Το μνημείο των πεσόντων Σοβιετικών στρατιωτών στο Μεσόβουνο

Για τη σφαγή του άμαχου πληθυσμού του Μεσόβουνου από τους Γερμανούς έγραψα  σε προηγούμενο άρθρο αυτής της στήλης το οποίο αναφερόταν στο μνημείο που έστησαν οι κάτοικοι του Μεσόβουνου προκειμένου να τιμήσουν τη μνήμη των αδικοχαμένων προγόνων τους. Σε κείνο το μνημείο, πέρα από τα ονόματα των κατοίκων του χωριού υπήρχαν και τρία ονόματα πολιτών της Σοβιετικής Ένωσης, του Αλεξέι, του Αντρέι και του Ρούμπεν.

Η παράδοση θέλει τους τρεις αυτούς Σοβιετικούς (προφανώς μέλη κάποιας αποστολής που συνεργαζόταν με αντιστασιακές ομάδες στην Ελλάδα) την ημέρα της σφαγής να προτάσσουν αντίσταση στα γερμανικά στρατεύματα προκειμένου ο ντόπιος πληθυσμός να μπορέσει να διαφύγει στα βουνά και να σωθεί.

Ο Δήμος της Εορδαίας (τοπικό διαμέρισμα του οποίου αποτελεί το Μεσόβουνο) τίμησε τη θυσία τους στήνοντας μνημείο στην περιοχή όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή. Τούτο το σημείο βρίσκεται περίπου εξακόσια μέτρα βόρεια του χωριού και σε αυτό οδηγεί αγροτικός, βατός, χωμάτινος δρόμος ο οποίος ξεκινάει από τα νεκροταφεία.

Το μνημείο αποτελείται από μια λιτή μαρμάρινη στήλη η οποία είναι εντοιχισμένη πάνω σε τσιμεντένιο τοίχο. Πάνω της είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΥ

ΣΤΡΑΤΟΥ

ΈΠΕΣΑΝ ΣΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΤΑ

ΤΩΝ ΦΑΣΙΣΤΩΝ 23.3.1944

ΑΛΕΞΕΪ

ΑΝΤΡΕΪ

ΡΟΥΜΠΕΝ

Κάτω από την επιγραφή των ονομάτων (όπως φαίνεται διασώθηκαν μόνο τα μικρά τους και αγνοούνται τα επώνυμα) υπάρχει εγχάρακτο δάφνινο στεφάνι ενώ κάτω δεξιά αναγράφεται ο χορηγός του έργου και η ημερομηνία των αποκαλυπτηρίων:

ΔΗΜΟΣ ΕΟΡΔΑΙΑΣ

ΤΚ ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ 9.5.2012

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το μνημείο των Σοβιετικών Στρατιωτών στο Μεσόβουνο

Επιγραφή με το όνομα του χορηγού και την ημερομηνία των
αποκαλυπτηρίων στο κάτω δεξιά μέρος της πλάκας

Φωτογραφίες από το Δημοτικό Σχολείο στο Μεσόβουνο

Φωτογραφίες από το ναό του αγίου Γεωργίου στο Μεσόβουνο

Τα μνημεία «συγνώμης και συμφιλίωσης» στους Πύργους και το Μεσόβουνο της Εορδαίας

Ο Δήμος της Εορδαίας έχει το σπάνιο προνόμιο (και την βαριά βεβαίως ευθύνη που αυτό συνεπάγεται) να συμπεριλαμβάνει στα γεωγραφικά του όρια δυο μαρτυρικά χωριά που γνώρισαν από πρώτο χέρι τη ναζιστική θηριωδία και την πλήρωσαν με το αίμα των παιδιών τους: το Μεσόβουνο και τους Πύργους (Κατράνιτσα). Σε προηγούμενα άρθρα αναφέρθηκα αναλυτικά στα δυο μνημεία τα οποία στήθηκαν αντίστοιχα στα δυο χωριά προκειμένου να τιμηθεί η μνήμη των πεσόντων. Στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ σε δυο έτερα μνημεία τα οποία φέρουν την ονομασία «Μνημείο Συγνώμης και Συμφιλίωσης».

Πρόκειται για δυο πανομοιότυπα μνημεία τα οποία στήθηκαν το ένα στην πλατεία των Πύργων και το άλλο εντός του χώρου όπου βρίσκεται το μνημείο πεσόντων του Ολοκαυτώματος του Μεσόβουνου. Στήθηκαν με πρωτοβουλία και έξοδα του ελληνογερμανικού συλλόγου «Διάλογος» μέλη του οποίου έφτασαν στους Πύργους τον Απρίλη του 2014 και αφού ξεναγήθηκαν στο χωριό έπειτα πραγματοποίησαν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου στην πλατεία του χωριού φυτεύοντας συμβολικά πλάι σε αυτό ένα δέντρο, σύμβολο ειρήνης και συναδέλφωσης.

Το μνημείο αποτελείται από μια μαρμάρινη πλάκα τοποθετημένη πάνω σε βάθρο, πάνω στην οποία είναι χαραγμένα τα λόγια :

(στο μνημείο του Μεσόβουνου)

ΓΕΜΑΤΟΙ ΝΤΡΟΠΗ

Στην μνήμη των ολοκαυτωμάτων του

Γερμανικού στρατού στο Μεσόβουνο

Στις 23 Οκτωβρίου 1941 και 23 Απριλίου 1944

Θρηνούμε τα θύματα.

Εκφράζουμε σεβασμό στην Αντίσταση

κατά της γερμανικής κατοχής

Ο αγώνας ενάντια στον φασισμό και τον πόλεμο

είναι κοινή μας αποστολή.

Ελληνογερμανικός Σύλλογος «ΔΙΑΛΟΓΟΣ»

Από το Ντελμενχορστ της Γερμανίας

23 Απριλίου 2014

Από δίπλα υπάρχει η μετάφραση στη γερμανική γλώσσα.

(στο μνημείο των Πύργων)

70 χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα του

Γερμανικού στρατού στους Πύργους

Στις 23 Απριλίου του 1944

Θρηνούμε τα θύματα

Εκφράζουμε σεβασμό στην Αντίσταση

κατά της γερμανικής κατοχής

Ο αγώνας ενάντια στον φασισμό και τον πόλεμο

είναι κοινή μας αποστολή

Ελληνογερμανικός Σύλλογος «ΔΙΑΛΟΓΟΣ»

Από το Ντελμενχορστ της Γερμανίας

23 Απριλίου 2014

Από δίπλα ακολουθεί η μετάφραση στη γερμανική γλώσσα.

Ο σεβασμός προς τους ανθρώπους εκείνους οι οποίοι εκφράζουν ειλικρινή μεταμέλεια για τα εγκλήματα των προγόνων τους, είναι δεδομένος και αδιαμφισβήτητος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι η σημερινή σύμμαχος χώρα Γερμανία αρνείται την έμπρακτη συγνώμη, δηλαδή τις αποζημιώσεις προς τους απογόνους των θυμάτων της. Επομένως, τούτες οι πλάκες στο Μεσόβουνο και τους Πύργους αποτελούν ισχυρά ηθικά  νουθετήματα και παραδείγματα μεταμέλειας μιας ομάδας ιδιωτών, είναι κενές όμως από οποιοδήποτε ιστορικό πρόταγμα και περιεχόμενο. Στην περίπτωση του Μεσόβουνου ειδικότερα, τα πράγματα περιπλέκονται περισσότερο αφού η πλάκα τοποθετήθηκε ατυχώς πλάι στο μνημείο των θυμάτων του Ολοκαυτώματος…

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από την αναθηματική στήλη του Ελληνογερμανικού συλλόγου "Διάλογος" στο Μεσόβουνο της Εορδαίας

Το μνημείο πεσόντων του ελληνο - ιταλικού πολέμου στο Μεσόβουνο Εορδαίας

Στον μαρτυρικό οικισμό του Μεσόβουνου της Εορδαίας πέρα από τα μνημεία προς τιμήν των σφαγιασθέντων από τους Γερμανούς στο ολοκαύτωμα του χωριού υπάρχει και έτερο μνημείο προς το οποίο στήθηκε προς μνημόνευση του Τριανταφυλλίδη Στέφανου του Ιωάννη ο οποίος υπήρξε ο μοναδικός μάχιμος πεσόντας στην ελληνο - ιταλική σύγκρουση του 1940 - 1941.

Το μνημείο είναι κατασκευασμένο εξ' ολοκλήρου από μάρμαρο. Πρόκειται για μια στήλη η οποία έχει ύψος (μαζί με το βάθρο) περίπου δυο μέτρα και πενήντα εκατοστά. Στην πρόσοψη αναπαρίσταται ανάγλυφη ελληνική σημαία πάνω σε ιστό και από πάνω της δυο κλαδιά δάφνης. Παρακάτω ακολουθούν χαραγμένα τα λόγια:

ΑΓΗΡΩΣ Η ΔΟΞΑ 

ΤΩΝ

ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ

ΠΕΣΟΝΤΩΝ

ΠΕΣΟΝΤΕΣ

ΕΛΛΗΝΟ - ΙΤΑΛΙΚΟΥ

ΠΟΛΕΜΟΥ 1940 - 41

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ ΣΤΕΦ. ΤΟΥ ΙΩΑΝ.

Δεν αναγράφεται πουθενά το έτος κατασκευής και το όνομα του γλύπτη. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το μνημείο πεσόντων ελληνο - ιταλικού πολέμου στο Μεσόβουνο Εορδαίας

Το Μεσόβουνο Εορδαίας και η θηριωδία του Φασισμού

Το Μεσόβουνο βρίσκεται στους πρόποδες του Βερμίου και αποτελεί τμήμα του Νομού Κοζάνης υπαγόμενο στον Δήμο Βερμίου. Πρόκειται για την πάλαι ποτέ οθωμανική Κρέμισα η οποία εγκαταλείφτηκε από τους Τούρκους κατοίκους της (1.468 σύμφωνα με την απογραφή του 1920) το 1924 με την ανταλλαγή των πληθυσμών που όριζε η συνθήκη της Λωζάνης. Στην Κρέμισα εγκαταστάθηκαν 220 οικογένειες όλες προερχόμενες από την περιοχή του Πόντου (805 άτομα). Στην τελευταία απογραφή πριν το ξέσπασμα της παράνοιας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το χωριό κατοικούνταν από 1.171 κατοίκους. 

Το χωριό όπως συμβαίνει με την πλειοψηφία των προσφυγικών οικισμών, είχε φιλελεύθερο πνεύμα και αγωνιστική διάθεση. Η μεταξική δικτατορία τους θεωρούσε μάλλον επικίνδυνους και το ίδιο πίστευε και ο κατοχικός νομάρχης Γερωργαντάς ο οποίος έγραψε "Οι κάτοικοι του χωρίου τούτου διατελούσιν εις εντελώς απολίτιστον κατάστασιν, τα δε 90% τούτων τυγχάνουσι κομμουνισταί εκ των μάλλον επικινδύνων".

Την φήμη τους ως "επικίνδυνοι κομμουνιστές" έμελλε να την επαληθεύσουν οι κάτοικοι του Μεσόβουνου αμέσως μετά την κατάρρευση του μετώπου της Αλβανίας: εν αντιθέσει με διάφορα γειτονικά χωριά, το Μεσόβουνο ήταν το πρώτο χωριό το οποίο σήκωσε τα όπλα ενάντια στου Γερμανούς και τους Έλληνες συνεργάτες τους. Και έμελλε να πληρώσουν αυτήν την ηρωική πράξη με την ίδια τους την ύπαρξη.

Ήταν 23 Οκτωβρίου 1941 όταν το χωριό περικυκλώθηκε από σαράντα οχήματα με στρατιώτες της Βέρμαχτ που έφτασαν από την Φλώρινα, την Έδεσσα και την Θεσ/νίκη. Μαζί τους βρίσκονται και 50 Έλληνες άνδρες της χωροφυλακής οι οποίοι στάλθηκαν στην περιοχή από το Νομάρχη της Κατοχικής κυβέρνησης. Οι συνεργάτες των Γερμανών φροντίζουν για την μεταφορά των γυναικόπαιδων στα γειτονικά Κομνηνά χωρίς να κάνουν κάτι για να σταματήσουν την σφαγή ενώ οι Γερμανοί αφού συγκεντρώσουν όλους τους άνδρες ηλικίας 16-69 ετών τους εκτελούν ομαδικά με αυτόματα όπλα.

Η επίσημη αναφορά κάνει λόγο για 135 άτομα, οι Γερμανοί ανεβάζουν τον αριθμό σε 142. Το επίσημο νούμερο είναι 157, τόσοι αναγράφονται πάνω στο μνημείο. Ακολούθησε η ολοκληρωτική καταστροφή του χωριού με εμπρηστικές βόμβες. Από την πύρινη λαίλαπα γλύτωσαν η εκκλησία και πέντε σπίτια. Τα γυναικόπαιδα στάλθηκαν στην Πτολεμαΐδα και από εκεί έπειτα από διαταγές των Γερμανών διασκορπίστηκαν στα χωριά της Εορδαίας, της Ημαθίας και της Φλώρινας. Η νομαρχία Κοζάνης σε μια επίδειξη φαρισαϊσμού αφού πρώτα έλαβε μέρος στη σφαγή μέσω της χωροφυλακής έδωσε βοήθημα 200 δραχμών σε κάθε άτομο καθώς και ψωμί και τρόφιμα για τον δρόμο.

Μα οι κατακτητές δεν είχαν τελείωσε εκεί το καταστροφικό τους έργο. Στις 22 Απριλίου 1944 οι Γερμανοί μαζί με τους συνεργάτες τους μπαίνουν και πάλι στο χωριό, το καίνε και σκοτώνουν άλλους 108 κατοίκους.

Τα μνημεία του χώρου

Η σύγχρονη κοινότητα του Μεσόβουνου φρόντισε να τιμήσει την μνήμη εκείνων που προτίμησαν να συνταχθούν με την ελευθερία και όχι με τον δωσιλογισμό και την υποταγή. Στο κέντρο του σύγχρονου οικισμού υπάρχει ένα σύμπλεγμα από μνημεία που αναφέρονται στην ιστορική προσφορά του μικρού αυτού χωριού στον αγώνα για μια ελεύθερη ζωή.

Τα μνημεία είναι τρία: το πρώτο είναι μια μεγάλη επιτύμβια στήλη στην οποία αναγράφονται όλα τα ονόματα των νεκρών. Ο κατάλογος είναι ατελείωτος. Ανεγέρθηκε από την κοινότητα του Μεσόβουνου το 1989. Στα αριστερά της στήλης αναγράφεται "ΌΛΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑ ΌΛΟΥΣ" και στα δεξιά "ΑΙΩΝΙΑ Η ΔΟΞΑ ΣΤΕΦΑΝΩΝΕΙ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΈΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ". Πίσω ακριβώς από την μαρμάρινη στήλη, στο κέντρο του μνημειακού χώρου, βρίσκεται ένας μεγάλος σταυρός.

Το δεύτερο μνημείο αναφέρεται σε αυτούς που εκτελέστηκαν τον Απρίλη του 1944. Πρόκειται για μια λιτή μαρμάρινη στήλη η οποία αναγράφει τα ονόματα των πεσόντων. Πάνω αριστερά έχει ένα δάφνινο στεφάνι και στην κορυφή αναγράφονται τα λόγια "ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΕΝ ΕΤΟΙ 1944".

Το τρίτο μνημείο είναι μια ορθογώνια στήλη τοποθετημένη πάνω σε βάθρο. Πάνω στο βάθρο αναγράφεται η φράση από τον Επιτάφιο του Περικλή "ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ" ενώ στην στήλη αναγράφεται "ΑΝΕΓΕΡΘΗ ΥΠΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΗΡΩΪΚΩΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΤΟΠΟΘΕΤΗΘΗ ΤΟ ΕΤΟΣ 1973".

Πως θα πάμε

Η πρόσβαση στο Μεσόβουνο γίνεται κατά κύριο λόγο μέσω Πτολεμαΐδας. Βγαίνουμε από την έξοδο της πόλης που οδηγεί στα χωριά του Βερμίου. Παίρνουμε τον επαρχιακό δρόμο και στον πρώτο κόμβο στρίβουμε αριστερά προς Ανατολικό. Συνεχίζουμε στο επαρχιακό δίκτυο περνώντας κατά σειρά το Ανατολικό και τα Κομνηνά. Το Μεσόβουνο είναι το τρίτο χωριό που συναντάμε στα δεξιά του επαρχιακού δρόμου. Μεγάλη προσοχή γιατί το οδικό δίκτυο είναι κακής κατασκευής και επικίνδυνο. Επίσης μεγάλη προσοχή μέσα στα χωριά, κινούνται παιδάκια με ποδήλατα αλλά και διάφορα ζώα ελεύθερα. 

Φωτογραφίες από τα μνημεία εδώ

Διαβάστε για το Μεσόβουνο Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας στο Μεσόβουνο  video εδώ
Μνημόσυνο των πεσόνtων video εδώ
Μαρτυρίες video εδώ

Φωτογραφίες από το Ηρώο Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης στο Μεσόβουνο Εορδαίας