Η προτομή του Δημήτριου Υψηλάντη στο Πεδίο του Άρεως

Συνεχίζουμε την περιήγηση μας στο Πεδίο του Άρεως και τα γλυπτά του αυτήν την φορά μελετώντας την προτομή του Δημήτριου Υψηλάντη αδερφού του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας και ουσιαστικά πρωτομάρτυρα της Ελληνικής Επανάσταση Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Μερικά λόγια για τον Δημήτρη Υψηλάντη

Ο Δημήτρης Υψηλάντης γεννήθηκε το έτος 1794 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν γιος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη ισχυρού Φαναριώτη της εποχής ο οποίος έφτασε μέχρι το αξίωμα του δραγουμάνου του Τουρκικού Στόλου. Η ισχυρή κοινωνική θέση του πατέρα του και η γενικότερη καλή οικονομική κατάσταση της οικογένειας των Υψηλάντηδων του έδωσαν τη δυνατότητα να σπουδάσει σε στρατιωτικές σχολές στη Γαλλία. Με το πέρας των σπουδών του πήγε στην Ρωσία όπου και κατατάχθηκε στην αυτοκρατορική φρουρά του Τσάρου φτάνοντας μέχρι και τον βαθμό του λοχαγού.

Το 1818 μυείται στην Φιλική Εταιρεία και με το ξέσπασμα της Επανάστασης κατεβαίνει στην Πελοπόννησο ως αντιπρόσωπος της Αρχής της Εταιρείας την οποία κατείχε ο αδερφός του Αλέξανδρος Υψηλάντης. Ο κόσμος τον υποδέχεται με ιδιαίτερη θέρμη και πιστεύει πως με τις πολεμικές του ικανότητες και τις διπλωματικές του γνωριμίες θα προσφέρει πολλά στον αγώνα. Ωστόσο από την πρώτη κιόλας στιγμή ένα τμήμα της επαναστατημένης Ελλάδας - οι πρόκριτοι με τους κοτζαμπάσηδες - δεν τον είδαν με καλό μάτι καθώς οι ιδέες του και η ίδια του η παρουσία έφερναν ανατροπή του μέχρι τότε κοινωνικού status quo.

Στις 20  Ιουνίου αναλαμβάνει αρχιστράτηγος όμως οι συγκρούσεις του με τους κοτζαμπάσηδες του στερούν το αξίωμα. Ύστερα από πιέσεις του Κολοκοτρώνη με τον οποίο πάντοτε είχε καλές σχέσεις επανέρχεται στο αξίωμα. Την ουσιαστική αρχιστρατηγία ωστόσο ασκεί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Στις εργασίες της Α΄ Εθνοσυνέλευσης στην Επίδαυρο δεν συμμετείχε καθώς βρισκόταν μαζί με τον Κολοκοτρώνη στην πολιορκία του Ακροκορίνθου. Εκλέχτηκε Πρόεδρος του Βουλευτικού - ουσιαστικά μια διακοσμητική θέση - αφού οι πρόκριτοι προτίμησαν να εκλέξουν πρόεδρο του Εκτελεστικού τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο ο οποίος όντας γνήσιος πολιτικάντης στεκόταν δίπλα στα συμφέροντα τους και τις πολιτικές τους εξουσίες.

Πικραμένος από την στάση των προκρίτων και αηδιασμένος από τις πολιτικές μηχανορραφίες αφοσιώνεται εξ ολοκλήρου στην μάχη για απελευθέρωση. Πολεμάει στα Δερβενάκια, συμμετέχει στην εκστρατεία εναντίον της Αθήνας και στις πολιορκίας του Ναυπλίου και του Άργους καθώς και στην μάχη της Λέρνας και των Μύλων. Ο Δημήτρης Υψηλάντης είναι αυτός που από την θέση του αρχιστράτηγου Ανατολικής Στερεάς που του είχε παραχωρήσει ο Κυβερνήτης Καποδίστριας θα τερματίσει τον Πόλεμο στην μάχη της Πέτρας στις 12 Σεπτεμβρίου 1829. Ο τουρκικός στρατός θα αφήσει στο πεδίο της μάχης  4 σημαίες και 100 νεκρούς μα το σημαντικότερο όλων είναι ότι θα αναγκαστεί να συνθηκολογήσει. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που ένα τουρκικό επίλεκτο στρατιωτικό τμήμα συνθηκολογούσε με ελληνικό στράτευμα.

Με το πέρας της ελληνικής επανάστασης αποσύρθηκε ταλαιπωρημένος από την χρόνια ασθένεια που τον βασάνιζε (μυοτονική δυστροφία, μια σπάνια ασθένεια των σκελετικών μυών και των ενδοκρινών αδένων) στο Ναύπλιο. Λέγεται πως εξαιτίας αυτής του της ασθένειας έδειχνε πολύ μεγαλύτερος από όσο ήταν στην πραγματικότητα. 

Πέθανε στις 5 Αυγούστου του 1832 στην πόλη του Ναυπλίου σε ηλικία μόλις 39 ετών. Προς τιμήν του το ελληνικό κράτος έχει στήσει προτομές και έχει ονομάσει με το όνομα του πολλές οδούς ανα την επικράτεια. Οι Η.Π.Α. προς τιμήν του ονόμασαν Υψηλάντη μια πόλη στο Μίσιγκαν στην οποία υπάρχει και προτομή του αγωνιστή.

Το μνημείο

Συγκριτικά με τα υπόλοιπα μνημεία του χώρου, η προτομή του Δημήτριου Υψηλάντη φαίνεται να είναι παλαιότερης κατασκευής. Ή είναι λιγότερο συντηρημένη από τις υπόλοιπες καθώς τα γράμματα στην βάση έχουν ξεθωριάσει. Παρουσιάζει τον Υψηλάντη με την στρατιωτική του στολή (προφανώς την στολή λοχαγού της αυτοκρατορικής φρουράς του Τσάρου) ενώ το κεφάλι του είναι φαλακρό εκτός από τις άκρες πάνω από τα αυτιά. Στην βάση γράφει:

ΔΗΜ. ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ

1794 -1832

Η προτομή είναι έργο του γλύπτη Γιάννη Παππά. Τοποθετήθηκε το έτος 1934 (βλ. πηγές).

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Ο Δημήτρης Υψηλάντης παρά την αριστοκρατική του καταγωγή δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με εκείνους του Φαναριώτες οι οποίοι με την έναρξη της Επανάστασης μύρισαν αξιώματα και εξουσία και ακολούθησαν την θέληση της πονηρής τους μύτης. Ανιδιοτελής και φλογερός πατριώτης εγκατέλειψε τα αξιώματα του στην Ρωσία για να πολεμήσει για τον κοινό σκοπό. Παρών σε μεγάλες μάχες της Επανάστασης όπως τα Δερβενάκια και οι Μύλοι, πορθητής κάστρων όπως το Άργος και το Παλαμήδι, αψήφισε τους όποιους κινδύνους για χάρη της ελευθερίας της πατρίδας του.

Όσο γενναίος ήταν στο πεδίο της μάχης όπου διέπρεψε πάμπολλες φορές άλλο τόσο διστακτικός ήταν στον πολιτικό στίβο. Για το καλό της χώρας δίστασε να έρθει σε ανοιχτή σύγκρουση με το κατεστημένο των προκρίτων και των κοτζαμπάσηδων οι οποίοι όντας πιο μπαρουτοκαπνισμένοι στα πολιτικά εύκολα τον παραγκώνισαν από την εξουσία. Μπορεί - προς ατυχία του δύσμοιρου αυτού τόπου - ο Υψηλάντης με τον Κολοκοτρώνη να παραγκωνίστηκαν από την πολιτική διοίκηση η οποία εκπροσωπούνταν από ιδιοτελή άτομα όπως ο Μαυροκορδάτος και ο Κωλέττης όμως την αγάπη του λαού δεν την έχασε ούτε για ένα λεπτό.  Όπως και την πίστη του στον Αγώνα γι' αυτό και πολέμησε μέχρι τέλους όταν άλλοι είχε κατεβάσει τα όπλα και ήταν αυτός που έκλεισε το ένδοξο αυτό πολεμικό κεφάλαιο της ελληνικής Επανάστασης.

Ταλαιπωρημένος και αηδιασμένος από τις πολιτικές μηχανορραφίες των νεοελλήνων πολιτικάντηδων αυτός ο φλογερός Έλληνας έφυγε νέος - όπως και ο αδερφός του εξάλλου -  δίχως να μπορέσει να χαρεί το ελεύθερο ελληνικό κράτος. Έφυγε έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στα πεδία των μαχών υπέρ της ελευθερίας της πατρίδας όταν άλλοι μοίραζαν σε γραφεία τα αξιώματα και την εξουσία. Ακόμα όμως και μετά το θάνατο του οι πρόκριτοι που τόσο πολύ τους είχε θορυβήσει η παρουσία του, συνέχισαν να το κυνηγούν. Ειδικότερα ο Ιωάννης Κωλέττης κυνήγησε τη γυναίκα που αγάπησε βαθιά ο Υψηλάντης την αγωνίστρια από την Μύκονο Μαντώ Μαυρογένους την οποία εκδίωξε από το Ναύπλιο και έβαλε στην πορεία της κάθε είδους εμπόδιο. Η Μαντώ όντας μια αληθινή πρόμαχος της ελευθερίας πέθανε και αυτή φτωχή και ξεχασμένη από το σάπιο ελληνικό κράτος των Κωλέττηδων και των Μαυροκορδάτων.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Δημήτρη Υψηλάντη όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο αριστερό μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου δεξιά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για τον Δημήτριο Υψηλάντη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, IV, V, VI

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003