Ο παλαιός ναός του αγίου Γεωργίου στην Αναρράχη της Εορδαίας

Στον οικισμό της Αναρράχης, σαράντα μέτρα βορειοδυτικά του νεωτέρου ναού του αγίου Γεωργίου (της κεντρικής ενορίας του χωριού) συναντούμε τον παλαιό, τον πρώτο ναό του αγίου Γεωργίου ο οποίος εγκαινιάσθηκε το έτος 1858 όταν η τότε Δέβρη βρισκόταν ακόμα υπό Οθωμανική κατοχή.

Πρόκειται για μια μονόκλιτη βασιλική, κεραμοσκεπή, επενδυμένη εξ ολοκλήρου με επεξεργασμένη πέτρα. Η κεντρική είσοδος είναι μεταλλική και βρίσκεται στη μεσημβρινή πλευρά. Πάνω από αυτή υπάρχει ξύλινο στέγαστρο το οποίο καλύπτεται με κεραμίδια. Στη βόρεια πλευρά του φέρει τρία μικρά τετράγωνα παράθυρα και στη νότια δύο. Δεν υπάρχει κωδωνοστάσιο ενώ η όλη κατασκευή του είναι λιτή, χωρίς μεγάλο όγκο και υπερβολικά ύψη. 

Πάνω από την κεντρική θύρα υπάρχει επιγραφή η οποία δυστυχώς δεν φαίνεται ολόκληρη διότι την καλύπτει το σκέπαστρο. Από αυτά που διακρίνονται αντιγράφω:

ΙΕΡΟC

ΟΦΟΡΟΥ

ΕΝ ΔΕΒΡΗ 1858

Από τα συμφραζόμενα, προφανώς η επιγραφή αναγράφει ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΟΥ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΥ ΕΝ ΔΕΒΡΗ 1858. Η επιγραφή είναι σημαντική διότι διασώζει την παλαιά ονομασία της Αναρράχης. 

Η Βαΐα Γκέκα στην Μεταπτυχιακή της εργασία "Στάσεις των γηγενών Σλαβόφωνων κατοίκων της Εορδαίας απέναντι στους πρόσφυγες από το 1922 ως σήμερα" (Φλώρινα, 2010) αναφέρει πως ο ναός κατεδαφίστηκε το έτος 1927. Επομένως, υπάρχει η πιθανότητα ο ναός που αντικρίζουμε στις μέρες μας να μην είναι αυτός του 1858 αλλά μια μεταγενέστερη του 1927 κατασκευή και απλώς η επιγραφή να τοποθετήθηκε ως ενθύμηση του παλαιού ναού.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Ο ναός του αγίου Γεωργίου στην Αναρράχη της Εορδαίας

Ο νεότερος ορθόδοξος ναός του αγίου Γεωργίου βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του οικισμού της Αναρράχης, πάνω στο ύψωμα και σε τέτοιο σημείο που να είναι ορατός από όλο σχεδόν το οροπέδιο της δυτικής Εορδαίας.

Πρόκειται για ένα επιβλητικό κτίσμα  κατασκευασμένο από τσιμέντο. Στο σύνολο του είναι επενδυμένος εξωτερικά με επεξεργασμένη πέτρα. Ανήκει στην κατηγορία του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο. Στην κορυφή του τρούλου υπάρχει μεταλλικός σταυρός. Η κύρια είσοδος του ναού βρίσκεται στη δυτική πλευρά και κοιτάει προς τον οικισμό του Εμπορίου. Σε αυτήν υπάρχουν τρεις μεταλλικές θύρες και από μπροστά τους πέντε τοξοειδείς καμάρες που στηρίζονται σε τέσσερις τσιμεντένιους κίονες. Στα κιονόκρανα του κάθε κίονα υπάρχουν σχεδιασμένα ανάγλυφα. Στην κεντρική είσοδο οδηγεί μεγάλη κλίμακα δεκατεσσάρων σκαλοπατιών. Τα δύο καμπαναριά είναι ενσωματωμένα στο κυρίως σώμα του ναού, δεξιά και αριστερά της κύριας εισόδου. Η αγιογράφηση του εσωτερικού του ναού δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις μέρες μας.

Ο ναός θεμελιώθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας κ. Αυγουστίνο Καντιώτη στις 19 Ιουνίου του 1986. Την ημερομηνία της θεμελίωσης μνημονεύει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα η οποία αναγράφει τα παρακάτω λόγια:

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΑΝΑΡΡΑΧΗΣ

ΕΘΕΜΕΛΙΩΘΗ

ΥΠΟ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩ

ΡΙΝΗΣ ΠΡΕΣΠΩΝ ΚΑΙ ΕΟΡΔΑΙΑΣ

κ.κ. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ

ΤΗΝ 29^η ΙΟΥΝΙΟΥ 1986

Στον περίβολο του ναού υπάρχει μνημείο πεσόντων στο οποίο αναφέρθηκα σε προηγούμενο άρθρο.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το μνημείο στο Γυμνάσιο Αναρράχης - Εμπορίου

Το Εμπόριο και η Αναρράχη αποτελούν δυο από τους μεγαλύτερους οικισμούς (τόσο πληθυσμιακά όσο και σε επίπεδο έκτασης) του Δήμου της Εορδαίας. Μάλιστα, τις τελευταίες δεκαετίες εξαπλώθηκαν τόσο πολύ που έχουν σχεδόν συνενωθεί και ο διαβάτης δύσκολα διακρίνει που σταματάει η Αναρράχη και που ξεκινά το Εμπόριο.

Ακριβώς στο σημείο όπου οι δυο οικισμοί ενώνονται είναι χτισμένο το Γυμνάσιο Αναρράχης – Εμπορίου στο προαύλιο του οποίου υπάρχει τοποθετημένο ένα μνημείο το οποίο αποτελεί σήμα αναφοράς για τους μαθητές και του κατοίκους της περιοχής αφού εκεί γίνεται η κατάθεση στεφάνων κατά τις εθνικές εορτές.

Τούτο το μνημείο δεν είναι ούτε Ηρώο ούτε μνημείο πεσόντων. Πρόκειται για μια πέτρινη στήλη η οποία στηρίζεται με τη σειρά της σε ένα πέτρινο βάθρο. Στην πρόσοψη υπάρχει μια εντοιχισμένη πλάκα στην οποία είναι χαραγμένα τα παρακάτω λόγια:

ΉΘΕΛΑ ΝΑΧΩ

ΤΡΕΙΣ ΨΥΧΕΣ

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΕΠΑΝΩ

ΝΑ ΣΟΥ ΤΙΣ ΔΩΣΩ

ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ

ΕΛΛΑΔΑ ΜΟΥ

ΚΑΙ ΤΡΕΙΣ ΦΟΡΕΣ

ΓΙΑ ΣΕΝΑ

ΝΑ ΠΕΘΑΝΩ

Το επίγραμμα είναι απόσπασμα από το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη (δυστυχώς δεν αναφέρεται το όνομα του πουθενά) με τίτλο «Τρεις Ψυχές» και ολόκληρο έχει ως εξής:

Απ' τη λαβωματιά του την ορθάνοιχτη
αχνίζοντας το αίμα πλημμυρίζει.
Ο χάρος καθρεφτίζεται στα μάτια του
κι αυτός ψυχομαχώντας ψιθυρίζει

Αχ! τι 'ναι μια ψυχή μπρος στη λαχτάρα μου;
Ήθελα να 'χω τρεις στη μάχη επάνω
να σου τις δώσω και τις τρεις, Πατρίδα μου
και τρεις φορές για σένα να πεθάνω!

Το μνημείο όπως φαίνεται δεν επέχει ρόλο μνημόνευσης συγκεκριμένων ανθρώπων αλλά λειτουργεί μάλλον ως σημείο αναφοράς και τόνωσης του εθνικού φρονήματος των μαθητών του σχολείου. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το μνημείο στο Γυμνάσιο Αναρράχης - Εμπορίου

Φωτογραφίες από τον παλαιό ναό του αγίου Γεωργίου στην Αναρράχη

Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στην περιοχή του Μέλιου της Αναρράχης

Πάνω στο νέο οδικό άξονα της δυτικής Εορδαίας που συνδέει την πόλη της Πτολεμαΐδας με τα χωριά του πρώην Δήμου Μουρικίου και ενάμιση χιλιόμετρο περίπου ανατολικά του οικισμού της Αναρράχης, βρίσκεται ο ορθόδοξος ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Ο ναός είναι κτισμένος πάνω σε λόφο και συχνά αναφέρεται και ως "Παναγία του Μέλιου" διότι εκείνη η περιοχή φέρει από τους ντόπιους την ονομασία αυτή. Κατασκευάστηκε το 1951 με χορηγό την οικογένεια Κύρζια. Πρόκειται για ένα μικρό, μονόχωρο ναό. Η σκεπή είναι καλυμμένη με κεραμίδια ενώ δεν υπάρχει τρούλος. Στην κορυφή της πρόσοψης υπάρχει ένα πολύ μικρό σιδερένιο καμπαναριό. Η κεντρική θύρα είναι επίσης κατασκευασμένη από σίδερο ενώ από μπροστά της υπάρχει προστατευτική κεραμοσκεπής κατασκευή που προστατεύει την είσοδο από τα καιρικά φαινόμενα (ήλιο, βροχή κτλ). Στο νότιο τοίχο υπάρχει εντοιχισμένη η εικόνα της Παναγίας. Στην πρόσοψη, δίπλα από την κεντρική θύρα υπάρχει πλάκα στην οποία αναγράφονται το όνομα του κτήτορα και το έτος της ανέγερσης:

Ι ΝΑΟΣ ΚΟΙΜ. ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΤΟ 1951

ΥΠΟ ΟΙΚΟΓ ΣΕΒΑΣΤΗ ΚΥΡΖΙΑ

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΜΙΛΤ. ΚΥΡΖΙΔΗ

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το ξωκλήσι της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Αναρράχη

Επιγραφή στα δεξιά της κύριας εισόδου

Φωτογραφίες από την κρήνη στην πλατεία Ποντίων της Αναρράχης

Το μνημείο πεσόντων στην Αναρράχη Εορδαίας

Στον περίβολο του ορθόδοξου ναού του αγίου Γεωργίου στην Αναρράχη της Εορδαίας βρίσκεται τοποθετημένο το μνημείο προς τιμήν των πεσόντων κατοίκων του χωριού στους πολεμικούς αγώνες του 20ου αιώνα. 

Πρόκειται για μια λιτή μαρμάρινη στήλη η οποία φέρει ως επίστεψη στην κορυφή της μια αναμμένη δάδα. Ακολουθεί η ανάγλυφη αναπαράσταση μιας νεαρής γυναίκας η οποία κάθεται σε στάση θρήνου έχοντας το χέρι στο μέτωπο της. Τούτη η νεαρή κοπέλα συμβολίζει την Ελλάδα η οποία θρηνεί για τους νεκρούς αγωνιστές. Δεξιά και αριστερά της γυναίκας υπάρχει όμορφη ανάγλυφη φυτική διακόσμηση. Κάτω από το ανάγλυφο αναγράφονται τα ονόματα των πεσόντων:

Η ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΑΝΑΡΡΑΧΗΣ

ΤΟΙΣ ΕΝ ΠΟΛΕΜΟΙΣ ΥΠΕΡ ΤΩΝ

ΑΠΑΡΑΓΡΑΠΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΝ ΤΟΥ ΈΘΝΟΥΣ

ΠΕΣΟΥΣΙ ΤΗΝΔΕ ΤΗΝ ΣΤΗΛΗΝ ΑΝΑΤΙΘΗΣΙ

ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΙ

ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ Ν. ΚΥΡΙΑΚΟΣ

ΚΟΛΙΣΙΑΝΗΣ Β. ΡΑΛΛΗΣ ΚΛΗΜΗΣ

ΔΙΛΚΑΣ Σ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΧΑΛΚΙΑΣ Ν. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΑΛΒΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ -1940-

ΚΟΥΜΑΝΙΣΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΛΟΧΙΑΣ

ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

ΜΗΤΡΟΥΔΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

ΠΑΠΟΥΛΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

ΠΕΪΤΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

ΤΣΑΡΣΙΤΑΛΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ

Στο πίσω μέρος της στήλης αναγράφεται η ημερομηνία τοποθέτησης του έργου:

ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΤΩ 1939

Βλέπουμε πως το έργο τοποθετήθηκε το 1939. Επομένως, τα ονόματα των πεσόντων κατά τον ελληνο - ιταλικό πόλεμο τοποθετήθηκαν αργότερα. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το μνημείο πεσόντων στην Αναρράχη Εορδαίας

Επιγραφή στο πίσω μέρος της στήλης

Φωτογραφίες από το ναό του αγίου Γεωργίου στην Αναρράχη Εορδαίας

Το μνημείο Ποντιακού Ελληνισμού στην Αναρράχη Εορδαίας

Στην περιοχή της Εορδαίας βρίσκονται διάσπαρτα αρκετά μνημεία που αναφέρονται στους αγώνες, τα πάθη και τον πολιτισμό του Ελληνισμού της Μαύρης Θάλασσας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ένα μεγάλου τμήμα του Ποντιακού Ελληνισμού - αλλά και του μικρασιατικού, σε μικρότερο όμως βαθμό - μετά την ήττα του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία το 1922 και την μετέπειτα ανταλλαγή των πληθυσμών με την Συνθήκη της Λωζάνης εγκαταστάθηκε στην περιοχή της Εορδαίας σε χωριά που εγκαταλείφθηκαν από τους Τούρκους - στην πλειοψηφία - κατοίκους τους.

Θα ξεκινήσουμε ένα οδοιπορικό σε αυτά τα χωριά επικεντρώνοντας στα μνημεία τους. Ξεκινάμε με τα χωριά του - προ σχεδίου Καλλικράτη - Δήμου Μουρικίου με μια πρώτη αναφορά στο χωριό της Αναρράχης.

Μερικά στοιχεία

Η Αναρράχη ανήκει σύμφωνα με το νέο σχέδιο "Καλλικράτης" στο Δήμο Εορδαίας με κέντρο την Πτολεμαΐδα ενώ με τις προηγούμενες ρυθμίσεις ανήκε στον Δήμο Μουρικίου με κέντρο το γειτονικό Εμπόριο. Βρίσκεται σε υψόμετρο 710 μ. και στην απογραφή του 2010 μετρούσε 1150 κατοίκους οι περισσότεροι από τους οποίους είναι ποντιακής καταγωγής. Το μέρος έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων όπως μαρτυρούν και τα ερείπια των βυζαντινών κάστρων που βρέθηκαν στην περιοχή. Στα ερείπια εντοπίστηκαν νομίσματα από την εποχή των Κομνηνών τα οποία συγκεντρώθηκαν και μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης στο σχολείο του χωριού. Εδώ εικάζεται πως στην αρχαιότητα βρισκόταν η αρχαία πόλη Δέρβη.

Το μνημείο

Το μνημείο Ποντιακού Ελληνισμού της Αναρράχης όπως συμβαίνει με τα περισσότερα μνημεία σε μικρά χωριά, δεν διεκδικεί δάφνες ποιότητας όσον αφορά την αισθητική του. Πρόκειται ουσιαστικά για μια επιτύμβια στήλη η οποία απεικονίζει έναν Πόντιο αντάρτη ζωσμένο με σφαίρες, ντυμένο με την παραδοσιακή ποντιακή φορεσιά ο οποίος βρίσκεται καθισμένος πάνω σε έναν βράχο και ακουμπάει το όπλο του μέσα στην αγκαλιά του. Πάνω από την στήλη βρίσκεται ο μονοκέφαλος αετός (σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού) ενώ στην βάση του αναγράφεται "Ποντιακός Σύλλογος Αναρράχης" και από κάτω είναι σκαλισμένα τα εξής λόγια:

"Το πρώτο σου χρέος εκτελώντας

τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να

είναι να νοιώσεις μέσα σου όλους του προγόνους

το δεύτερο να φωτίσεις την ορμή τους

και να συνεχίσεις το έργο τους

και το τρίτο σου χρέος να παραδώσεις

στα παιδιά σου τη μεγάλη εντολή

να σε ξεπεράσουν"

Στο πίσω μέρος του μνημείου υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα παρκάτω λόγια:

ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΜΩΥΣΙΔΗΣ ΝΙΚΟΣ

ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΧΑΤΣΙΚΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ

Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΑΝΔΡΕΑΔΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ

ΤΑΜΙΑΣ ΚΕΣΚΙΛΙΔΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

ΥΠ. ΧΟΡΕΥΤΙΚΟΥ ΜΩΥΣΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΕΞΕΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΣΑΛΑΣΙΔΗΣ ΠΑΥΛΟΣ

ΚΕΣΚΙΛΙΔΟΥ ΚΙΚΗ

ΚΑΓΓΕΛΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2004

Το μνημείο έχει πολλά κοινά στοιχεία με το αντίστοιχο του γειτονικού χωριού της Κρυόβρυσης. Δεξιά του μνημείου υπάρχει μια ελληνική και αριστερά μια ποντιακή σημαία. Μπροστά από το μνημείο το οποίο βρίσκεται υπερυψωμένο πάνω σε ένα βωμό ύψους μερικών εκατοστών υπάρχει γκαζόν και ένα μικρό πέτρινο δρομάκι μήκους πέντε μέτρων που συνδέει το μνημείο με τον δρόμο.

Πως θα πάμε

Η Αναρράχη συνδέεται με την πόλη της Πτολεμαΐδας με αστική συγκοινωνία. Αν χρησιμοποιήσουμε Ι.Χ. κατευθυνόμαστε νοτιοδυτικά στον δρόμο προς Άρδασσα. Περνάμε τον περιφερειακό της Άρδασσας, περνάμε την Κρυόβρυση και φτάνουμε στο τρίτο κατά σειρά χωριό που είναι η Ανναράχη. Το μνημείο βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο του χωριού, στο αριστερό μας χέρι.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Μερικές πληροφορίες για την Αναρράχη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ

Φωτογραφίες από το μνημείο Ποντιακού Ελληνισμού στην Αναρράχη Εορδαίας

Εντοιχισμένη πλάκα στην κορυφή της οποίας αναγράφεται
ο χορηγός του έργου.

Εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στο πίσω μέρος
του μνημείου