Το μνημείο πεσόντων Εμφυλίου στο Νυμφαίο

Στον περίβολο του ορθόδοξου ναού του αγίου Νικολάου στο Νυμφαίο της Φλώρινας, βρίσκεται τοποθετημένο μνημείο προς τιμήν των ανδρών της Χωροφυλακής που έπεσαν κατά τις μάχες ενάντια στους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού στο χωριό του Νυμφαίου την 29η και 30η Απρίλη του 1947. Το Νυμφαίο, πάνω ακριβώς στον ορεινό όγκο του Βιτσίου και κλειδί για την είσοδο στον κάμπο της Εορδαίας αποτέλεσε κύριο σημείο σύγκρουσης μεταξύ των αντιμαχόμενων στρατών καθώς καθεμιά το διεκδικούσε για ίδιον όφελος.

Οι σφοδρές μάχες ξεκίνησαν στις 29 του Απρίλη όταν ομάδα ανταρτών του ΔΣΕ εισήλθε στο χωριό όπου βρισκόταν σταθμός της Χωροφυλακής και μικρή στρατιωτική μονάδα. Μεταξύ άλλων, οι άνδρες της Χωροφυλακής είχαν επανδρώσει και το κωδωνοστάσιο του αγίου Νικολάου λόγω της κομβικής του θέσης. Στο σημείο όπου είναι τοποθετημένο σήμερα το μνημείο - πλάι στο κωδωνοστάσιο του ναού - είχαν τοποθετήσει οι αντάρτες νάρκη δεμένη με μπουκάλια βενζίνης. Με την έναρξη της δεύτερης μέρας της μάχης (30 Απριλίου), το καμπαναριό ανατινάσσεται και παραδίδεται στις φλόγες με αποτέλεσμα τον πλήρη αφανισμό των ανδρών της Χωροφυλακής που το επάνδρωναν (σύνολο, εφτά άνδρες).

Το μνημείο είναι μια απλή, λιτή μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα ονόματα των πεσόντων:

ΗΡΩΟΝ

ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΈΘΝΟΥΣ

ΤΗΝ 29-30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1947

ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΕΣ

ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΥ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ

ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ

ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΤΟΥ ΒΛΑΣΙΟΥ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝ. ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ

ΜΑΝΤΙΚΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ

ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

ΠΑΠΠΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το μνημείο πεσόντων στο Νυμφαίο

Απέναντι ακριβώς από τη Νίκειο Σχολή και μέσα σε ένα μικρό, περιφραγμένο χώρο βρίσκεται τοποθετημένο το μνημείο πεσόντων των κατοίκων της Νεβέσκας, του γνωστού δηλαδή Νυμφαίου. Πρόκειται για ένα έργο εξ' ολοκλήρου κατασκευασμένο από μάρμαρο. Κατασκευάστηκε το 1927 με χορηγό την Κοινότητα Νεβέσκης. Στην πρόσοψη του μνημείου είναι χαραγμένα τα παρακάτω λόγια:

ΕΙΣ ΟΙΩΝΟΣ ΆΡΙΣΤΟΣ

ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΗΣ

ΗΡΩΪΚΩΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ

ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ

1940-41

ΑΝΘ/ΓΟΣ ΜΠΕΦΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Φ.

ΛΟΧ. ΜΠΟΥΡΗΣ ΝΑΟΥΜ Ι.

ΣΤΡΑΤ. ΖΕΣΙΟΥ ΘΩΜΑΣ Θ.

ΣΤΡΑΤ. ΖΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Γ.

ΣΤΡΑΤ. ΜΙΣΙΡΛΗΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ Κ.

ΣΤΡΑΤ. ΜΙΣΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μ.

ΣΤΡΑΤ. ΜΠΙΤΣΟΛΑΣ ΜΙΧΑΗΛ Θ.

ΣΤΡΑΤ. ΚΟΛΕΤΣΑΣ ΜΙΧΑΗΛ

ΣΤΡΑΤ. ΦΟΥΡΚΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Κ.

ΚΑΤΑ ΤΩΝ Κ/Σ 1947-49

ΑΝΘ/ΓΟΣΤΣΙΡΛΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Σ.

ΑΝΘ/ΤΡΟΣ ΡΟΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Μ.

ΛΟΧ. ΓΚΙΖΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ Γ.

ΛΟΧ. ΜΠΟΥΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι.

ΣΤΡΑΤ. ΤΣΟΥΡΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΣΤΡΑΤ ΦΟΥΡΚΩΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ Γ. 

Η ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΝΕΒΕΣΚΗΣ

ΕΙΣ ΕΝΔΕΙΞΙΝ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ

ΑΝΗΓΕΙΡΕΝ ΕΝ ΈΤΕΙ 1927

Από την πίσω πλευρά, είναι χαραγμένα τα παρακάτω:

ΕΝ ΟΜΗΡΕΙΑ 

ΕΞΑΦΑΝΙΣΘΕΝΤΕΣ 1912 - 1918

ΓΚΑΒΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΤ.

ΔΟΥΚΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ Δ.

ΔΟΥΜΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Δ.

ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Θ.

ΔΟΥΜΑΣ ΙΩΑΝΝΗ Β.

ΒΡΑΓΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Θ.

ΘΩΜΟΥ ΑΛΕΞΙΟΣ Κ.

ΒΕΡΒΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π.

ΘΩΜΟΥ ΚΩΣΤΑΣ Α.

ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Γ.

ΜΕΛΛΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Π.

ΔΟΥΜΤΣΗΣ ΚΩΣΤΑΣ Α.

ΜΠΑΛΙΝΟΓΚΑΣ ΚΩΝ/ΤΙΝΟΣ Γ.

ΖΕΓΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Β.

ΜΙΧΟΛΕΚΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α.

ΚΡΕΜΟΥ ΚΩΝ.ΝΟΣ Ν.

ΜΠΙΣΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ.

ΚΟΥΣΑΣ ΠΕΤΡΟΣ Ν.

ΜΠΙΣΚΑΣ ΘΩΜΑΣ Κ.

ΚΟΥΣΤΑΣ ΠΕΤΡΟΣ Μ.

ΠΑΛΑΣΗΣ ΦΩΤΙΟΣ Π.

ΝΙΤΣΑΓΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ι.

ΣΙΜΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Δ.

ΜΙΑΛΟΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ Ν.

ΤΣΙΡΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Μ.

ΔΩΔΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Ι.

ΑΓΗΡΩΣ Η ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΦΟΝΕΥΘΕΝΤΩΝ 

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΑΓΩΝΑ

1904 - 1908

Μερικές παρατηρήσεις πάνω στα αναγραφόμενα. Πρώτον, μεγάλη σημασία έχει μνημόνευση της Κοινότητας ως χορηγού αφού φαίνεται πως το 1927 ακόμα βρισκόταν σε χρήση η ιστορική ονομασία του χωρίου "Νεβέσκα". Δεύτερον, αναφέρεται η "μνήμη των φονευθέντων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα" χωρίς να αναφέρονται τα ονόματα τους. Αυτό το κενό καλύπτει το αντίστοιχο μνημείο για το οποίο έκανα λόγο σε παλαιότερο άρθρο. Τρίτον, αναγράφονται τα ονόματα των πεσόντων στον ελληνο - ιταλικό και στον Εμφύλιο Πόλεμο. Η αναγραφή αυτή προφανώς και έγινε μετέπειτα επομένως ως πρόσοψη του μνημείου θεωρείται η πλευρά που αναφέρει του πεσόντες σε ομηρεία άρα το μνημείο έχει πλάτη τη Νίκειο Σχολή. Τέταρτον, ο Εμφύλιος Πόλεμος αναφέρεται με τα αρχικά Κ/Σ που σημαίνουν Κομμουνιστικός Συμμοριτοπόλεμος. Πέμπτον, τα ονόματα αυτών που χάθηκαν σε ομηρεία δεν αναγράφονται αλφαβητικά οπότε υποθέτω πως αναγράφονται με βάση το χρόνο της εξαφάνισης.  

Τέλος, μπροστά από το μνημείο  τοποθετήθηκε το 1948 έτερη αυτόνομη μαρμάρινη πλάκα η οποία αναγράφει τα ονόματα των πεσόντων του Εθνικού Στρατού κατά την διάρκεια των μαχών του Νυμφαίου οι οποίες διεξήχθησαν στις 29-30 Απριλίου του 1947 μεταξύ Εθνικού και Δημοκρατικού Στρατού. 

ΠΕΣΟΝΤΕΣ

571ου ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΚΑΤΑ ΤΑΣ ΜΑΧΑΣ ΝΥΜΦΑΙΟΥ

ΑΝΘ/ΓΟΣ ΤΣΟΛΑΚΙΔΗΣ ΙΩΑΝ

ΣΤΡΑΤ. ΤΣΑΛΟΥΜΗΣ ΙΩΑΝ

ΣΤΡΑΤ. ΦΩΤΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓ

ΣΤΡΑΤ ΑΡΑΧΩΒΙΤΗΣ ΠΑΝ.

ΣΤΡΑΤ. ΔΡΑΛΙΑΣ ΜΙΧ.

Ανηγέρθη Δαπάνη

Διλοχίας Νυμφαίου 1948

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το μνημείο των Μακεδονομάχων στο Νυμφαίο

Σε πλατεία του Νυμφαίου που βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά του χωριού και η οποία φέρει την ονομασία "Πλατεία Μακεδονομάχων" υπάρχει τοποθετημένη αναθηματική στήλη προς τιμήν των κατοίκων της Νεβέσκας (Νυμφαίο) οι οποίοι εκτελέσθηκαν από τους Κομιτατζήδες κατά τον Μακεδονικό Αγώνα. Η Νεβέσκα, μαζί με τη γειτονική Κλεισούρα και τη Βλάστη υπήρξαν προπύργια του ελληνισμού στη γύρω περιοχή της δυτικής Μακεδονίας. 

Τα ονόματα των πεσόντων που αναφέρονται στο μνημείο δεν αντιστοιχούν σε μια συγκεκριμένη επιδρομή των Βούλγαρων του Κομιτάτου αλλά μάλλον είναι ένας συγκεντρωτικός κατάλογος του φόρου αίματος που κατέβαλε η Νεβέσκα από την επανάσταση του Ηλι-ντεν και πέρα μέχρι την οριστική ένταξη της στο ελληνικό κράτος. 

Όσον αφορά το μνημείο, πρόκειται για μια κλασσική πέτρινη στήλη ύψους περίπου δυο μέτρων. Στην πρόσοψη της υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα παρακάτω:

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ 

ΝΕΒΕΣΚΙΩΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΕΣ

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ

ΓΙΩΡΗΣ Π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΓΙΩΡΗΣ Π. ΙΩΑΝΝΗΣ

ΜΑΜΑΡΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΜΟΥΛΑΣ Ι. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ

ΜΠΟΥΡΗΣ Δ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΝΑΡΙΚΑΣ Δ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

ΠΑΝΟΥ Δ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΙΚΩΤΗΣ Ν. ΣΤΕΡΓΙΟΣ

ΦΟΥΡΚΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΜΠΕΚΑΣ Δ. ΠΑΝΤΕΛΗΣ

ΑΤΕΝΙΣΑΤΕ ΕΥΓΝΩΜΟΝΩ

ΑΝΤΛΗΣΑΤΕ ΦΩΣ

ΠΙΣΤΙΝ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗΝ

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΝΥΜΦΑΙΩΤΩΝ

1973

Στον πέτρινο περίβολο που περιβάλλει την πλατεία υπάρχει έτερη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναφέρεται το όνομα της πλατείας και τα αρχικά του Συνδέσμου Απανταχού Νυμφαιωτών:

ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ

Σ.Α.Ν.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το μνημείο εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς στο Νυμφαίο

Καθώς εισερχόμαστε στο Νυμφαίο από το νότιο επαρχιακό δρόμο που συνδέει το χωριό με τα χωριά του κάμπου της Εορδαίας, το πρώτο μνημείο που συναντούμε στο δεξί μας χέρι πάνω σε ένα μικρό ύψωμα είναι το μνημείο προς τιμήν των δολοφονηθέντων κατοίκων του χωριού από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στις 6 Αυγούστου του 1943.

Για την συγκεκριμένη ιστορία μας ενημερώνει με σχετικό του άρθρο που έγραψε στις 18.08.2013 ο Πρωτοσύγκελλος της Μητρόπολης Καστοριάς Αθανάσιος Γιαννουσάς με τίτλο "Ένας μάρτυρας ιερέας". Σύμφωνα λοιπόν με το συγκεκριμένο κείμενο, στόχος των Γερμανών ήταν ο ιερέας του χωριού Παπακώστας Κούστας ο οποίος προτού χειροτονηθεί είχε προλάβει να συμμετάσχει στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Φαίνεται πως είχε αναπτύξει αξιόλογη εθνική δράση στο χώρο του Νυμφαίου και των γύρω χωριών με αποτέλεσμα - σύμφωνα πάντα με το άρθρο - οι ρουμανίζοντες κάτοικοι του χωριού (οι κάτοικοι εκείνοι οι οποίοι συνεργάζονταν με το κράτος της Ρουμανίας προωθώντας την προπαγάνδα του στηριζόμενοι στην βλάχικη καταγωγή των κατοίκων) πρόδωσαν τον ιερέα στους Ναζί. Δεν πρέπει να λησμονούμε πως η Ρουμανία εκείνη την εποχή πολεμούσε στο πλευρό του Άξονα. Έπειτα λοιπόν από προτροπή των "ρουμανίζοντων", ο ιερέας συνελήφθη και οδηγήθηκε μαζί με άλλους εννέα (στο μνημείο αναγράφονται άλλα εννέα ονόματα συν αυτό του ιερέα ενώ ο Πρωτοσύγκελλος αναφέρει οχτώ συν αυτό του ιερέα) οι οποίοι προφανώς θεωρήθηκαν συνεργάτες του αλλά μάλλον στην πραγματικότητα ήταν άνθρωποι με επιρροή και δύναμη στον υπόλοιπο πληθυσμό (και γι' αυτό το λόγο επικίνδυνοι για το καθεστώς) στο ύψωμα όπου σήμερα βρίσκεται το μνημείο και τουφεκίστηκαν. Μετά από πολλές δεκαετίες (το 2000) ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος τίμησε τους απογόνους του ιερέα προσφέροντας τους τον "Χρυσούν Σταυρό του Απόστολου Παύλου".

Το μνημείο είναι κατασκευασμένο από πέτρα. Έχει ύψος περίπου δυο μέτρα και πενήντα εκατοστά. Στην κορυφή της στήλης υπάρχει μαρμάρινη προτομή (έργο ανυπόγραφο) η οποία απεικονίζει έναν ιερέα - σαφής αναφορά στον Παπακώστα Κούστα. Αυτό που δεν γνωρίζω είναι αν όντως απεικονίζει τον Παπακώστα Κούστα όπως ήταν στην πραγματικότητα η αν απεικονίζει έναν τυπικό ορθόδοξο ιερέα η μορφή του οποίου μας αναγάγει στον πεσόντα. Στο μέσο της πρόσοψης της στήλης υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα παρακάτω λόγια:

ΑΝΕΓΕΡΘΗ ΥΠΟ ΤΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΟΣ

ΝΥΜΦΑΙΟΥ

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ ΝΥΜΦΑΙΩΤΩΝ

ΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΕΝΤΩΝ ΥΠΟ ΤΩΝ

ΝΑΖΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ

ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΝ

6η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1943

ΙΕΡΕΥΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΣΤΑΣ ΤΟΥ Ν.

ΓΚΙΑΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΥ Π.

ΓΙΑΓΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΟΥ Ι.

ΛΟΥΣΤΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΟΥ Θ.

ΜΟΥΛΑΣ ΠΕΤΡΟΣ ΤΟΥ Β.

ΜΠΑΣΙΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΤΟΥ Ι.

ΜΠΑΣΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟΥ Σ.

ΜΠΑΛΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΤΟΥ Ν.

ΤΣΙΡΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΟΥ Μ.

ΣΕΡΔΑΡΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΟΥ Κ.

Το όλο μνημείο είναι περιφραγμένο με πέτρινο περίβολο πάνω από τον οποίο υπάρχουν σιδερένια κάγκελα. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το Καταφύγιο του Αρκτούρου στο Νυμφαίο

Φωτογραφίες από το κέντρο ενημέρωσης του Αρκτούρου στο Νυμφαίο

Αναπαράσταση φωλιάς της αρκούδας 

Περιοχές που έχουν λάβει το όνομα τους από τ
την λέξη "Αρκούδα".

Αλυσίδες με τις οποίες έφεραν οι πρώην αρκούδες - χορεύτριες του Αρκτούρου.

Φωτογραφίες από το γλυπτό "Ηλεκτρικό Σπίτι" στη Νίκειο Σχολή του Νυμφαίου

Φωτογραφίες από το γλυπτό "Αρκτεία" στη Νίκειο Σχολή του Νυμφαίου

Φωτογραφίες από την ανάγλυφη πλάκα στο Νυμφαίο

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής.

Φωτογραφίες από το μνημείο των Μακεδονομάχων στο Νυμφαίο

Φωτογραφίες από το μνημείο πεσόντων στο Νυμφαίο