Η προτομή του Αθανάσιου Διάκου στο Πεδίο του Άρεως

Συνεχίζοντας τον περίπατο μας στο Πεδίο του Άρεως σήμερα θα μιλήσουμε για την προτομή του Ρουμελιώτη Αθανάσιου Διάκου που βρίσκεται μαζί με τις υπόλοιπες προτομές των αγωνιστών του 21΄ στο ανακαινισμένο (εδώ και μερικούς μήνες) πάρκο.

Μερικά ιστορικά στοιχεία για τον Αθανάσιο Διάκο

Δεν γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία γέννησης του Αθανάσιου Διάκου. Οι περισσότεροι ερευνητές συγκλίνουν στην άποψη ότι γεννήθηκε το έτος 1788. Την καταγωγή του διεκδικούν δυο χωριά: η Άνω Μουσουνίτσα και Αρτοτίνα και τα δυο χωριά του νομού Φωκίδας. Καταγόταν από πολυμελή οικογένεια και από μικρή ηλικία είτε γιατί ο ίδιος έδειξε έφεση προς την θρησκεία είτε γιατί η οικογένεια του αντιμετώπιζε δυσκολίες, φόρεσε τα ράσα. Γρήγορα χειροτονήθηκε Διάκος (από όπου προήλθε και η προσωνυμία με την οποία έμεινε γνωστός στην ιστορία) ωστόσο η θητεία του ως ρασοφόρος δεν έμελλε να κρατήσει για πολύ.

Ο ατίθασος και περήφανος χαρακτήρας του γρήγορα τον έφεραν σε σύγκρουση με το κυρίαρχο οθωμανικό στοιχείο. Η παράδοση το θέλει να έρχεται ένας Τούρκος επίσημος στο μοναστήρι όπου βρισκόταν ο Διάκος και εντυπωσιασμένος από το παράστημα του νεαρού του έκανε ανήθικες προτάσεις. Τότε ο Διάκος ύστερα από λογομαχία και καβγά μαζί του, τον σκότωσε. Η πιο πιθανή εκδοχή όμως στο ερώτημα ποια ήταν η αφορμή για να βγει ο Διάκος στα βουνά είναι ότι σε ένα γαμήλιο γλέντι όπου όλοι συνήθιζαν να γλεντάνε ρίχνοντας πυροβολισμούς στον αέρα σκότωσε κατά λάθος έναν άνθρωπο. Κατηγορήθηκε γι' αυτόν τον φόνο και έτσι βγήκε κλέφτης στα βουνά.

Εντάχτηκε στην ομάδα του Τσαμ Καλόγερου τον οποίο υπερασπίστηκε σε μια μάχη σώζοντας τον από τα χέρια των Τούρκων. Ο Τσαμ Καλόγερος λίγο πριν ξεψυχήσει υπέδειξε τον Διάκο ως διάδοχο του. Το 1814 στέλνεται ως αντιπρόσωπος της επαρχίας του Λιδωρικίου στην αυλή του Αλή Πασά όπου και πολεμά στο στρατό του μέχρι το 1816 (τα ίδια χρόνια με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο). Το 1818 μυείται στην Φιλική Εταιρεία και αφού περάσει ένα διάστημα στην ομάδα του Ανδρούτσου ως πρωτοπαλίκαρο, ιδρύει την δική του κλέφτικη ομάδα με την οποία κυρήσσει την Επανάσταση στην Ανατολική Στερεά.

Πολεμάει τους Τούρκους και κατορθώνει να πετύχει σημαντικές νίκες με πιο σημαντική από όλες την κατάληψη της Λιβαδειάς στις 1 Απριλίου 1821. Η μάχη είναι σκληρή και μαίνεται από σπίτι σε σπίτι καταλήγει όμως στην κατάληψη του κάστρου της πόλης και στην πυρπόληση του σπιτιού του διοικητή Μιρ Αγά. Ακολουθεί η κατάληψη της Θήβας ενώ η κατάληψη της Λαμίας (Ζητούνι εκείνη την εποχή) αποτυγχάνει. Ο Σουλτάνος θέλοντας να καταστείλει την επανάσταση των Ελλήνων στέλνει στην Ρούμελη δυο από τους πιο ικανούς στρατηγούς του: τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσέτ Μεχμέτ μαζί με 8.000 πεζικό και 900 καβαλάρηδες.

Οι ελληνικές δυνάμεις αποφασίζουν να ανακόψουν την επέλαση των Τούρκων αμυνόμενοι σε τρία σημεία: στην γέφυρα του Γοργοποτάμου όπου αρχηγός ήταν ο Δυοβουνιώτης, στα ύψη της Χαλκωμάτας όπου αρχηγός ήταν ο Πανουργιάς και στην γέφυρα της Αλαμάνας όπου αρχηγός ήταν ο Αθανάσιος Διάκος. Οι Τούρκοι αρχικώς ρίχνουν το βάρος της επίθεσης στις δυνάμεις του Δυοβουνιώτη και του Πανουργιά οι οποίοι κάτω από την τουρκική πίεση υποχωρούν. Τότε οι δυνάμεις του Κιοσέτ Μεχμέτ και του Ομέρ Βρυώνη πέφτουν πάνω στην γέφυρα της Αλαμάνας. Βλέποντας τον κίνδυνο περικύκλωσης και ολοκληρωτικού χαμού οι πολεμιστές του Διάκου προτείνουν οπισθοχώρηση.

Ο Διάκος - σαν άλλος Λεωνίδας - αρνείται να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης και παραμένει με το τουφέκι στο χέρι στην γέφυρα της Αλαμάνας μαζί με 48 ακόμα ένοπλους Έλληνες. Η μάχη είναι άνιση. Ο Διάκος πολεμάει σαν θηρίο ακόμα και όταν τραυματίζεται και το σπαθί του σπάει. Το θελε όμως έτσι η έκβαση της μάχης ούτως ώστε ο Διάκος να συλληφθεί ζωντανός και να οδηγηθεί μπρος στις τούρκικες στρατιωτικές αρχές.

Ήταν τότε που ο Ομέρ Βρυώνης (ο οποίος γνώριζε τον Διάκο από την αυλή του Αλή Πασά και τον εκτιμούσε βαθύτατα) του ζήτησε να αλλαξοπιστήσει και ο ίδιος θα του έδινε αξίωμα στον οθωμανικό στρατό. Ο Διάκος φέρεται να απάντησε "εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω". Ο Ομέρ Βρυώνης δεν ήθελε να τον σκοτώσει υπάκουσε όμως στην εντολή του ανώτερου Κιοσέτ Μεχμέτ ο οποίος πείστηκε από τα λόγια του Τούρκου διοικητή της Λαμίας Χαλήλ - μπεη σύμφωνα με τον οποίο ο Διάκος είχε σκοτώσει πολλούς Τούρκους και έπρεπε να τιμωρηθεί παραδειγματικά.

Την επομένη αυτός ο φλογερός Έλληνας και πρωτομάρτυρας της ελευθερίας θανατώθηκε στην πόλη της Λαμίας με το βασανιστήριο του ανασκολπισμού. Δίπλα του υπήρχαν τα κομμένα κεφάλια των συναγωνιστών του.Υπέμενε καρτερικά το μαρτύριο του ξεστομίζοντας τα λόγια "για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, τώρα που ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γης χορτάρι". Λόγια προφητικά αφού ο Ελληνισμός άνθισε στα επόμενα χρόνια μέσα στο σκοτάδι της οθωμανικής κυριαρχίας.

Το ελληνικό κράτος τίμησε τον ήρωα Αθανάσιο Διάκο δίνοντας το όνομα του σε δεκάδες πλατείες και οδούς σε όλη την επικράτεια της χώρας. Ένα από τα χωριά που διεκδικεί την καταγωγή του ονομάστηκε από το 1958 "Αθανάσιος Διάκος". Στο τόπο του μαρτυρίου του υπάρχει κενοτάφιο ενώ προτομές του και διάφορα μνημεία βρίσκονται στο Πεδίο του Άρεως της Αθήνας, στην Λαμία, στην Λιβαδειά, στην Αλαμάνα, στην Αρτοτίνα και σε άλλες πόλεις της χώρας. Ο ελληνικός στρατός του απένειμε τον τίτλο του Στρατηγού. 

Το μνημείο

Προκειται για μια προτομή η οποία παρουσιάζει τον Αθανάσιο Διάκο με πολεμική εξάρτηση. Έχει μουστάκι και μακριά μαλλιά ενώ ο καλλιτέχνης έχει κατορθώσει να αποτυπώσει στο μάρμαρο την ομορφιά του Διάκου η οποία σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής ήταν παροιμιώδης. Στην βάση του γλυπτού αναγράφεται:

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ 

ΔΙΑΚΟΣ

1786 *-1821 

Η προτομή είναι ένα έργο του Πέτρου Ρούμπου. Τοποθετήθηκε το έτος 1936. 

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Ο Αθανάσιος Διάκος αποτελεί πρότυπο ήρωα, αυταπάρνησης και αυτοθυσίας. Συχνά ταυτίζεται με τον Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα αφού όπως και ο Λακεδαιμόνιος βασιλιάς έτσι και ο οπλαρχηγός από την Φωκίδα αρνήθηκε να υποχωρήσει μπροστά στον υπέρτερο εχθρό αλλά προτίμησε να πολεμήσει μέχρι τέλους και πεθάνει. Η τοποθεσία στην οποία έδωσε την τελική του μάχη - μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από τις Θερμοπύλες - κάνει αυτήν την σύγκριση ακόμα πιο επιτακτική.

Σίγουρα αποτελεί μια από τις πιο ηρωικές - με την αψεγάδιαστη και κυριολεκτική έννοια του όρου -  μορφές όχι μόνο του αγώνα του 21΄ αλλά ολόκληρης της ελληνικής ιστορίας.

Ο μαρτυρικός του θάνατος είχε ως στόχο από την πλευρά των Τούρκων να τρομοκρατήσει το ντόπιο πληθυσμό και να τον απομακρύνει από επαναστατικές σκέψεις και πρακτικές. Αποδείχτηκε τελικά μάταιος κόπος αφού παρά το αρχικό πάγωμα και μούδιασμα στην είδηση του μαρτυρικού θανάτου του Διάκου ο λαός της Ρούμελης μπόρεσε να ξαναβρεί το θάρρος του. Ούτε ένα μήνα μετά την εκτέλεση του Διάκου ο Οδυσσέας Ανδρούτσος θα έπαιρνε την εκδίκησή του σκορπώντας τον τρόμο στο τούρκικο ασκέρι στο Χάνι της Γραβιάς.

Μα η πιο γλυκιά εκδίκηση για τον χαμό του Διάκου αλλά και δικαίωση για την μνήμη του είναι το γεγονός ότι δέκα χρόνια μετά την Αλαμάνα η γενέτειρα του γη της Φωκίδας, οι πόλεις της Θήβας και της Λιβαδειάς που πρώτος ελευθέρωσε, η πόλη της Λαμίας όπου μαρτύρησε και γενικώς ολόκληρη η Ανατολική Στερεά θα ανάσαναν και πάλι ελεύθερες, λυτρωμένες από την οθωμανική κατοχή. 

Πως θα πάμε

Η προτομή του Αθανάσιου Διάκου όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Για τον Αθανάσιο Διάκο διαβάστε Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Δείτε βίντεο για τον Αθανάσιο Διάκο Ι, ΙΙ

* Όπως γράψαμε και παραπάνω υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το έτος γέννησης του Διάκου. Ο γλύπτης ενστερνίζεται την άποψη ότι γεννήθηκε το 1786. 

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003