Η προτομή του Νικόλαου Κριεζώτη στο Πεδίο του Άρεως

Συνεχίζοντας την διαδρομή μας στο Πεδίο του Άρεως των Αθηνών, σήμερα θα δούμε την προτομή του οπλαρχηγού από την Εύβοια Νικόλαου Κριεζώτη.

Μερικά στοιχεία για το Νικόλαο Κριεζώτη 

Ο Νικόλαος Κριεζώτης γεννήθηκε το 1785 στο χωριό Βίρα της επαρχίας της Καρύστου στη νότια Εύβοια. Το επίθετο του ήταν Χαραχλιάνης λόγω όμως του γεγονότος ότι διέμεινε για ένα διάστημα μαζί με την οικογένεια του στα Κριεζά πήρε το όνομα Κριεζώτης. Από πολύ μικρός έδειξε τον ιδιαίτερα ατίθασο χαρακτήρα του. Μην μπορώντας τα γράμματα και την ζωή του βοσκού στην Εύβοια μπάρκαρε για την Μικρά Ασία ψάχνοντας μια καλύτερη τύχη. Μια συμπλοκή όμως που είχε με Τούρκο αξιωματούχο γρήγορα τον οδήγησε στην φυλακή.

Πριν την έκρηξη της Επανάστασης κατόρθωσε να αποδράσει και με μια στάση στο Αϊβαλί (Κυδωνίες) όπου μυήθηκε στην Εταιρεία από έναν μοναχό έφτασε στην Εύβοια. Εκεί εντάχθηκε στην υπηρεσία του οπλαρχηγού Γοβιού (ή Γοβγίνα) και πήρε μέρος στη μάχη των Βρυσακίων τον Ιούλιο του 1821. Ήταν τόσο μεγάλη η ανδρεία που επέδειξε σε εκείνη την μάχη που γρήγορα ονομάστηκε οπλαρχηγός. Με δικό του σώμα πια έλαβε μέρος σε μια σειρά μαχών εναντίον του Ομέρ Μπέη της Καρύστου και του Γιουσούφ Πασά με σημαντικότερη όλων την νικηφόρα μάχη των Στύρων στις 11 Ιανουαρίου 1822. Όταν ο Γοβγίνας αποφάσισε να στραφεί εναντίον του κάστρου της Χαλκίδας, όρισε με την σύμφωνη γνώμη όλων των πολεμιστών (δια βοής) τον Κριεζώτη ως αρχηγό των επαναστατικών δυνάμεων της Καρυστίας. Με τον θάνατο του Γοβγίνα στην δεύτερη μάχη των Στύρων, ο Κριεζώτης γίνεται ουσιαστικά ο απόλυτος αρχηγός των επαναστατικών δυνάμεων όλου του νησιού.

Το Μάιο του 1823 ξεκίνησε την πολιορκία του φρουρίου της Καρύστου όμως η μεγάλη δύναμη που είχαν συγκεντρώσει σε αυτό οι Τούρκοι τον ανάγκασε να την λύσει σύντομα. Αποτραβήχτηκε με ελάχιστους πολεμιστές στο μοναστήρι της Χιλιαδούς και από εκεί πέρασε πρώτα στην Σκύρο και έπειτα στην Σκόπελο και τα Ψαρά αναζητώντας αγωνιστές. Επέστρεψε αργότερα στην Εύβοια και πολέμησε με ένα μικρό σώμα υπό τις διαταγές του Οδυσσέα Ανδρούτσου που είχε οριστεί γενικός αρχηγός της περιοχής. Εκείνη την περίοδο προσβλήθηκε από μεταδιδόμενη ασθένεια και αναγκάστηκε να ιδιωτεύσει για ένα διάστημα στην Κέα. Επέστρεψε για να λάβει μέρος τον εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό των κυβερνητικών το 1824 ενώ τον Απρίλη του 1825 συμμετείχε στην μάχη της Άμπλιανης υπό τον Γκούρα.

Το 1826 οργάνωσε αποστολή στην Συρία προκειμένου να ξεσηκώσει τους εκεί χριστιανούς εναντίον του Σουλτάνου και να δημιουργήσει έναν αντιπερισπασμό για την ελληνική επανάσταση στα νώτα των Τούρκων. Το εγχείρημα του απέτυχε καθώς δεν βρήκε υποστήριξη από τον ντόπιο πληθυσμό και επέστρεψε στην Στερεά Ελλάδα όπου πολέμησε στο πλευρό του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Συμμετείχε στις μάχες στο Χαϊδάρι και τα Λιόσια ενώ μετά τον χαμό του φρούραρχου της Ακρόπολης Γιάννη Γκούρα ορίστηκε ο ίδιος φρούραρχος του Βράχου. Τη νύχτα της 12ης Οκτωβρίου 1826 κατόρθωσε με 300 άνδρες να σπάσει τον τούρκικο κλοιό και να ανεβεί στην πολιορκημένη Ακρόπολη την οποία υπερασπίστηκε με σθένος μέχρι την καταστροφή των ελληνικών δυνάμεων στον Ανάλατο και την παράδοση της στον Κιουταχή. 

Με την έλευση του Καποδίστρια διορίστηκε χίλιαρχος και έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες που δόθηκαν στην Ανατολική Στερεά υπό τον Δημήτρη Υψηλάντη και τον Γάλλο στρατηγό Μαιζών. Μεταξύ αυτών και η μάχη της Πέτρας, η τελευταία μάχη της ελληνικής Επανάστασης. Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια ο Όθων προσπάθησε να τον προσεταιριστεί δίνοντας του βαθμούς και αξιώματα σύντομα όμως τον παραμέρισε όπως και όλους τους αγωνιστές. Ο Κριεζώτης ήταν από τα εξέχοντα μέλη της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου η οποία ζητούσε Σύνταγμα από τον βασιλιά και βοήθησε τους επαναστάτες καταλαμβάνοντας το φρούριο της Χαλκίδας. Μετά την παραχώρηση Συντάγματος, εξελέγη βουλευτής Εύβοιας και συνέχισε την αντιδυναστική του δράση αυτή την φορά από τα έδρανα της Βουλής. Γι' αυτόν τον λόγο συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Χαλκίδα το 1847 κατόρθωσε όμως να αποδράσει και να κηρύξει ανοιχτά πλέον επανάσταση εναντίον του Όθωνα. 

Οχυρώθηκε στο φρούριο της Χαλκίδας στην τοποθεσία Βασιλικά όμως σύντομα ο Όθωνας έστειλε δυνάμεις οι οποίες κατόρθωσαν να πνίξουν την επανάσταση. Ο Κριεζώτης τραυματισμένος στο αριστερό του χέρι (το οποίο έκοψε ο ίδιος από τον βραχίονα και κάτω για να αποφύγει την μόλυνση) πέρασε από την Κύμη στα Ψαρά και από εκεί στην Μικρά Ασία. Η γενική αμνηστία που παραχωρήθηκε αργότερα από τον Όθωνα στους επαναστάτες εξαιρούσε τον Κριεζώτη ο οποίος έλαβε πολιτικό άσυλο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και έζησε στην Σμύρνη μέχρι το τέλος του στις 12 Φεβρουαρίου 1853.

Κηδεύτηκε στο προαύλιο του ναού της Αγίας Φωτεινής με τον ελληνισμό της πόλης να παρακολουθεί σύσσωμος την κηδεία του. Μετά την έξωση του Όθωνα ο Δήμος Χαλκιδέων κατόρθωσε να πετύχει την ανακομιδή των οστών του αγωνιστή τα οποία τοποθετήθηκαν στις 13 Οκτωβρίου 1863 στην μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στο Μύτικα. Σήμερα φυλάσσονται στην βάση του αγάλματος του που υπάρχει στην πλατεία ηρώων στην Χαλκίδα.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια μαρμάρινη προτομή η οποία αναπαριστά το Νικόλαο Κριεζώτη σε ώριμη ηλικία. Φοράει στο κεφάλι φέσι, το κλασσικό πολεμικό γιλέκο του 21΄ και φέρει μουστάκι. Στην βάση της προτομής αναγράφεται:

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΡΙΕΖΩΤΗΣ

1785 - 1853


Στο πλάι αναγράφονται τα λόγια:


Σ. ΤΡΙΑΝΤΗΣ 1984 
ΜΑΡ/ΓΛΥΠΤΗΣ Θ. ΚΑΡΔΑΜΗΣ

γλύπτης της προτομής λοιπόν είναι ο Στέλιος Τριάντης και μαρμαρογλύπτης ο Θ. Καρδάμης. Τοποθετήθηκε το 1984.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Ο Νικόλαος Κριεζώτης υπήρξε μοναδική περίπτωση Έλληνα αγωνιστή με μια ζωή άκρως πολυτάραχη. Από μικρός υπήρξε ουσιαστικά καταδιωκόμενος αφού κυνηγήθηκε από την άρχουσα τούρκικη τάξη και κλείστηκε στις φυλακές. Δεν μπόρεσε να στεριώσει στην Εύβοια και ταξίδεψε σε μικρή ηλικία στην Μικρά Ασία (στην Κιουτάχεια συγκεκριμένα) ένα ταξίδι αρκετά μακρινό για τα τότε δεδομένα. Όντας πονηρός και εύκαμπτος, κατόρθωσε να ξεγελάσει τους φρουρούς του και να αποδράσει και από εκεί να διασχίσει όλη την Μικρασία και να βρεθεί στην Εύβοια για να ζωστεί τα άρματα υπέρ της πατρίδας.

Η γρήγορη εξέλιξη του στους στρατιωτικούς βαθμούς (μην ξεχνάμε ότι είχε ταπεινή καταγωγή και έλειπε χρόνια από το νησί) οφείλεται καθαρά στην ανδρεία που έδειχνε στα πεδία των μαχών. Πολέμησε πράγματι σε πολλές μάχες εναντίον των Οθωμανών μαύρη σελίδα όμως στην ιστορία του όπως και σε πολλών ακόμα αγωνιστών αποτελεί η συμμετοχή του στον εμφύλιο πόλεμο.

Πεδίο δράσης του ήταν ο ένοπλος αγώνας. Με τον Καποδίστρια φαίνεται να τα πήγαινε καλά, με την οθωνική διοίκηση όμως δεν έκανε χωριό. Φύσει αντιμοναρχικός, αυτός ο αγράμματος πολεμιστής των βουνών όχι μόνο κατέλαβε το φρούριο της Χαλκίδας αλλά και οργάνωσε ένοπλο στρατό εναντίον του Όθωνα. Αυτό η Βαυαρική δεσποτεία δεν του το συγχώρεσε ποτέ και δεν επέτρεψε ούτε τα κόκαλα του να επιστρέψουν από την Σμύρνη όταν πια είχε πεθάνει.

Το πόσο άφοβος ήταν το μαρτυρά η πολεμική του ιστορία: πολέμησε στην Κάρυστο και ολόκληρη την Εύβοια, στην τελευταία μάχη της Επανάστασης στην Πέτρα της Βοιωτίας ενώ υπερασπίστηκε γενναία την Ακρόπολη όταν αυτή πολιορκούνταν από τον Κιουταχή. Λέγεται πως μετά την ήττα στον Ανάλατο και την αναγκαστική παράδοση του φρουρίου στους Τούρκους, αυτός αρνήθηκε να παραδώσει το μνημείο και οι στρατιώτες του αναγκάστηκαν να τον απομακρύνουν δεμένο από τον Βράχο. Το πόσο άφοβος ήταν φαίνεται επίσης από το γεγονός ότι έφτασε μέχρι την Συρία για να ξεσηκώσει τους εκεί χριστιανούς προκειμένου να δημιουργηθεί αντιπερισπασμός. Μάλιστα επειδή δεν είχε άδεια από την Διοίκηση γι' αυτήν την αποστολή, κατηγορήθηκε για τυχοδιωκτισμό και λαφυραγωγία.

Μπορεί να πέθανε εξόριστος, μακριά από την πατρίδα για την οποία πολέμησε χρόνια ολόκληρα με το σπαθί στο χέρι (υπολογίζεται ότι έλαβε μέρος σε πάνω από σαράντα μάχες!) το ελληνικό κράτος όμως μετά την έξωση του Όθωνα επανέφερε τα οστά του και τον τίμησε με προτομές και ανδριάντες ενώ δρόμοι της Εύβοιας και όχι μόνο φέρουν το όνομά του.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Νικόλαου Κριεζώτη όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για το Νικόλαο Κριεζιώτη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, IV, V

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003