι."

Αυτά η σκηνή είναι πολύ σημαντική για την ελληνική ιστορία καθώς για πρώτη φορά από επίσημα λόγια - και μάλιστα αυτά του αρχηγού ενός από τα ισχυρότερα κράτη του τότε κόσμου - γινόταν λόγος για απελευθέρωση των Ελλήνων από τον Οθωμανικό ζυγό. Και ήταν όλο έργο του Καποδίστρια.

Το 1815 μαζί με τον Άνθιμο Γαζή, τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο και ορισμένους άλλους ίδρυσε την Φιλόμουσο Εταιρεία που βοηθούσε νέους Έλληνες να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Την ίδια χρονιά μετείχε στην συνδιάσκεψη των Παρισίων μετά την ήττα του Ναπολέοντα όπου πέτυχε τα Επτάνησα να αποκτήσουν δικό τους Σύνταγμα, δικές τους Ένοπλες Δυνάμεις και δική τους σημαία. Την ίδια χρονιά διορίζεται ως γραμματέας επί των εξωτερικών υποθέσεων, ουσιαστικά Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας.

Το 1821 μετείχε στο συνέδριο του Λάιμπαχ όπου επικράτησαν οι απόψεις του Μέτερνιχ. Τις μέρες του Συνεδρίου έφτασε μήνυμα για την εξέγερση του Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία. Μάλιστα ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ζητούσε βοήθεια από τα Τσαρικά στρατεύματα. Ο Καποδίστριας του απάντησε μάλλον ψυχρά απηχώντας τις τσαρικές θέσεις όμως μυστικά πίεζε τον Τσάρο να βοηθήσει τους Έλληνες και έδωσε μεγάλο αγώνα για να μην σταλεί στρατιωτική βοήθεια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το 1822 και ενώ οι διαφωνίες του με την εξωτερική πολιτική του Τσάρου σχετικά με το Ανατολικό ζήτημα  μεγάλωναν απομακρύνθηκε "για λόγους υγείας" από την θέση του στο Υπουργείο Εξωτερικών και ιδιώτευσε στην Γενεύη.

Στις 30 Μαρτίου 1827 εξελέγη από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας επίσημα ως Κυβερνήτης της Ελλάδος με θητεία επτά ετών. Με το που πληροφορήθηκε τα γεγονότα μετέβη στην Αγία Πετρούπολη προκειμένου να αποδεσμευτεί από τα εκεί αξιώματά του, πήγε στο Λονδίνο όπου είχε συνομιλίες με Βρετανούς πολιτικούς και έπειτα από μια  μικρή στάση στο Παρίσι έφτασε στο Ναύπλιο στις 18 Ιανουαρίου 1828 και από εκεί στην τότε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους την Αίγινα όπου του έγινε και η επίσημη υποδοχή.

Το έργο του Καποδίστρια υπήρξε πολλαπλό: μέσα στα λίγα χρόνια της διακυβέρνησης του κατόρθωσε να ιδρύσει το Ορφανοτροφείο της Αίγινας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας, την Γεωργική Σχολή της Τίρυνθας, έστειλε αρχιτέκτονες στην Πάτρα και το Μεσολόγγι για να μεριμνήσουν για την ανοικοδόμηση των πόλεων, ίδρυσε την Σχολή Ευελπίδων και  οργάνωσε τακτικό στρατό, πάταξε την πειρατεία και έθεσε υπό την εποπτεία του κράτους τον στόλο εισήγαγε την καλλιέργεια της πατάτας και ίδρυσε Εθνικό Νομισματοκοπείο καταργώντας το τούρκικο γρόσι και κόβοντας το πρώτο ελληνικό νόμισμα, τον φοίνικα.

Μα το σημαντικότερο έργο όλων το πέτυχε και πάλι στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Το πρωτόκολλο του 1828 περιόριζε τα σύνορα της χώρας στην Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες. Ο Καποδίστριας οργάνωσε τακτικό στρατό και παλεύοντας στην διπλωματική σκακιέρα πέτυχε παρά τις αντιδράσεις της Μεγάλης Βρετανίας να φτάσουν τα σύνορα της χώρας μέχρι την γραμμή που όριζαν οι  ποταμοί Σπερχειός και Αχελώος.

Κατηγορήθηκε ωστόσο για αυταρχική διοίκηση. Κατάργησε την εθνοσυνέλευση και δημιούργησε το Πανελλήνιον το οποίο είχε καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Διόρισε τα δυο του αδέρφια στις θέσεις του αρχιναύαρχου και του αρχιστράτηγου αντίστοιχα που κατά γενική ομολογία δεν έκαναν για την θέση. Κυνήγησε αντικυβερνητικές εφημερίδες φτάνοντας μέχρι και στο κλείσιμό τους. Όλες αυτές οι ενέργειές σε συνδυασμό με το γεγονός ότι συγκρούστηκε με τα μεγάλα συμφέροντα της Ύδρας και της  Μάνης οδήγησαν στην δολοφονία του.

Κέντρο της αντιπολίτευσης ήταν η Ύδρα. Εκεί μαζεύτηκε όλοι οι αντιφρονούντες με επικεφαλής την οικογένεια Κουντουριώτη. Εκεί ήταν και ο Μαυροκορδάτος (γνωστό όργανο της αγγλικής πολιτικής) καθώς και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι θεωρώντας τον Καποδίστρια όργανο της ρωσικής πολιτικής και θέλοντας να περάσει και πάλι η Ελλάδα στην σφαίρα επιρροής τους ενθάρρυναν τις κινήσεις της αντιπολίτευσης. Στις 14 Ιουλίου 1831 οι πάλαι ποτέ ήρωες της Επανάστασης Ανδρέας Μιαούλης και Κριεζιώτης μαζί με 200 Υδραίους κατέλαβαν τον ναύσταθμο στον Πόρο. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης αν και δέχτηκε πιέσεις να προσχωρήσει στο κίνημα, αρνήθηκε να συμμετάσχει μένοντας πιστός στο όραμα του 21΄. Ο Καποδίστριας ζήτησε την βοήθεια των τριών μεγάλων δυνάμεων μόνο όμως ο Ρώσος ναύαρχος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά του. Στις 1 Αυγούστου ο ρωσικός στόλος έφτασε στον Πόρο και μπροστά στον κίνδυνο να αιχμαλωτιστεί ο Ανδρέας Μιαούλης προέβη σε μια επαίσχυντη πράξη που τον μετέτρεψε από ήρωα σε προδότη του χείριστου είδους: ανατίναξε την φρεγάτα "Ελλάς" βάζοντας παράλληλα φωτιά και στα υπόλοιπα πλοία του στόλου. 

Μέσα στην γενικότερη αναταραχή ο Καποδίστριας διέταξε την σύλληψη του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Τα αδέρφια του Γιώργος και Κωνσταντίνος για να εκδικηθούν αυτήν την ατίμωση έστησαν καρτέρι στον Καποδίστρια και τον δολοφόνησαν στις 9 Οκτωβρίου 1831 καθώς ο Κυβερνήτης πήγαινε να παρακολουθήσει την λειτουργία στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο. Ο μοναδικός σωματοφύλακας του Καποδίστρια πρόλαβε και πυροβόλησε τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη τον οποίο εν συνεχεία λίντσαρε ο όχλος και πέταξε το πτώμα του στην θάλασσα. Ο Γιώργος Μαυρομιχάλης βρήκε άσυλο στην γαλλική πρεσβεία όμως μετά τις απειλές του πλήθους που ήταν έτοιμο να κάψει την Πρεσβεία παραδόθηκε στην δικαιοσύνη και τουφεκίστηκε λίγες μέρες αργότερα.

Η δολοφονία του Καποδίστρια υπήρξε σχέδιο αγγλικών κυρίως αλλά και γαλλικών συμφερόντων που με αυτόν τον τρόπο θέλησαν να βγάλουν το νεοσύστατο ελληνικό κράτος από την ρώσικη σφαίρα επιρροής. Το γεγονός ότι η γαλλική πρεσβεία έδωσε άσυλο σε έναν από τις δυο δολοφόνους του αποδεικνύει εν μέρει του λόγου το αληθές. Στα βρετανικά αρχεία ο φάκελος για την δολοφονία του Καποδίστρια παραμένει μέχρι και σήμερα απόρρητος.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας που διέθεσε το μεγαλύτερο τμήμα της περιουσίας του στο ελληνικό κράτος και που ως Κυβερνήτης αρνήθηκε να πάρει μισθό όπως αρνήθηκε και την αποζημίωση από τον Τσάρο για να μην τον κατηγορήσουν για μεροληψία υπέρ της Ρωσίας, ενταφιάστηκε στην μονή Πλατυτέρας στην Κέρκυρα ύστερα από επιθυμία του.

Υπήρξε μορφή σπουδαία που αν τον άφηναν να ολοκληρώσει το έργο του σίγουρα η εικόνα της χώρας θα ήταν διαφορετική σήμερα. Υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις αντι-δημοκρατικός και απολυταρχικός όμως σε συνθήκες αναλφαβητισμού, πείνας, πολέμου και γενικότερου χάους δεν ξέρω κατά πόσο υπάρχει γόνιμο έδαφος για δημοκρατικές συμπεριφορές. Έκανε στο πλαίσιο αυτό αρκετά λάθη όμως αυτοί που τον δολοφόνησαν στο όνομα της ελευθερίας είναι οι ίδιοι που με άλλα ονόματα και επίθετα αλλά με τις ίδιες πρακτικές και νοοτροπίες καταδυναστεύουν τον ελληνικό λαό μέχρι και τις μέρες μας, πιστοί στα θέλω και τις εντολές των ξένων δυνάμεων. 

Το μνημείο

Η προτομή του Καποδίστρια έχει πολλές ομοιότητες με την αντίστοιχη προτομή του Ελβετού τραπεζίτη Ευνάρδου που βρίσκεται στον ίδιο χώρο μερικά μέτρα παρακάτω. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κατασκευάστηκαν από τον ίδιο γλύπτη. Βρίσκεται στημένη πάνω σε μια μαρμάρινη βάση ύψους δυο μέτρων και κάτι. Παρουσιάζει τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας σε ώριμη ηλικία. Στην βάση επάνω είναι γραμμένα τα λόγια:

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ 

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ


στο πλάι της βάσης αναγράφονται τα λόγια:


ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΣΣΟΣ ΕΠΟΙΕΙ
ΔΑΠΑΝΗΙ
ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ ΕΛΒΕΤΩΝ
ΕΝ ΕΤΕΙ ΑΩΞΣ΄


Η προτομή είναι έργο του γλύπτη Ιωάννη Κόσσου ο οποίος την κατασκεύασε με χρήματα Ελβετών φιλελλήνων όπως μας ενημερώνει η επιγραφή στο πλάι της βάσης. Τοποθετήθηκε το 1860. 

Πως θα πάμε

H προτομή του Ιωάννη Καποδίστρια βρίσκεται στον Εθνικό Κήπο στο κέντρο των Αθηνών δίπλα από το Μέγαρο της Βουλής. Φτάνουμε με το μετρό χρησιμοποιώντας τόσο την μπλε όσο και την κόκκινη γραμμή (στάση: Σύνταγμα). Μπαίνοντας από την είσοδο της Αμαλίας θα δούμε στο αριστερό μας χέρι έναν χάρτη ο οποίο είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικός για το που βρίσκονται οι προτομές μέσα στον Εθνικό Κήπο.

Διαβάστε για τον Καποδίστρια Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V, VI

Φωτογραφίες από την προτομή του Καποδίστρια εδώ

Προσωπογραφίες του Καποδίστρια εδώ


Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003