Η έκθεση "Αρχαιοκαπηλία Τέλος" στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης

"Μήτε χαρίζομεν, μήτε πωλούμεν πλέον τα προγονικά κτήματα" 
Αδαμάντιος Κοραής

Με μια από τις μεγαλύτερες νόσους σε θέματα πολιτισμού ασχολείται η έκθεση "Αρχαιοκαπηλία Τέλος" που λαμβάνει χώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Η λέξη αρχαιοκαπηλία σημαίνει την καπήλευση, την  ιδιωτικοποίηση της αρχαίας κληρονομιάς από μεμονωμένα άτομα ή οργανώσεις με σκοπό το κέρδος.

Μπροστά στα ευρώ και τα δολάρια, η μνήμη φαντάζει ασήμαντη υποσημείωση στο ευρύχωρο βιογραφικό του νεοφιλελεύθερου ανθρώπου.

Και μεις ως Έλληνες, μιας και έχουμε ανάμεσα στα σπίτια και τις γειτονιές μας την μεγαλύτερη πολιτιστική κληρονομιά στον πλανήτη, έχουμε χρέος και καθήκον να την προασπίσουμε και να την αναδείξουμε. Αυτός είναι και ο σκοπός αυτής της έκθεσης: να αναδείξει δηλαδή τα τραύματα που αφήνουν πάνω στα αρχαιολογικά ευρήματα οι βάρβαροι ευρωλάγνοι της σήμερον.

Η έκθεση ανοίγει με χρυσά αντικείμενα από την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας τα οποία ανακτήθηκαν το 2011. Για να μεγαλώσει την συναισθηματική φόρτιση και να διεγείρει την ευαισθησία του θεατή ο εκθέτης χρησιμοποιεί κείμενο το οποίο αναφέρεται στον Θρίαμβο των Ρωμαίων μετά την μάχη στην Πύδνα το 168 π.Χ. και την οριστική κατάλυση του μακεδονικού βασιλείου. Βλέποντας τα αντικείμενα (μεταξύ των οποίων χρυσά καλύμματα υποδημάτων και δυο προσωπεία) και διαβάζοντας για τα χιλιάδες νομίσματα, ξίφη, ασπίδες και αγάλματα τα οποία μεταφέρθηκαν στην Ρώμη, ο επισκέπτης προκαταβάλλεται αρνητικά εναντίον της αρχαιοκαπηλίας ήδη από τα πρώτα εκθέματα.

Η συνέχεια είναι ακόμα πιο εκπληκτική: παρουσιάζονται μακεδονικά κράνη του 6ου π.Χ αιώνα καθώς και ένα χρυσό στεφάνι το οποίο χρονολογείται μεταξύ 350 και 300 π.Χ. και επαναπατρίσθηκε το 2007. Εντύπωση προκαλεί το πωλητήριο το οποίο περιέχει πλήθος πλαστών στοιχείων όσον αφορά τα πρόσωπα - οργανώσεις που εμπλέκονται στην αγοραπωλησία. Ένα ακόμα σημαντικό έκθεμα είναι μια χάλκινη μακεδονική ασπίδα (ή καλύτερα, απομεινάρια αυτής) η οποία ανακτήθηκε το 2001 και φέρει την επιγραφή "ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ".

Η μεγαλύτερη ζημιά ωστόσο της αρχαιοκαπηλίας δεν εδράζεται μήτε στον ηθικό μήτε στον αισθητικό τομέα αλλά στον τομέα της επιστήμης: τα ανακτηθέντα αντικείμενα από το νησί της Κέρου τα οποία εκτίθενται στην έκθεση μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Οι αρχαιολόγοι δεν δύνανται να βγάλουν κανένα απολύτως συμπέρασμα για την ζωή, την τέχνη, την ιστορία και την τοπογραφία του νησιού εξαιτίας της τεράστιας αρχαιοκαπηλευτικής δραστηριότητας.

Συνοψίζοντας, θα έλεγα πως η συγκεκριμένη έκθεση είναι από εκείνες της πολιτιστικές εκδηλώσεις οι οποίες έχουν βαθιά πολιτικό χαρακτήρα: μέσω αυτής, ο πολίτης διδάσκεται όχι μόνο να σέβεται την πολιτιστική κληρονομιά αλλά κυρίως να την προστατεύει από κάθε λογής βάρβαρους καπηλευτές.