Η προτομή του Φίλιππου Καπετανόπουλου στους Πύργους Εορδαίας

Ο Φίλιππος Καπετανόπουλος καταγόταν από το χωριό Πύργοι (πρώην Κατράνιτσα) της Εορδαίας. Υπήρξε φαρμακοποιός εξασκώντας το επάγγελμα του στην πόλη του Μοναστηρίου. Με την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα ο Καπετανόπουλος εντάσσεται στην Τριμελή Επιτροπή Αγώνος στο Μοναστήρι και εγκαταλείπει την επαγγελματική του ζωή προκειμένου να συνδράμει στον Αγώνα. Με την έλευση του Παύλου Μελά στα εδάφη της Δυτικής Μακεδονίας εντάσσεται στα αντάρτικα σώματα του περίφημου Έλληνα αξιωματικού. Ανατρέχοντας στο αρχείο του Παύλου Μελά συλλέγουμε πολλές πληροφορίες για τη σύντομη πολεμική δράση του Καπετανόπουλου.

Γράφει λοιπόν ο Μελάς πως ο φαρμακοποιός Φίλιππος Καπετανόνουλος  από τα Βιτώλια (Μοναστήρι, τα σημερινά Bitola της ΠΓΔΜ) τραυματίστηκε θανάσιμα όταν το αντάρτικο σώμα (στο οποίο ο Καπετανόπουλος εντάχθηκε το προηγούμενο βράδυ παρά τις αντιρρήσεις του Μελά ο οποίος τον θεωρούσε άπειρο και αναρωτιόταν αν θα μπορούσε λόγω της σωματικής του αδυναμίας - ήταν πολύ λεπτός - να αντέξει τις κακουχίες του βουνού) βγαίνοντας από το χωριό Νερέτι (Νέρετ, ο σημερινός Πολυπόταμος του νομού Φλωρίνης) όπου είχε διανυκτερεύσει το προηγούμενο βράδυ προκειμένου να επιτεθεί σε σώμα Βούλγαρων κομιτατζήδων δέχτηκε επίθεση από σώμα του τουρκικού στρατού (100 νιζαμήδες* και 30 - 40 ιππείς γράφει ο Μελάς). Το τραύμα ήταν στον μηρό του ποδιού και ο Καπετανόπουλος ξεψύχησε λόγω ακατάσχετης αιμορραγίας. Ο Μελάς αναφέρει πως ο Καπετανόπουλος ήταν τριάντα χρονών όταν ξεψύχησε επομένως το έτος γέννησης του ήταν το 1874. Την ίδια περιγραφή για την μάχη δίνει και ο συναγωνιστής του Μελά Γιάννης Καραβίτης. Επιβεβαιώνει πως ο Καπετανόπουλος ήταν φαρμακοποιός από το Μοναστήρι και πως εντάχθηκε στο σώμα μια μόλις μέρα πριν, πως το χτύπημα της σφαίρας τον βρήκε στο μηρό (τον μετέφεραν με τα χέρια διότι δεν υπήρχε φορείο και πέθανε εξαιτίας της αιμορραγίας) αλλά προσθέτει και την σημαντική πληροφορία της καταγωγής του ήρωα: "πήρε τον φαρμακοποιό Φίλιππα Καπετανόπουλο από την Κατράνιτσα που μας ήρθε αποβραδίς".

Η προτομή του Φίλιππου Καπετανόπουλου βρίσκεται στον Κήπο των Ηρώων των Πύργων πλάι στο μνημείο των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς. Είναι κατασκευασμένη από ορείχαλκο. Δημιουργήθηκε το έτος 1961 από τον Τήνιο γλύπτη Ευάγγελο Φιλιππότη με δαπάνες του Ελληνικού Στρατού. Ο Καπετανόπουλος αναπαρίσταται σε μέση ηλικία φορώντας πολιτικά ρούχα, πουκάμισο, γραβάτα και σακάκι. Έχει μεγάλο μουστάκι και πυκνά, κοντά μαλλιά. Στην πρόσοψη του βάθρου αναγράφονται τα λόγια:

ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ

ΚΑΠΕΤΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ

ΕΠΕΣΕΝ ΗΡΩΪΚΟΣ ΜΑΧΟΜΕΝΟΣ

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΑΓΩΝΑ

ΤΗΝ 19-09-1904

Πάνω στην προτομή εντοπίζουμε εγχάρακτη την υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής:

Ε. ΦΙΛΙΠΠΟΤΗΣ

ΤΗΝΙΟΣ

1961

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

*νιζάμης: ο Τούρκος στρατιώτης του τακτικού Οθωμανικού στρατού.

Πηγές:

1. Έκθεση του Παύλου Μελά 19.09.1904
2. Απομνημονεύματα του Γιάννη Καραβίτη

Το μνημείο πεσόντων στους Πύργους Εορδαίας

Το μνημείο πεσόντων των Πύργων (πρώην Κατράνιτσα) βρίσκεται στο αλσύλλιο ακριβώς απέναντι από το κοινοτικό κατάστημα του οικισμού. Πρόκειται για μια μαρμάρινη στήλη ύψους περίπου δύο μέτρων και πενήντα εκατοστών η οποία μνημονεύει τα ονόματα των κατοίκων της Κατράνιτσας που έπεσαν στους πολεμικούς αγώνες από το 1912 μέχρι το 1922.

Στη πρόσοψη της στήλης υπάρχει ανάγλυφη μια κυματίζουσα πάνω σε ιστό ελληνική σημαία χιαστί με ένα σπαθί και με ένα κλαδί δάφνης. Πάνω από το ανάγλυφο αναγράφονται τα παρακάτω λόγια:

1912 - 1922

ΥΠΟ ΤΑΣ ΕΥΧΑΣ

ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ

ΚΑΙ ΤΑΣ ΔΑΦΝΑΣ ΤΗΣ ΔΟΞΗΣ

ΕΥΚΛΕΕΙΣ ΑΝΑΠΑΥΘΗΤΕ

Κάτω από το ανάγλυφο είναι χαραγμένα τα ονόματα καθώς και οι στρατιωτικοί βαθμοί των πεσόντων:

ΒΑΣΔΕΚΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ Ν. ΕΦ. ΑΝΘΓΟΣ

ΓΙΑΝΤΣΗΣ ΧΑΡΙΣΙΟΣ Ι. ΔΕΚΑΝΕΥΣ

ΓΚΙΟΥΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ""

ΜΗΤΣΑΚΗΣ ΘΩΜΑΣ Α. ""

ΔΕΣΠΟΤΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α. ΣΤΡΑΤΙΩΤ

ΚΑΠΕΤΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΜΑΚ/ΧΟΣ

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΡ

Στα πλαϊνά της στήλης υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή του δημιουργού γλύπτη Καραμητηλιού Κ. Λαλούρη, η τοποθεσία (Θεσ/νίκη) και το έτος κατασκευής (1940):

Καραμητυλιός

Κ. Λαλούρης

Αριστοτέλους 14

Θεσ/νίκη 1940

Στη βάση του μνημείου τοποθετήθηκε σε μεταγενέστερο του 1940 χρόνο μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των πεσόντων της Κατράνιτσας στον ελληνο - ιταλικό πόλεμο του 1940 - 41:

ΠΕΣΟΝΤΕΣ 

ΕΛΛΗΝΟ - ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

1940 - 41

ΤΣΑΛΤΑΜΠΑΣΙΔΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΦΥΛ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ 33ου ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΈΠΕΣΕ ΣΤΙΣ 16-11-1940 ΣΤΟ ΎΨΩΜΑ ΙΒΑΝ

ΝΟΤΙΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΕΣΠΑ

ΝΟΥΚΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ 30ου ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΈΠΕΣΕ ΣΤΙΣ 30-12-1940 ΣΤΟ ΎΨΩΜΑ 1732 

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΜΟΣΧΟΠΟΛΗΣ

Η πλάκα είναι εξαιρετικά σημαντική διότι μας παραδίδει ακριβείς πληροφορίες όχι μόνο για τα ονοματεπώνυμα αλλά και για τους βαθμούς, την ημερομηνία και τον τόπο θανάτου του καθενός.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από την προτομή του Φίλιππου Καπετανόπουλου στους Πύργους Εορδαίας

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής στα
πλαϊνά της προτομής

Φωτογραφίες από το μνημείο πεσόντων στους Πύργους Εορδαίας

Η  υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής στα αριστερά
της βάσης 

Φωτογραφίες από το μνημείο του ολοκαυτώματος στους Πύργους Εορδαίας

Επιγραφή με το ονοματεπώνυμο του γλύπτη

Φωτογραφίες από το σιντριβάνι στους Πύργους Εορδαίας

Φωτογραφίες από το μνημείο της Μακεδονίας στους Πύργους Εορδαίας

Φωτογραφίες από την κρήνη στο δημοτικό σχολείο των Πύργων

Εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στο
κέντρο της κρήνης

Φωτογραφίες από το δημοτικό σχολείο στους Πύργους Εορδαίας

Εντοιχισμένη πλάκα στην είσοδο του κτιρίου

Φωτογραφίες από το ναό της αγίας Παρασκευής στους Πύργους Εορδαίας

Φωτογραφίες από το ναό των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στους Πύργους Εορδαίας

Ο Μακεδονικός τάφος στους Πύργους Εορδαίας

Λόγω καταγωγής, επισκέπτομαι αρκετά συχνά και όποτε μου δίνεται η δυνατότητα την περιοχή της Εορδαίας. Μια περιοχή που στη σύγχρονη εποχή είναι γνωστή για τα κοιτάσματα λιγνίτη εξαιτίας των οποίων φτάνει στα σπίτια ολόκληρων των νοικοκυριών της ελληνικής επικράτειας το ηλεκτρικό ρεύμα. Πέρα όμως από την σύγχρονη μορφή της μουντής ατμόσφαιρας και των μαύρων ηλιοβασιλεμάτων, η Εορδαία έχει και μια άλλη εικόνα. Μια εικόνα που αναδεικνύει το ιστορικό παρελθόν της, ένα παρελθόν γεμάτο από πολιτιστικά ίχνη και διαδρομές. Από βυζαντινούς ναούς και υδραγωγεία μέχρι νεολιθικά απολιθώματα και μακεδονικούς τάφους.

Ένας τέτοιος μακεδονικός τάφος βρίσκεται στο χωριό Πύργοι (Κατράνιτσα η ιστορική ονομασία του χωριού) στα βόρεια του νομού Κοζάνης.

Ιστορικά στοιχεία

Τα στοιχεία που μπόρεσα να συγκεντρώσω για τον συγκεκριμένο τάφο είναι ελάχιστα. Το κείμενο που υπάρχει στην είσοδο του χώρου βρισκόταν σε άθλια κατάσταση όταν επισκέφτηκα το χωριό και δεν μπόρεσα να κατανοήσω το περιεχόμενό του. Επίσης, δεν υπήρχε κάποιος ειδικός επιστήμονας στο σημείο για να τον συμβουλευτώ. Άρα, χρησιμοποιώ μόνο τις πληροφορίες που μπόρεσα να συλλέξω στο internet μιας και δεν υπάρχει ανάλογη βιβλιογραφία.

Ο τάφος ανακαλύφτηκε το 1983 και οι διαδικασίες ανασκαφής του ξεκίνησαν το 1995. Είναι μικρών διαστάσεων, μονοθάλαμος και συλημένος μιας και λείπουν μεταξύ άλλων και όλοι οι θολίτες της κάμαρας. Στο τάφο οδηγούσε κτιστός δρόμος. Οι ειδικοί τοποθετούν το μνημείο στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξαν εξαιτίας των ευρημάτων στο εσωτερικό του τάφου: ένα χάλκινο νόμισμα του Φιλίππου του Β΄ και μια ερυθρόλευκη πελίκη με παράσταση αμαζονομαχίας. Τα αγγεία αυτά χρονολογούνται στο τρίτο και τέταρτο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα και εξαιτίας αυτών οι επιστήμονες κατέταξαν τον τάφο σε αυτήν την χρονολογική περίοδο.

Συνοψίζοντας - Προσωπικές εντυπώσεις

Πρόκειται για ένα μικρό σε μέγεθος μνημείο που έχει γονατίσει από τις συνεχείς επιδρομές και τις λεηλασίες. Ωστόσο, η μεγάλη του ηλικία (πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια) το κατατάσσει άμεσα σε ένα από τα σημαντικότερα ταφικά μνημεία στη Δυτική Μακεδονία. Στους επιδρομείς που άνοιξαν και λεηλάτησαν τον τάφο καθώς και στην δραστηριότητα της φύσης όλα αυτά τα χρόνια, ήρθε να προστεθεί και η εγκληματική αδιαφορία του ελληνικού κράτους. Αυτό το μοναδικό για την περιοχή μνημείο στέκει αφύλακτο, περιφραγμένο μόνο ένα σκουριασμένο σύρμα που ούτε για μάντρα δεν δύναται να χρησιμοποιηθεί, με μια πόρτα μονίμως ανοιχτή στους εκάστοτε υποψήφιους βέβηλους.

Στα ανύπαρκτα μέτρα φύλαξης του μνημείου, έρχεται να προστεθεί η κακιά σήμανση και ο ερειπωμένος πίνακας μέσα στον οποίο υπάρχει το κείμενο που κατατοπίζει τον επισκέπτη στον χώρο. Η πινακίδα με το χαρακτηριστικό καφετί χρώμα γράφει "Αρχαιολογικός χώρος" αντί να γράφει "Μακεδονικός Τάφος" ,"Μακεδονικό Ταφικό Μνημείο" ή τέλος πάντων κάτι που να κατατοπίζει άμεσα τον επισκέπτη ενώ το ο ενημερωτικός πίνακας είναι λερωμένος, σκουριασμένος με το κείμενο στο εσωτερικό του να είναι επίσης λερωμένο και σχισμένο - επομένως δυσανάγνωστο και άχρηστο. Και σε όλα αυτά ως κερασάκι στην τούρτα έρχεται να προστεθεί το στέγαστρο οι βάσεις του οποίου βρίσκονται ακριβώς μπροστά στην είσοδο του μνημείου με αποτέλεσμα να χαλούν όλη την αισθητική του καθώς και ο κάδος σκουπιδιών με μια φαρδιά - πλατιά επιγραφή επάνω του "Δήμος Βερμίου" που έχει τοποθετηθεί ακριβώς δίπλα στην είσοδο του μνημείου καταστρέφοντας όλη την εικόνα.

Κάποια πράγματα είναι εύκολο να βελτιωθούν, δίχως μεγάλο κόστος αρκεί να υπάρχει η ανάλογη θέληση. Μια καινούργια πινακίδα που να γράφει "Μακεδονικός Τάφος", η μετατόπιση του κάδου σκουπιδιών έξω από τον περιφραγμένο χώρο, η δημιουργία νέας καλαίσθητης περίφραξης που θα προσφέρει ταυτόχρονα και ασφάλεια, η δημιουργία ενός νέου ενημερωτικού πίνακα και ενός στεγάστρου που δεν θα παρεμβαίνει τόσο άμεσα στην αισθητική του μνημείου είναι κινήσεις που θα ομορφύνουν και θα αναδείξουν το μνημείο.

Πως θα πάμε

Οι Πύργοι βρίσκονται στο νομό Κοζάνης. Απέχουν 530 χλμ από την Αθήνα και 130 χλμ από την Θεσσαλονίκη. Η πιο κοντινή πόλη είναι η Πτολεμαΐδα. Προχωρώντας με Ι.Χ. από την Πτολεμαΐδα, κινούμαστε βόρεια προς τα χωριά του πρώην Δήμου Βερμίου. Πρώτα συναντάμε το Ανατολικό, μετά τα Κομνηνά, έπειτα το Μεσόβουνο και φτάνουμε στους Πύργους έχοντας διανύσει μια απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων σε επαρχιακό οδικό δίκτυο με δρόμους διπλής κατεύθυνσης και υψηλής επικινδυνότητας. Προτιμούμε τους περιφερειακούς δρόμους τόσο στα Κομνηνά όσο και στο Ανατολικό για να αποφύγουμε τα απρόοπτα της οδήγησης μέσα σ' ένα χωριό (παιδάκια που παίζουν, ηλικιωμένοι που περπατούν στην μέση του δρόμου, κότες και σκυλιά κτλ). Η χρονική απόσταση είναι περίπου μισή ώρα.

Ο μακεδονικός τάφος βρίσκεται στην είσοδο του χωριού στο αριστερό μας χέρι όπως ερχόμαστε από Πτολεμαΐδα, ακριβώς πάνω στον κεντρικό δρόμο.

Διαβάστε για τον τάφο Ι,ΙΙ,ΙΙΙ

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από τον Μακεδονικό τάφο στους Πύργους Εορδαίας

Βανδαλισμοί του μνημείου

Η πρόχειρη περίφραξη του μνημείου

Σε κακή κατάσταση το κείμενο επεξήγησης