Η έκθεση Icantadas στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Η έκθεση "Las Incantadas" (μτφ: οι μαγεμένες) πραγματοποιείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Τι είναι όμως οι μαγεμένες; Όπως διαβάζουμε στην επίσημη ιστοσελίδα του μουσείου, πρόκειται για τέσσερις λίθινους πεσσούς που χρονολογούνται στην ύστερη αρχαιότητα με ανάγλυφες μορφές φυσικού μεγέθους οι οποίες βρέθηκαν στην αρχαία αγορά της πόλης. Δεν θα μπορέσει όμως κάποιος να εντοπίσει αυτούς τους πεσσούς στους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου μιας και βρίσκονται στο μουσείο του Λούβρου.

Η ίδια η έκθεση αποτελείται από εξήντα και πλέον ιχνογραφήματα μνημειακού χαρακτήρα τα οποία έχουν σχεδιαστεί από τους καθηγητές της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Γρανάδας, Asuncio Jodar και Ricardo Marin Viadel. Κύρια θεματολογία των ιχνογραφημάτων είναι οι μαγεμένες οι οποίες απεικονίζονται με ποικίλους τρόπους ενώ η τοποθέτηση του κατά μήκος των διαδρόμων του μουσείου τα τοποθετεί σε ανοιχτό διάλογο με τα εκθέματα.

Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2013.

Φωτογραφίες από την έκθεση εδώ

Η επίσημη ιστοσελίδα των Incantadas

Διαβάστε για την έκθεση Ι, ΙΙ

Η έκθεση "Αρχαιολογία στα Μετόπισθεν" στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Λίγο πριν τη λήξη του περασμένου έτους - το οποίο ήταν επετειακό έτος για τη Θεσσαλονίκη και μεγάλο μέρος της Μακεδονίας - επισκέφτηκα την περιοδική έκθεση "Αρχαιολογία στα Μετόπισθεν στη Θεσσαλονίκη των ταραγμένων χρόνων, 1912 - 1922".

Όπως εύλογα καταλαβαίνει ο επισκέπτης από την τίτλο, η έκθεση αφορά την πορεία των αρχαιολογικών ανασκαφών στην πόλη της Θεσσαλονίκης αλλά και την ευρύτερη περιοχή κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας η οποία σημαδεύτηκε από τρεις δραματικές πολεμικές συγκρούσεις: τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Μεγάλο Πόλεμο (Α΄ Παγκόσμιος) και την ελληνο - τουρικική σύγκρουση του 1919 - 1922 που κατέληξε στην καταστροφή του ελληνισμού της Ανατολής.

Τα έργα που εκτίθενται στην έκθεση προέρχονται από τα αρχείο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας,της Γαλλικής Αρχαιολογικής σχολής Αθηνών, από το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, από το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και άλλους φορείς.

Η έκθεση  χωρίζεται σε δυο μέρη: το πρώτο μέρος περιλαμβάνει αρχαιολογικά ευρήματα της περιόδου. Μεταξύ αυτών δυο αγάλματα που ανήκαν στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Ραιδεστού και έφτασαν στην Θεσσαλονίκη μετά το εικοσιδυό, γλυπτά που παραδόθηκαν από την γαλλική Στρατιά της Ανατολής στο ελληνικό κράτος όπως δυο προτομές, εκθέματα από την ανασκαφή του Γεωργίου Οικονόμου (η πρώτη ανασκαφή μετά την απελευθέρωση) και διάφορα άλλα.

Το δεύτερο κομμάτι περιλαμβάνει στρατιωτικά είδη μαχητών που πολέμησαν στο μέτωπο της Ανατολής: μαστίγια Βρετανών αξιωματικών, κράνος και καπέλο Γάλλου στρατιώτη, γυαλιστικά, παγούρια, ξυραφάκια και άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Εκτίθενται επιστολές στρατιωτών από το μέτωπο, αναμνηστικές φωτογραφίες (μάλιστα υπάρχουν φωτογραφίες στρατιωτών με αρχαιολογικά ευρήματα) καθώς και επιστολικά δελτάρια.

Από αυτήν την έκθεση αξίζει να κρατήσουμε ένα όνομα: αυτό του αρχαιολόγου Γεώργιου Οικονόμου. Εξαιτίας των δικών του προσπαθειών, πολλές αρχαιότητες σώθηκαν μέσα στη δίνη του πολέμου και δεν κατέληξαν είτε πολτοποιημένες είτε εκθέματα σε μουσεία του εξωτερικού.

Δείτε φωτογραφίες από την έκθεση εδώ

Δείτε video από την έκθεση εδώ

Διαβάστε για την έκθεση Ι, ΙΙ, ΙΙΙ

Φωτογραφίες από την έκθεση "Αρχαιολογία στα Μετόπισθεν" στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Τούτα τα γλυπτά όπως και τα επόμενα βρέθηκαν από στρατιωτικές μονάδες στο μέτωπο
της Μακεδονίας.

Μπουκάλια αλκοόλ, στο βάθος το μπαούλο όπου αποθηκεύονταν. 

Παγούρια, κύπελλο, σκαπανικό εργαλείο

Δυο γλυπτά που ανήκαν στον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Ραιδεστού Αν. Θράκης
και μεταφέρθηκαν στην κυρίως Ελλάδα μετά την συνθήκη της Λωζάννης.

Προσωπικά είδη στρατιωτών. Ξεχωρίζει η φωτογραφία ενός ναύτη, ένα σταχτοδοχείο
και επιστολές από το μέτωπο.

Παράσημα, κορδέλες από ναυτικούς πηλίσκους, δελτάρια

Φωτογραφίες από την έκθεση Incantadas στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης

Φωτογραφίες από την έκθεση "Από τον Πλάτωνα στον Βολταίρο και τον Κοραή" στο ΑΜΘ

Στα πλάγια της προτομής, υπογραφή του γλύπτη και έτος κατασκευής. Πρόκειται για το πρώτο καταγεγραμμένο γλυπτό της νεότερης Ελλάδας (1815). Γλύπτης ο Παύλος Προσαλέντης.

Η προτομή του Ρουσσώ, έργο του Jean - Antoine Houdon

Η προτομή του Βολταίρου, έργο του Jean - Antoine Houdon

Το πορτρέτο του Λουδοβίκου του 15ου, έργο του Jacques Nicolas Rottires

Δυο από τα αγάλματα γενειοφόρων ανδρών που βρέθηκαν
στην Θεσσαλονίκη

Φωτογραφίες από την έκθεση "Οι Εβραίοι στην Θεσσαλονίκη, ανεξίτηλα σημάδια στο χώρο"

Επιτύμβιες στήλες

Γενική άποψη του χώρου της έκθεσης. Στο πάτωμα υπάρχει χάρτης
με σημεία της εβραϊκής παρουσίας στο χώρο της Θεσσαλονίκης.

Η έκθεση "Αρχαιοκαπηλία Τέλος" στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης

"Μήτε χαρίζομεν, μήτε πωλούμεν πλέον τα προγονικά κτήματα" 
Αδαμάντιος Κοραής

Με μια από τις μεγαλύτερες νόσους σε θέματα πολιτισμού ασχολείται η έκθεση "Αρχαιοκαπηλία Τέλος" που λαμβάνει χώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Η λέξη αρχαιοκαπηλία σημαίνει την καπήλευση, την  ιδιωτικοποίηση της αρχαίας κληρονομιάς από μεμονωμένα άτομα ή οργανώσεις με σκοπό το κέρδος.

Μπροστά στα ευρώ και τα δολάρια, η μνήμη φαντάζει ασήμαντη υποσημείωση στο ευρύχωρο βιογραφικό του νεοφιλελεύθερου ανθρώπου.

Και μεις ως Έλληνες, μιας και έχουμε ανάμεσα στα σπίτια και τις γειτονιές μας την μεγαλύτερη πολιτιστική κληρονομιά στον πλανήτη, έχουμε χρέος και καθήκον να την προασπίσουμε και να την αναδείξουμε. Αυτός είναι και ο σκοπός αυτής της έκθεσης: να αναδείξει δηλαδή τα τραύματα που αφήνουν πάνω στα αρχαιολογικά ευρήματα οι βάρβαροι ευρωλάγνοι της σήμερον.

Η έκθεση ανοίγει με χρυσά αντικείμενα από την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας τα οποία ανακτήθηκαν το 2011. Για να μεγαλώσει την συναισθηματική φόρτιση και να διεγείρει την ευαισθησία του θεατή ο εκθέτης χρησιμοποιεί κείμενο το οποίο αναφέρεται στον Θρίαμβο των Ρωμαίων μετά την μάχη στην Πύδνα το 168 π.Χ. και την οριστική κατάλυση του μακεδονικού βασιλείου. Βλέποντας τα αντικείμενα (μεταξύ των οποίων χρυσά καλύμματα υποδημάτων και δυο προσωπεία) και διαβάζοντας για τα χιλιάδες νομίσματα, ξίφη, ασπίδες και αγάλματα τα οποία μεταφέρθηκαν στην Ρώμη, ο επισκέπτης προκαταβάλλεται αρνητικά εναντίον της αρχαιοκαπηλίας ήδη από τα πρώτα εκθέματα.

Η συνέχεια είναι ακόμα πιο εκπληκτική: παρουσιάζονται μακεδονικά κράνη του 6ου π.Χ αιώνα καθώς και ένα χρυσό στεφάνι το οποίο χρονολογείται μεταξύ 350 και 300 π.Χ. και επαναπατρίσθηκε το 2007. Εντύπωση προκαλεί το πωλητήριο το οποίο περιέχει πλήθος πλαστών στοιχείων όσον αφορά τα πρόσωπα - οργανώσεις που εμπλέκονται στην αγοραπωλησία. Ένα ακόμα σημαντικό έκθεμα είναι μια χάλκινη μακεδονική ασπίδα (ή καλύτερα, απομεινάρια αυτής) η οποία ανακτήθηκε το 2001 και φέρει την επιγραφή "ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ".

Η μεγαλύτερη ζημιά ωστόσο της αρχαιοκαπηλίας δεν εδράζεται μήτε στον ηθικό μήτε στον αισθητικό τομέα αλλά στον τομέα της επιστήμης: τα ανακτηθέντα αντικείμενα από το νησί της Κέρου τα οποία εκτίθενται στην έκθεση μαρτυρούν του λόγου το αληθές. Οι αρχαιολόγοι δεν δύνανται να βγάλουν κανένα απολύτως συμπέρασμα για την ζωή, την τέχνη, την ιστορία και την τοπογραφία του νησιού εξαιτίας της τεράστιας αρχαιοκαπηλευτικής δραστηριότητας.

Συνοψίζοντας, θα έλεγα πως η συγκεκριμένη έκθεση είναι από εκείνες της πολιτιστικές εκδηλώσεις οι οποίες έχουν βαθιά πολιτικό χαρακτήρα: μέσω αυτής, ο πολίτης διδάσκεται όχι μόνο να σέβεται την πολιτιστική κληρονομιά αλλά κυρίως να την προστατεύει από κάθε λογής βάρβαρους καπηλευτές.

Οι Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη: ανεξίτηλα στημάδια στο χώρο

Είναι γνωστή η παρουσία του εβραϊκού πληθυσμού στην πόλη της Θεσσαλονίκης, ήδη από τα αρχαία χρόνια. Η εβραϊκή κοινότητα αποτελούσε μέχρι την κατοχή της πόλης από τις δυνάμεις των Ναζί, την πλέον οικονομικά ισχυρή και ακμάζουσα κοινότητα της πόλης. Αυτό μαρτυρείται κυρίως από τα μεγάλα οικοδομήματα που είχαν στην ιδιοκτησία τους Εβραίοι Θεσσαλονικείς: η βίλα Μοδιάνο, η βίλα Μόρντωχ, η αγορά Μοδιάνο και τόσα άλλα.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης θέλοντας να παρουσιάσει αυτήν την ιστορική διαδρομή, δημιούργησε μια έκθεση σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο της πόλης, η οποία δομείται από τρία μέρη.

Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται ταφόπλακες από το εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης. Το νεκροταφείο αυτό βρισκόταν σχεδόν δίπλα από το Ορθόδοξο νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας εκεί που σήμερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Οι ταφόπλακες γραμμένες στην εβραϊκή γλώσσα και με το αστέρι του Δαυίδ να χει περίοπτη θέση σε πολλές από αυτές, μαρτυρούν την μακραίωνη παρουσία των Εβραίων στην Θεσσαλονίκη.

Το δεύτερο τμήμα ασχολείται με την καθημερινότητα της κοινότητας: εδώ εκτίθενται αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως παραδοσιακές ενδυμασίες, κοσμήματα και σκεύη. 

Τέλος, το τρίτο τμήμα της έκθεσης παρουσιάζει το δράμα και το τέλος ουσιαστικά της εβραϊκής κοινότητας της πόλης: η άφιξη των Ναζί, τα βασανιστήρια στην πλατεία Ελευθερίας και εν τέλει η μαζική εξόντωση στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Φωτογραφίες από την έκθεση εδώ.

Η έκθεση "Από τον Πλάτωνα στον Βολταίρο και τον Κοραή: Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία και Διαφωτισμός" στο ΑΜΘ

Μια ακόμα από τις εκθέσεις που πραγματοποιούνται στην πόλη της Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το μουσείο του Λούβρου είναι αυτή που φέρει τον τίτλο "Από τον Πλάτωνα στον Βολταίρο και τον Κοραή: Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία και Διαφωτισμός". Η έκθεση πραγματοποιείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.

Η έκθεση στηρίζεται στα αντικείμενα τεσσάρων φορέων: του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων και φυσικά του Μουσείου του Λούβρου.

Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει βιβλία του νεοελληνικού διαφωτισμού όπως τα "Πολιτικά" του Αριστοτέλη σε σχολιασμό του Αδαμάντιου Κοραή (έκδοση 1821, Παρίσι), το "Φυσικής Απάνθισμα" του Ρήγα (έκδοση 1790, Βιέννη) και το "Η Λογική εκ παλιών τε και νεοτέρων" του Ευγένιου Βούλγαρη (έκδοση 1776, Λειψία) αλλά και βιβλία του γαλλικού Διαφωτισμού όπως το "Οιδίπους εν Θήβαις" του Βολταίρου (μεταφρασμένο στα ελληνικά, Αθήνα, 1839) και τον πρώτο τόμο των απάντων επίσης του Βολταίρου (τόμος 1ος, Θέατρο, Βασιλεία, 1784). Όλα τα βιβλία προέρχονται από την Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

Σημαντικά επίσης είναι και τα εκθέματα που προσφέρει στην έκθεση το ίδιο το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι προτομές τριών γενειοφόρων ανδρών. Η πρώτη βρέθηκε στην οδό Σβώλου το 1957 και χρονολογείται γύρω στο 160-180 μ.Χ., η δεύτερη είναι άγνωστης προέλευσης και τοποθετείται στα μέσα του 2ου μ.Χ. αιώνα ενώ η τρίτη βρέθηκε το 1972 στην αρχαία αγορά της πόλης και τοποθετείται στα μέσα στου 3ου μ.Χ. αιώνα. Οι προτομές είναι τοποθετημένες ακριβώς απέναντι από την προτομή του Βολταίρου, ερχόμενες κατ' αυτόν τον τρόπο σε άμεσο διάλογο με τον μεγάλο Γάλλο διανοητή.

Κεντρικό σημείο της έκθεσης βέβαια είναι τα τρία εκθέματα από το Λούβρο: οι προτομές των Ρουσσώ  και Βολταίρου  και το πορτρέτο του Λουδοβίκου 15ου. Είναι τοποθετημένα στο μέσο της έκθεσης καταδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο πρώτον την άμεση συνδιαλλαγή μεταξύ αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και γαλλικού διαφωτισμού και δεύτερον την καταλυτική επιρροή της γαλλικής επανάστασης στο νεοελληνικό διαφωτισμό και μετέπειτα στο ίδιο το γεγονός της ελληνικής επανάστασης.

Οι προτομές του Βολταίρου και του Ρουσσώ είναι και οι δύο έργα του Jean - Antoine Houdon ενώ το πορτραίτο του έκπτωτου και καρατομημένου από τους Γάλλους επαναστάτες Λουδοβίκου του 15ου είναι έργο του Jacques Nicolas Rottires.

Φωτογραφίες από την έκθεση εδώ

Φωτογραφίες από το γλυπτό "Πριόνι" του Andrei Filippov στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Φωτογραφίες από το γλυπτό "Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Ιόλα" του Κώστα Τσόκλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης