Η προτομή της Δόμνας Βισβίζη στο Πεδίο του Άρεως

Πέρα από τους χιλιάδες άντρες αγωνιστές υπήρξαν επίσης και χιλιάδες γυναίκες αγωνίστριες που πολέμησαν συχνά στην πρώτη γραμμή μαζί με τους άντρες με το τουφέκι στο χέρι εναντίον της οθωμανικής δεσποτείας. Σημαντικότερες εξ αυτών των γυναικών ήταν βεβαίως η πολυθρύλητη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα καθώς και η Μυκονιάτισσα μπουρλοτιέρισσα Μαντώ Μαυρογένους. Υπάρχει όμως και μια ακόμα γυναίκα αγωνίστρια του 21΄ η οποία είχε εξίσου σπουδαία προσφορά στον Αγώνα για ελευθερία παραμένει όμως η ιστορία της λιγότερο γνωστή. Πρόκειται για την Δόμνα Βισβίζη, την Θρακιώτισσα αρχικαπετάνισσα την οποία τίμησε το ελληνικό κράτος στήνοντας την προτομή της στο Πεδίο του Άρεως πλάι στην προτομή των υπολοίπων αγωνιστών του 21΄.

Μερικά λόγια για την Δόμνα Βισβίζη

Η Δόμνα Βισβίζη γεννήθηκε στην πόλη του Αίνου της Θράκης το 1783. Προερχόταν από πλούσια οικογένεια γαιοκτημόνων. Το 1808 παντρεύτηκε τον Αντώνιο Βισβίζη ο οποίος είχε στην κατοχή του μια σειρά από μεγάλα εμπορικά πλοία. Μαζί αποκτήσαν πέντε παιδιά. Η ιστορία της Δόμνας είναι στενά συνδεδεμένη με αυτήν του άντρα της ο οποίος μυήθηκε από νωρίς στην Φιλική Εταιρεία. 

Η επαναστατική δράση του ζεύγους άρχισε στις 2 Μαΐου 1821 όταν εμφανίστηκαν στον ορίζοντα του Αίνου Ψαριανά πλοία τα οποία ήλθαν με σκοπό να πολιορκήσουν το τούρκικο φρούριο της πόλης. Το ζεύγος αμέσως αρμάτωσε το ισχυρότερο τους πλοίο το μπρίκι "Καλομοίρα" το οποίο διέθετε 16 κανόνια και 140 ναύτες και συμμετείχε ενεργά στο βομβαρδισμό του φρουρίου. Οι επαναστάτες τελικά κυρίεψαν το οχυρό και έφεραν πίσω στα Ψαρά 24 κανόνια ως λάφυρα.

Η  Καλομοίρα ακολούθησε τα επαναστατημένα πλοία από τα Ψαρά και στα μέσα του Μαΐου έδωσε έμπρακτη βοήθεια στους επαναστάτες της Κασσάνδρας. Μετά την αποτυχία του επαναστατικού κινήματος στην Μακεδονία το πλοίο του ζεύγους Βισβίζη κατόρθωσε να διασώσει τον αρχηγό της ελληνικής επανάστασης στην Μακεδονία Εμμανουήλ Παππά από το Άγιο Όρος και να τον μεταφέρει στην Ύδρα. Δυστυχώς όμως όχι σώο αφού πάνω στο πλοίο ο Παππάς πέθανε από καρδιακή ανακοπή. Συνέχισε την επαναστατική του δράση συμμετέχοντας σε πολεμικές ενέργειες στον Βόλο, την Στυλίδα και τον Ευβοϊκό κόλπο και μέσα σε αυτές τις δράσεις υπήρξε και η μεταφορά του Οδυσσέα Ανδρούτσου και των ανδρών του.

Σε μια από αυτές τις εκστρατείες ο Αντώνης Βισβίζης σκοτώθηκε. Η Δόμνα συνέχισε τον αγώνα κρατώντας κρυμμένο το νεκρό κουφάρι του άντρα της και αφού τελείωσε η μάχη έθαψε την επομένη τον νεκρό στο ναό των Αγίων Αναργύρων στην Λιβάδα της Εύβοιας. Πολέμησε συνεχόμενα για τρία ολόκληρα χρόνια από το 1821 μέχρι και το 1823. Το 1823 αποσύρθηκε λόγω έλλειψης πόρων (είχε ξοδέψει όλη την περιουσία του άντρα της υπέρ του Αγώνα) παραχωρώντας την Καλομοίρα στο ελληνικό κράτος. Η διοίκηση μετέτρεψε το πλοίο σε πυρπολικό το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τον εμπρησμό της τούρκικης φρεγάτας που μετέφερε το θησαυροφυλάκιο του τουρκικού στόλου. Ως αντάλλαγμα στην Δόμνα Βισβίζη δόθηκε ένα σπίτι με δυο δωμάτια στο Ναύπλιο χωρίς πόρτες.

Μετά την λήξη της Επανάστασης έζησε δύσκολα χρόνια. Με πέντε παιδιά στο χέρι τριγυρνούσε από πόλη σε πόλη της ελεύθερης Ελλάδας πότε στο Ναύπλιο πότε στην Ύδρα πότε στην Ερμούπολη ζητώντας προστασία και βοήθεια από το ελληνικό κράτος. Πέτυχε τελικά να της χορηγηθεί σύνταξη αγωνιστή που έφτανε τις 30 δραχμές. Πέθανε στον Πειραιά το 1850. Πριν πεθάνει πρόλαβε να δει τον γιο της Θεμιστοκλή αρχικά ακόλουθο του Υπουργείου εξωτερικών και μετέπειτα διοικητή της Νάξου.

Στις μέρες μας το ελληνικό κράτος τιμά την μνήμη της με διάφορες προτομές και ονομασίες οδών. Επίσης το 3ο Γυμνάσιο της Αλεξανδρούπολης φέρει το όνομα της.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια λιτή μαρμάρινη προτομή η οποία απεικονίζει την Δόμνα Βισβίζη σε νεαρή ηλικία την εποχή που ήταν αρχικαπετάνισσα του ελληνικού επαναστατικού στόλου. Φοράει ναυτική στολή και φέρει μαντήλι στο κεφάλι. Στην βάση αναγράφεται:

ΔΟΜΝΑ ΒΙΣΒΙΖΗ

1783 -1850

Δημιουργός του έργου είναι ο γλύπτης Απόστολος Φανακίδης. Η προτομή είναι κατά πολύ μεταγενέστερη των υπολοίπων. Τοποθετήθηκε μόλις το 2005.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Η Δόμνα Βισβίζη υπήρξε μια σπουδαία Ελληνίδα επαναστάτρια αντάξια της Μπουμπουλίνας και της Μαυρογένους. Το γεγονός ότι είναι λιγότερο γνωστή από τις υπόλοιπες δεν μειώνει σε καμία περίπτωση την προσφορά της στον Αγώνα. Θα μπορούσε να ζήσει μια άνετη ζωή στον Αίνο μέσα στην χλιδή και τα πλούτη αλλά αντ' αυτού προτίμησε να ακολουθήσει το άντρα της στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας. Προτίμησε την προσφορά από την άνεση, την αντίσταση από τον συμβιβασμό,  κύριο χαρακτηριστικό των ηρώων. Μια προσφορά η οποία μάλλον δεν εκτιμήθηκε από το ελεύθερο ελληνικό κράτος. Μετά τον χαμό του άντρα της (που ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι δολοφονήθηκε από Έλληνες, ανθρώπους της διοίκησης) η Δόμνα όντας μόνη και γυναίκα βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Δέχεται πιέσεις από παντού και ουσιαστικά αναγκάζεται να παραχωρήσει την Καλομοίρα για να μετατραπεί σε πυρπολικό προκειμένου να μπορέσει να ζήσει. Το αχρείο ελληνικό κράτος της επιτρέπει να ζήσει σε ένα δωμάτιο στο Ναύπλιο το οποίο δεν είχε ούτε πόρτες.

Όλα αυτά σε συνδυασμό με το γεγονός ότι έχασε τα τρία μικρότερα παιδιά της από πανώλη την μετατρέπουν σε τραγική φιγούρα της Επανάστασης όπως εξάλλου τραγικές φιγούρες ήταν και η Μπουμπουλίνα με την Μαντώ Μαυρογένους των οποίων την ιστορία θα μελετήσουμε μελλοντικά. Ευτυχώς το ελληνικό κράτος έστω και αργά της παραχώρησε σύνταξη (έστω και 30 δραχμών) και τοποθέτησε τον γιο της σε σημαντικές θέσεις στον κρατικό μηχανισμό. Αυτές ήταν κινήσεις (έστω και αργοπορημένες) που αναγνώριζαν το έργο της Δόμνας και σίγουρα θα της έδωσαν μια κάποια χαρά μέσα στην δυστυχία των τελευταίων της χρόνων. 

Πως θα πάμε

Η προτομή της Δόμνας Βισβίζη όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο αριστερό μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου δεξιά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για τη Δόμνα Βισβίζη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ