Φωτογραφίες από την ποντιακή λύρα στην Άρδασσα

Ο ναός της Μεταμορφώσης του Σωτήρα στην Άρδασσα

Ο ορθόδοξος ναός της Μεταμορφώσης του Σωτήρα είναι ο κεντρικός ενοριακός ναός της Άρδασσας. Βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο που συνδέει τον οικισμό με την πόλη Πτολεμαΐδας, δίπλα στο Δημοτικό Σχολείο και εκατόν πενήντα μέτρα δυτικά των νεκροταφείων του χωριού.

Πρόκειται για ένα μεγάλο ναό ο οποίος στο σύνολο του είναι πέτρινος. Υπάρχουν δυο είσοδοι, μια στη δυτική και μια στη νότια πλευρά. Οι θύρες είναι κατασκευασμένες από ξύλο ενώ η σκεπή είναι καλυμμένη με κεραμίδια. Το κωδωνοστάσιο είναι εντοιχισμένο στη νότια πλευρά της πρόσοψης του ναού και φέρει εντοιχισμένο ρολόι καθώς και μεταλλικό σταυρό στην κορυφή του. Μεταλλικός σταυρός υπάρχει επίσης στην κορυφή του τρούλου.

Τα εγκαίνια του ναού πραγματοποιήθηκαν στης 6 Αυγούστου 1968 (ανήμερα της εορτής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα) από τον τότε Μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Αυγουστίνο Καντιώτη. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η κρήνη με την επιγραφή ΚΣ στην Άρδασσα της Εορδαίας

Στη νότια πλευρά του οικισμού της Άρδασσας Εορδαίας και κοντά στον δρόμο που συνδέει το χωριό με την γειτονική Ασβεστόπετρα, βρίσκεται κρήνη η οποία φέρει εγχάρακτη επιγραφή:

1961 ΚΣ

Το 1961 αναφέρεται στην ημερομηνία κατασκευής της κρήνης ενώ τα αρχικά ΚΣ αναφέρονται στην επωνυμία Κοινότητα Σούλποβου. Σούλποβο ήταν η παλαιά ονομασία του χωριού, πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών και την εγκατάσταση των προσφύγων σε αυτό. Η επιγραφή είναι και το σημαντικότερο σημείο του μνημείου μιας και διασώζει την παλαιά ονομασία της Άρδασσας. Η κρήνη ως κατασκευή δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο: είναι μικρού μεγέθους (περίπου ενός μέτρου), κατασκευασμένη από τσιμέντο με μια μικρή γούρνα μπροστά για να εξυπηρετεί τις κτηνοτροφικές ανάγκες της περιοχής.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η κρήνη με την επιγραφή "ΕΔΜ" στην Άρδασσα της Εορδαίας

Στη βορειοδυτική πλευρά του οικισμού της Άρδασσας υπάρχει ένα από τα παλαιότερα μνημεία του χωριού. Πρόκειται για μια δημόσια κρήνη η οποία κατασκευάστηκε το έτος 1928. Αποτελεί μέρος των έργων που πραγματοποιήθηκαν στο χωριό αμέσως μετά την Ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και την εγκατάσταση σε αυτό προσφύγων από τον Πόντο.

Η κρήνη έχει κατασκευαστεί από τσιμέντο. Η πλάτη της έχει ύψος περίπου δυο μέτρα και δεν παρουσιάζει κανένα καλλιτεχνικό ενδιαφέρον πέρα από μια κυκλική τσιμεντένια επίστεψη στην κορυφή της. Στο κάτω μέρος της κρήνης και ακριβώς μπροστά από την πλάτη υπάρχει γούρνα μικρής διαμέτρου η οποία βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση και κινδυνεύει με κατάρρευση. Πάνω από την βρύση υπάρχει επιγραφή στην οποία αναγράφονται τα παρακάτω:

ΕΔΜ

1928

Τα αρχικά "ΕΔΜ" αντιστοιχούν στο "Ελληνική Δυτική Μακεδονία" ενώ το 1928 αντιστοιχεί στο έτος κατασκευής της κρήνης. Μαρτυρίες κατοίκων αναφέρουν πως παλαιότερα υπήρχε γύρω από την κρήνη σιντριβάνι το οποίο κατεδαφίστηκε. Όταν επισκέφτηκα τον χώρο δεν υπήρχε τίποτε περισσότερο από την κρήνη αυτή καθεαυτή.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το ξωκλήσι των Εισοδίων της Θεοτόκου στην Άρδασσα της Εορδαίας

Η γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται μεταξύ του μοναστηριού του Κοσμά του Αιτωλού στα βορειοδυτικά και των λατομείων στα νοτιοδυτικά, δυτικά του οικισμού της Άρδασσας,  φέρει από τους κατοίκους του χωριού την ονομασία «Αμπελότοπος». Αυτό ισχύει διότι τα περασμένα χρόνια στην περιοχή καλλιεργούνταν με συστηματικότητα τα αμπέλια. Στις μέρες μας υπάρχουν και πάλι αμπέλια αλλά σε μικρότερο βαθμό: η συντριπτική πλειοψηφία των καλλιεργειών είναι τα δημητριακά (σιτάρι, καλαμπόκι κτλ).

Πάνω σε αγροτικό δρόμο της περιοχής είναι κτισμένο το ξωκλήσι το οποίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη των Εισοδίων της Θεοτόκου. Το ξωκλήσι θεμελιώθηκε το καλοκαίρι του 2009 και τα θυρανοίξια πραγματοποιήθηκαν στις 9 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους. Εμπνευστής, χορηγός και κτίστης του ξωκλησιού  υπήρξε ο Γιώργος Αντωνιάδης από την Άρδασσα. Ο κ. Αντωνιάδης εμπνεύστηκε τη δημιουργία του ξωκλησιού  έπειτα από επίσκεψη του στο χωριό Κεπέκλισα του νομού Κερασούντας του Εύξεινου Πόντου, χωριό το οποίο αποτελεί την ιστορική ρίζα της καταγωγής της οικογένειας του. Ο ναός είναι αφιερωμένος στη μνήμη των γονιών του.

Πρόκειται για ένα μικρό, μονόχωρο ναΐσκο κατασκευασμένο εξ’ ολοκλήρου από πέτρα. Η είσοδος βρίσκεται στη νότια πλευρά και δεν καλύπτεται από θύρα. Η σκεπή είναι καλυμμένη με κεραμίδια και στην κορυφή υπάρχει σιδερένιος σταυρός. Εντός του ναού υπάρχουν διάφορες εικόνες (άγιος Νικόλαος, Παναγία Σουμελά κτλ) καθώς και μια εντοιχισμένη μεταλλική πλάκα η οποία μνημονεύει τα ονόματα των γονέων του κτήτορα. Το ξωκλήσι είναι ανοιχτό στο κοινό.   

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η κρήνη στην περιοχή "Αμπελότοπος" της Άρδασσας Εορδαίας

Σε αγροτικό δρόμο της περιοχής «Αμπελότοπος» στην Άρδασσα υπάρχει τοποθετημένη κρήνη η οποία σύμφωνα με τον ιδιοκτήτη του παρακείμενου κτήματος Γιώργο Αντωνιάδη είναι κτισμένη τη δεκαετία του 1920. Πρόκειται για μια κατασκευή από τσιμέντο. Το κύριο αρχιτεκτονικό της στοιχείο είναι μια ορθογώνια γούρνα μήκους τριών μέτρων, ύψους πενήντα εκατοστών και πλάτους περίπου άλλο τόσο. Από την κατασκευή φαίνεται πως η κρήνη χρησιμοποιούνταν για να ξεδιψούν τα ζώα των κτηνοτρόφων της περιοχής αλλά και ως μέσο άρδευσης για τα παρακείμενα αμπέλια που όπως προανέφερα ήταν η πλειοψηφία των καλλιεργειών στην περιοχή. Στη πλάτη της κρήνης και πάνω ακριβώς από την βρύση είναι χαραγμένα τα αρχικά ΚΑ τα οποία αντιστοιχούν στις λέξεις «Κοινότητα Άρδασσας».  

Αν παρατηρήσει κάποιος προσεκτικά την κρήνη θα διακρίνει πάνω της σημάδια από σφαίρες (ένα βρίσκεται στο μπροστινό, κεντρικό σημείο της γούρνας κι άλλο ένα ακριβώς δίπλα από την βρύση). Σύμφωνα και πάλι με τον Γιώργο Αντωνιάδη τα σημάδια αυτά προέρχονται από ένοπλη σύρραξη που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Φαίνεται πως κάποια από τις δυο αντιμαχόμενες παρατάξεις χρησιμοποίησε την κρήνη ως μέσο προστασίας.

Τελειώνοντας, στο αριστερό πάνω μέρος της πλάτης είναι χαραγμένα τα λόγια:

Κ ΣΤΑΦΥΛΙΔ

Φαίνεται πως τούτη η επιγραφή δεν αντιστοιχεί ούτε στον χορηγό ούτε στον κτήτορα αλλά σε περαστικό ο οποίος χάραξε το όνομα του πάνω στην κρήνη.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από την κρήνη στην περιοχή "Αμπελότοπος" της Άρδασσας Εορδαίας

Κοινότητα Άρδασσας 

Φωτογραφίες από το ξωκλήσι των Εισοδίων της Θεοτόκου στην Άρδασσα της Εορδαίας

Η κρήνη στο Σύλλογο Ποντίων Αρδάσσας

Καθώς μπαίνουμε στον οικισμό της Άρδασσας από την επαρχιακή οδό που συνδέει το χωριό με την Πτολεμαΐδα, συναντούμε ακριβώς στην είσοδο το κτίριο του «Συλλόγου Ποντίων Αρδάσσης». Στα αριστερά της πρόσοψης του κτιρίου υπάρχει τσιμεντένια κρήνη.

Η κρήνη κατασκευάστηκε το έτος 1992 έπειτα από χορηγία προς το Σύλλογο του Κωνσταντίνου και της Συμέλας Τσάκλου Ιωσηφίδου. Είναι κατασκευασμένη από τσιμέντο και το εξωτερικό της ντυμένο πλήρως με πέτρα. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν δυο έξεργοι γύψινοι κύκνοι τοποθετημένοι πάνω σε τσιμεντένιες κολόνες. Πάνω στις κολόνες υπάρχουν ανάγλυφες αναπαραστάσεις λιονταρίσιων κεφαλών. Στο πίσω μέρος της κρήνης υπάρχει τοίχος κατασκευασμένος από κόκκινα τούβλα. Πάνω ακριβώς από τη κρήνη υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη επιγραφή η οποία μνημονεύει την επωνυμία των χορηγών καθώς και το έτος κατασκευής:

ΔΩΡΕΑ

ΚΩΝCΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ CΥMEΛΑC – ΤCAKΛΟΥ

IΩCHΦΙΔΟΥ

ΠΡΟC ΤΟΝ CYΛΛΟΓΟ

ΠΟΝΤΙΩΝ ΑΡΔΑCCHC

1992 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η προτομή του Παναγιώτη Συμεωνίδη στην Άρδασσα

Στην είσοδο του οικισμού της Άρδασσας, πλάι στο κτίριο του Συλλόγου Ποντίων του χωριού βρίσκεται το νεότερο μέχρι στιγμής μνημείο της Εορδαίας, η προτομή του ακαδημαϊκού Παναγιώτη Συμεωνίδη.

Ο Παναγιώτης Συμεωνίδης γεννήθηκε το 1912 στην Άρδασσα. Υπήρξε ακαδημαϊκός, καθηγητής και ιδρυτής της ορθοπαιδικής κλινικής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης καθώς και Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

Το έργο δημιούργησε σε μάρμαρο ο γλύπτης Φυλακτός το έτος 2015. Ο Συμεωνίδης αναπαρίσταται σε μέση ηλικία με μεγάλο μέτωπο και κοντά μαλλιά. Είναι ντυμένος με την ακαδημαϊκή τήβεννο, φέροντας όλα τα διακριτικά του ακαδημαϊκού. Στη πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ – ΓΙΩΤΗΣ Π. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ

1929 – 2010

-ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΆΡΔΑΣΣΑ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΟΣ

-ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ

-ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ

ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΤΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

-ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Στη δεξιά πλευρά του βάθρου αναγράφεται το όνομα του χορηγού (Σύλλογος Ποντίων Αρδάσσης), το όνομα του γλύπτη (Φυλακτός) καθώς και το έτος κατασκευής (2015):

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΑΡΔΑΣΣΗΣ

ΕΠΙ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ι. ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ

-2015-

ΦΥΛΑΚΤΟΣ

2015

Στην αριστερή πλευρά της μαρμάρινη βάσης συναντούμε την υπογραφή του γλύπτη:

Φ/015

Τα αποκαλυπτήρια πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή 18 Οκτωβρίου του 2015 παρουσία του Μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Θεόκλητου, του Δημάρχου Εορδαίας Σάββα Ζαμανίδη, του Προέδρου του Περιφερειακού Συμβουλίου Γεώργιου Κωτσίδη καθώς και σύσσωμης της οικογένειας Συμεωνίδη.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Πηγές:

1. ·      Αποκαλυπτήρια της προτομής του Παναγιώτη Συμεωνίδη στην Άρδασσα, e-ptolemeos.gr, 19.10.2015

Φωτογραφίες από την κρήνη του Συλλόγου Ποντίων στην Άρδασσα Εορδαίας

Εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των
χορηγών και το έτος κατασκευής

Φωτογραφίες από την προτομή του Παναγιώτη Συμεωνίδη στην Άρδασσα Εορδαίας

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος
κατασκευής στα πλαϊνά του βάθρου

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής
 στα πλαϊνά της βάσης

Φωτογραφίες από την κρήνη με την επιγραφή ΕΔΜ στην Άρδασσα της Εορδαίας

Φωτογραφίες από την κρήνη με την επιγραφή "ΚΣ" στην Άρδασσα της Εορδαίας

Το μνημείο πεσόντων στην Άρδασσα Εορδαίας

Φτάνοντας στην Άρδασσα από τον δρόμο που συνδέει τον οικισμό με την πόλη της Πτολεμαΐδας, συναντούμε στο δεξί μας χέρι το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Στον προαύλιο χώρο του ναού βρίσκεται τοποθετημένο γλυπτικό μνημείο προς τιμήν των πεσόντων στους πολεμικούς αγώνες του έθνους. Πρόκειται για μια βαθμιδωτή πέτρινη κατασκευή ύψους περίπου δύο μέτρων. Στην πρόσοψη υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα λόγια:

ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΗΣ

ΣΤΟΥΣ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ

ΜΑΣ Μ’ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ

Πάνω απ’ τα εγχάρακτα λόγια υπάρχει η αναπαράσταση ενός δάφνινου στεφανιού και ενός ορεινού πολεμικού πολυβόλου. Στο πίσω μέρος του μνημείου υπάρχει έτερη εντοιχισμένη πλάκα στην οποία αναπαρίσταται ανάγλυφα η ελληνική σημαία ανάμεσα σε φύλλα δάφνης και από κάτω ακολουθούν τα λόγια:

ΜΝΗΜΗ ΘΥΣΙΑΣ…

ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ

Η γλυπτική σύνθεση ολοκληρώνεται με ένα μαρμάρινο αετό ο οποίος έχει κλειστά τα φτερά του και στέκει ως επίστεψη στην κορυφή της όλης κατασκευής.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η κρήνη στο ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Άρδασσα Εορδαίας

Στον προαύλιο χώρο του ναού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Άρδασσα της Εορδαίας υπάρχει μια κρήνη ιδιαίτερης ομορφιάς και τέχνης. Είναι κατασκευασμένη εξ’ ολοκλήρου από πέτρα εκτός από την σκεπή η οποία είναι ξύλινη και καλύπτεται από κεραμίδια. Από τις τέσσερις πλευρές της κρήνης οι τρεις είναι ανοιχτές δημιουργώντας τρία αντίστοιχα πέτρινα τοξοειδή ανοίγματα ενώ η τέταρτη στην οποία βρίσκεται η βρύση είναι τοιχισμένη ως τα επάνω. Στο ύψος της βρύσης βρίσκεται εντοιχισμένο ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό το οποίο απεικονίζει δυο περιστέρια να πίνουν νερό από ένα σιντριβάνι. Περιμετρικά της αναπαράστασης αναγράφονται με κόκκινες ψηφίδες τα παρακάτω λόγια απ’ την Αποκάλυψη του Ιωάννη:

ΕΓΩ ΤΩ ΔΙΨΩ ΔΩΣΩ ΕΚ ΤΗC ΠΗΓΗC ΤΟΥ ΥΔΑΤΟC ΔΩΡΕΑΝ

ΑΠΟΚ. 21.6.

Στο κάτω αριστερό μέρος του ψηφιδωτού υπάρχει με κόκκινες ψηφίδες η υπογραφή του καλλιτέχνη και το έτος κατασκευής:

Θ.Μ. 07

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το μνημείο πεσόντων στην Άρδασσα Εορδαίας

Φωτογραφίες από το ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Άρδασσα Εορδαας

Φωτογραφίες από την κρήνη στο ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Άρδασσα Εορδαίας

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής στο κάτω
δεξιό μέρος του ψηφιδωτού