Η προτομή της Μαντώς Μαυρογένους στο Πεδίο του Άρεως

Επόμενη στάση στην διαδρομή μας στην οδό των ηρώων στο Πεδίο του Άρεως είναι η προτομή της καπετάνισσας από την Μύκονο, της Μαντώς Μαυρογένους.

Μεριά στοιχεία για την Μαντώ Μαυρογένους

Η Μαντώ Μαυρογένους γεννήθηκε το 1796 (κατά άλλους το 1797) στην Τεργέστη. Προερχόταν από εύπορη αστική οικογένεια. Ο πατέρας της Νικόλαος Μαυρογένης υπήρξε σπουδαίος έμπορος της εποχής ενώ ο θείος της που ονομαζόταν και αυτός Νικόλαος Μαυρογένης υπήρξε δραγουμάνος του τουρκικού στόλου και ηγεμόνας της Βλαχίας. 

Η αστική της προέλευση και η μεγάλη οικονομική δυνατότητα της οικογένειας της που αυτή συνεπαγόταν, της έδωσε τη δυνατότητα να λάβει μια πολύπλευρη μόρφωση. Γνώριζε άπταιστα τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα τούρκικα. Το 1820 σε ηλικία 24 ετών μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον θείο της παπα - Μαύρο ενώ και ο πατέρας της ήταν μέλος της Εταιρείας. Το ξέσπασμα της Επανάστασης την βρίσκει στην Μύκονο η οποία ήταν ιδιαίτερη πατρίδα της μητέρας της.

Εκεί η Μαντώ αρχίζει να οργανώνει τον αγώνα ξεσηκώνοντας τους κατοίκους του νησιού. Εξοπλίζει έξι καράβια με τα οποία προσπαθεί να χτυπήσει την πειρατεία και τους Τούρκους. Συγκροτεί επίσης ένα σώμα πεζικού το οποίο αποτελούνταν από 16 λόχους των 50 ανδρών (800 άνδρες) και με αυτό συμμετέχει σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις στην Κάρυστο, το Πήλιο και την Λιβαδειά. Το στρατιωτικό σώμα καθώς και τον στόλο των έξι καραβιών τον συντηρεί μόνη της με τα λεφτά της πατρικής της περιουσίας.

Ξένοι ιστορικοί και περιηγητές που βρέθηκαν στην Ελλάδα περιγράφουν την Μαντώ ως μια γυναίκα με πολύ όμορφα χαρακτηριστικά, επιβλητική και γενναία να βρίσκεται πάντα μέσα στον καπνό της μάχης μαζί πλάι στα παλικάρια της. Αντιθέτως, Έλληνες ιστορικοί δεν κάνουν λόγο για ενεργό συμμετοχή της Μαντώς στις μάχες. Η προσωπικότητα της πάντως ενέπνευσε πολλούς ποιητές ο οποίοι έγραψαν ποιήματα γι ' αυτήν ενώ ο ζωγράφος Adam Fiedel δημιούργησε την προσωπογραφία της η οποία κυκλοφόρησε στην Αγγλία και την Γαλλία.

Με την λήξη της Επανάστασης εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο. Εκεί φέρεται να ήρθε σε σχέση με τον Δημήτριο Υψηλάντη. Ο Καποδίστριας αναγνώρισε την προσφορά της Μαντώς στον Αγώνα, της χορήγησε μια μικρή σύνταξη και της έδωσε τον βαθμό του επίτιμου αντιστρατήγου - μοναδική τιμή για γυναίκα. Επίσης της ανέθεσε και την εποπτεία του Ορφανοτροφείου που δημιούργησε στην Αίγινα.

Μετά τον θάνατο του Καποδίστρια και του Δ. Υψηλάντη, η θέση της Μαντώς έγινε πολύ δύσκολη. Κατατρεγμένη από τον πολιτικό αντίπαλο του Καποδίστρια και του Υψηλάντη Ιωάννη Κωλέττη αναγκάστηκε να φύγει από το Ναύπλιο και πάμπτωχη όπως ήταν - αφού είχε δώσει όλη της την περιουσία υπέρ του αγώνα - κατέφυγε σε συγγενείς της στην Πάρο. Εκεί κατέληξε το 1840 από τυφοειδή πυρετό. Το κράτος αναγνωρίζοντας την τελευταία στιγμή την προσφορά της Μαντώς την κήδεψε δημοσία δαπάνη στον περίβολο του ναού της Παναγίας Εκατονταπυλιανής.

Πέρα από την πολεμική της δράση η Μαντώ βοήθησε τον Αγώνα και με τις επιστολές της προς το εξωτερικό όπου απευθυνόταν στις γυναίκες της Γαλλίας και της Αγγλίας επιχειρηματολογώντας υπέρ των δικαίων του Αγώνα.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια μαρμάρινη προτομή η οποία παρουσιάζει την Μαντώ Μαυρογένους σε νεαρή ηλικία. Έχει σπαστά μαλλιά και στην βάση αναγράφονται τα λόγια:

ΜΑΝΤΩ 

ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ

1796 - 1840

Η προτομή είναι έργο του Νίκου Κουβαρά. Τοποθετήθηκε το έτος 1936.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Η Μαντώ Μαυρογένους αποτελεί μια τραγική μορφή του Αγώνα. Προερχόμενη από την αστική τάξη, με βαθιά πλούτη και σπουδαία μόρφωση, είχε όλες τις δυνατότητες να ζήσει μια ζωή ήρεμη μέσα στα πλούτη και την χλιδή, με υπηρέτες να την υπηρετούν και νέους αριστοκρατικής καταγωγής από όλη την Ευρώπη να την διεκδικούν για νύφη τους. Φαίνεται όμως ότι μια τέτοια ζωή δεν ταίριαζε στην ιδιοσυγκρασία της.

Όταν ξέσπασε η Επανάσταση ήταν μόλις 25 ετών. Κι όμως δεν δίστασε να εξοπλίσει καράβια και να δημιουργήσει ένοπλο σώμα προκειμένου να βοηθήσει τον κοινό σκοπό για απελευθέρωση. Ήταν τόσο μεγάλη η ανιδιοτέλεια της αλλά και η δοτικότητα της στον Αγώνα, που δεν κράτησε τίποτε για τον εαυτό της, τίποτε που να εξασφαλίζει οικονομικά  το μέλλον της. Από πολλούς ιστορικούς αμφισβητείται η παρουσία της σε μάχες ωστόσο οι περισσότεροι ξένοι ιστορικοί την παρουσιάζουν στην πρώτη γραμμή να πολεμάει πλάι στα παλικάρια. Είναι πραγματικά μια πολύ ρομαντική εικόνα για τους Ευρωπαίους του 19ου αιώνα μια νέα και όμορφη Ελληνοπούλα να πολεμάει τον κατακτητή. Φαίνεται λοιπόν λογικό το γεγονός ότι για χάρη της γράφτηκαν βιβλία και ποιήματα και τραγούδια από πολλούς Ευρωπαίους.

Με την λήξη της Επανάστασης το ελληνικό κράτος της φέρθηκε όπως φέρθηκε και στην πλειοψηφία των αγωνιστών. Ο Κωλέττης την εκδίωξε από το Ναύπλιο και αναγκάστηκε να φύγει για την Πάρο ανύπαντρη, μόνη και πάμπτωχη. Ο θάνατος του αγαπημένου της Δημήτρη Υψηλάντη με τον οποίον την ένωσαν πέρα από την αγάπη και τον έρωτα τα κοινά φιλελεύθερα και ανιδιοτελή αισθήματα υπέρ του Αγώνα , φαίνεται ότι επιδείνωσε ακόμα περισσότερο την κατάστασή της.

Πέθανε μόνη και λησμονημένη από το επίσημο ελληνικό κράτος για την δημιουργία του οποίου είχε δώσει όλης της την περιουσία καθώς και τα ομορφότερα της χρόνια. 

Πως θα πάμε

Η προτομή της Μαντώς Μαυρογένους όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για την Μαντώ Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V, VI

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Από την ζωή της Μαντώς εμπνεύστηκαν πολλοί καλλιτέχνες μεταξύ αυτών και άνθρωποι που ασχολήθηκαν με τον κινηματογράφο. Το 1971 κυκλοφόρησε η ταινία "Μαντώ Μαυρογένους" σε σκηνοθεσία των Κώστα Καραγιάννη (έγραψε και το σενάριο) και Νίκου Καμπάνη. Την Μαντώ ενσάρκωσε η Τζένη Καρέζη.


Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003