Φωτογραφίες από την προτομή του Σταύρου Κωτσόπουλου στο Αμύνταιο

Η προτομή του Παύλου Νεράντζη στη Σιάτιστα

Στην ανατολική πλευρά του περιβόλου του αγίου Δημητρίου στην πόλη της Σιάτιστας βρίσκεται η προτομή του Μακεδονομάχου Παύλου Νεράντζη, γνωστού με το ψευδώνυμο "καπετάν Περδίκκας".

Η ακριβής ημερομηνία της γέννησης του δεν είναι γνωστή. Τοποθετείται κάπου στα μέσα του 19ου αιώνα. Τόπος γέννησης του ήταν η Σιάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας. Την πρώτη του εμφάνιση στην ιστορία την κάνει ως φανατικός ορθόδοξος στη Θεσσαλονίκη εκεί όπου επιτέθηκε με πέτρες σε εκκλησία Προτεσταντών (σύμφωνα με άλλους σε εκκλησία Ευαγγελιστών) με αποτέλεσμα να κυνηγηθεί από τις τούρκικες αρχές. Στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 κατατάσσεται ως εθελοντής στο πολεμικό μέτωπο της Ηπείρου ενώ το 1905 λαμβάνει ενεργό μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα. Κύρια περιοχή της δράσης του ήταν το Μορίχοβο που σήμερα κατά το μεγαλύτερο μέρος της ανήκει στην Π.Γ.Δ.Μ. Μετά την αμνηστία εγκαταστάθηκε στο Άργος Ορεστικό (τότε Χρούπιστα) και εργάστηκε ως έμπορος δερμάτων. Οι πηγές λένε πως οι Οθωμανοί τον ανάγκασαν να κλείσει το μαγαζί του και να επιστρέψει στη Σιάτιστα όπου και δολοφονήθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 1911.

Η προτομή του είναι κατασκευασμένη από ορείχαλκο και δημιουργός της είναι ο γλύπτης Πέτρος Μωραΐτης. Ο καπετάν Περδίκκας αναπαρίσταται σε νεαρή ηλικία, με πυκνό μούσι και ντυμένος με την στολή του Μακεδονομάχου. Στην πρόσοψη είναι χαραγμένα τα παρακάτω λόγια:

ΠΑΥΛΟΣ ΝΕΡΑΝΤΖΗΣ

ΚΑΠΕΤΑΝ ΠΕΡΔΙΚΑΣ

ΕΚ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ

ΕΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗ ΕΝ ΣΙΑΤΙΣΤΗ

ΥΠΟ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

ΤΗΝ 11.10.1911

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής πραγματοποιήθηκαν στις 4.11.1969.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Πηγές

• Η Ιστορία της Σιάτιστας Σμιλεμένη στο μάρμαρο και στο μέταλλο, Αικατερίνη Ζωγράφου, 2014

Φωτογραφίες από τον ανδριάντα του Παύλου Μελά στο Πολεμικό Μουσείο των Αθηνών

Η προτομή του Φίλιππου Καπετανόπουλου στους Πύργους Εορδαίας

Ο Φίλιππος Καπετανόπουλος καταγόταν από το χωριό Πύργοι (πρώην Κατράνιτσα) της Εορδαίας. Υπήρξε φαρμακοποιός εξασκώντας το επάγγελμα του στην πόλη του Μοναστηρίου. Με την έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα ο Καπετανόπουλος εντάσσεται στην Τριμελή Επιτροπή Αγώνος στο Μοναστήρι και εγκαταλείπει την επαγγελματική του ζωή προκειμένου να συνδράμει στον Αγώνα. Με την έλευση του Παύλου Μελά στα εδάφη της Δυτικής Μακεδονίας εντάσσεται στα αντάρτικα σώματα του περίφημου Έλληνα αξιωματικού. Ανατρέχοντας στο αρχείο του Παύλου Μελά συλλέγουμε πολλές πληροφορίες για τη σύντομη πολεμική δράση του Καπετανόπουλου.

Γράφει λοιπόν ο Μελάς πως ο φαρμακοποιός Φίλιππος Καπετανόνουλος  από τα Βιτώλια (Μοναστήρι, τα σημερινά Bitola της ΠΓΔΜ) τραυματίστηκε θανάσιμα όταν το αντάρτικο σώμα (στο οποίο ο Καπετανόπουλος εντάχθηκε το προηγούμενο βράδυ παρά τις αντιρρήσεις του Μελά ο οποίος τον θεωρούσε άπειρο και αναρωτιόταν αν θα μπορούσε λόγω της σωματικής του αδυναμίας - ήταν πολύ λεπτός - να αντέξει τις κακουχίες του βουνού) βγαίνοντας από το χωριό Νερέτι (Νέρετ, ο σημερινός Πολυπόταμος του νομού Φλωρίνης) όπου είχε διανυκτερεύσει το προηγούμενο βράδυ προκειμένου να επιτεθεί σε σώμα Βούλγαρων κομιτατζήδων δέχτηκε επίθεση από σώμα του τουρκικού στρατού (100 νιζαμήδες* και 30 - 40 ιππείς γράφει ο Μελάς). Το τραύμα ήταν στον μηρό του ποδιού και ο Καπετανόπουλος ξεψύχησε λόγω ακατάσχετης αιμορραγίας. Ο Μελάς αναφέρει πως ο Καπετανόπουλος ήταν τριάντα χρονών όταν ξεψύχησε επομένως το έτος γέννησης του ήταν το 1874. Την ίδια περιγραφή για την μάχη δίνει και ο συναγωνιστής του Μελά Γιάννης Καραβίτης. Επιβεβαιώνει πως ο Καπετανόπουλος ήταν φαρμακοποιός από το Μοναστήρι και πως εντάχθηκε στο σώμα μια μόλις μέρα πριν, πως το χτύπημα της σφαίρας τον βρήκε στο μηρό (τον μετέφεραν με τα χέρια διότι δεν υπήρχε φορείο και πέθανε εξαιτίας της αιμορραγίας) αλλά προσθέτει και την σημαντική πληροφορία της καταγωγής του ήρωα: "πήρε τον φαρμακοποιό Φίλιππα Καπετανόπουλο από την Κατράνιτσα που μας ήρθε αποβραδίς".

Η προτομή του Φίλιππου Καπετανόπουλου βρίσκεται στον Κήπο των Ηρώων των Πύργων πλάι στο μνημείο των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς. Είναι κατασκευασμένη από ορείχαλκο. Δημιουργήθηκε το έτος 1961 από τον Τήνιο γλύπτη Ευάγγελο Φιλιππότη με δαπάνες του Ελληνικού Στρατού. Ο Καπετανόπουλος αναπαρίσταται σε μέση ηλικία φορώντας πολιτικά ρούχα, πουκάμισο, γραβάτα και σακάκι. Έχει μεγάλο μουστάκι και πυκνά, κοντά μαλλιά. Στην πρόσοψη του βάθρου αναγράφονται τα λόγια:

ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ

ΚΑΠΕΤΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ

ΕΠΕΣΕΝ ΗΡΩΪΚΟΣ ΜΑΧΟΜΕΝΟΣ

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΑΓΩΝΑ

ΤΗΝ 19-09-1904

Πάνω στην προτομή εντοπίζουμε εγχάρακτη την υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής:

Ε. ΦΙΛΙΠΠΟΤΗΣ

ΤΗΝΙΟΣ

1961

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

*νιζάμης: ο Τούρκος στρατιώτης του τακτικού Οθωμανικού στρατού.

Πηγές:

1. Έκθεση του Παύλου Μελά 19.09.1904
2. Απομνημονεύματα του Γιάννη Καραβίτη

Φωτογραφίες από την προτομή του Ισίδωρου Σιδέρη στη Νεάπολη Βοΐου

Φωτογραφίες από την προτομή του Παπαθανάσιου Παναγιωτίδη στο Φλάμπουρο Φλώρινας

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής

Φωτογραφίες από την προτομή του Φίλιππου Καπετανόπουλου στους Πύργους Εορδαίας

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής στα
πλαϊνά της προτομής

Φωτογραφίες από το ταφικό μνημείο του Χρήστου Λιάκου στον άγιο Παντελεήμονα Φλώρινας

Φωτογραφίες από την προτομή του Αντώνιου Μίγγα στη Νάουσα

Το ταφικό μνημείο του Παύλου Μελά στην Καστοριά

Στον περίβολο του βυζαντινού ναού των Ταξιαρχών κοντά στο Μητροπολιτικό Μέγαρο της Καστοριάς βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της νεότερης ιστορίας του Ελληνισμού της Μακεδονίας. Πρόκειται για τον τάφο του αξιωματικού του ελληνικού στρατού και Μακεδονομάχου Παύλου Μελά.

Η ιστορία του Μελά  είναι γνωστή στους περισσότερους. Μετά το θάνατο του στο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς, το κεφάλι του θάφτηκε στο Πισοδέρι ενώ το σώμα του μεταφέρθηκε στην Καστοριά και θάφτηκε στον περίβολο του ναού των Ταξιαρχών. Ο τάφος του βρίσκεται στο ίδιο σημείο μέχρι τις μέρες μας. Μετά την απελευθέρωση της πόλης, ο χώρος ταφής του ήρωα καλλωπίστηκε και το 1920 τοποθετήθηκε μαρμάρινη προτομή, έργο του γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου. 

Η προτομή είναι τοποθετημένη πάνω σε πέτρινο βάθρο πίσω από τον τάφο. Ο Μελάς αποδίδεται με εξαιρετικό τρόπο: είναι νέος, με πυκνό, σπαστό μαλλί και μουστάκι. Το πρόσωπο του αποδίδει σοβαρότητα και αποφασιστικότητα. Πάνω στο βάθρο υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα που χει την μορφή παπύρου και αναγράφει τα λόγια:

ΠΑΥΛΟΣ

ΜΕΛΑΣ

ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΣ

ΤΗΣ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Σχεδόν εκατό έτη μετά την κατασκευή της προτομής τόσο αυτή όσο και όλο το ταφικό σύνολο βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το γλυπτό "Μνήμη Μακεδονομάχων" στην Καστοριά

Στη νότια παραλία της Καστοριάς επί της παραλίμνιας οδού που φέρει το όνομα του μεγάλου Αλεξάνδρου βρίσκεται τοποθετημένη αναθηματική στήλη προς τιμήν των αγωνιστών του Μακεδονικού Αγώνα του οποίου η Καστοριά υπήρξε ένα από τα σημαντικά κέντρα. Πρόκειται για μια μικρή, λιτή στήλη η οποία έχει στην κορυφή της ως επίστεψη ένα αέτωμα. Ακολουθεί εγχάρακτο το αστέρι της Βεργίνας και από κάτω τα λόγια:

ΜΝΗΜΗ 

ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ

ΑΓΩΝΩΝ ΕΝΕΚΕΝ

ΥΠΕΡ

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΚΑΙ ΔΙΑΣΩΣΕΩΣ

ΠΑΝΤΟΣ

ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Στο πίσω μέρος της στήλης αναγράφονται τα ονόματα του γλύπτη και του χορηγού καθώς και το έτος τοποθέτησης:

ΓΛΥΠΤΗΣ

ΧΑΡΗΣ Χ'ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΑΙΣ

ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΤΩΝ 1955 ΚΑΙ 1956

20 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2000

Βλέπουμε λοιπόν ότι το έργο κατασκεύασε ο γλύπτης Χάρης Χατζηβασιλειάδης και τα αποκαλυπτήρια του πραγματοποιήθηκαν στις 20 Αυγούστου του 2000. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η προτομή του Νικόλαου Νταηλάκη στην Καστοριά

Η προτομή του Κρητικού Μακεδονομάχου Νικόλαου Νταηλάκη βρίσκεται σε πάρκο στην οδό Γράμμου λίγο μετά το στρατιωτικό νεκροταφείο στην πόλη της Καστοριάς. Πρόκειται για μια μαρμάρινη κατασκευή, έργο της γλύπτριας Κατερίνας Χαλεπά - Κατσάτου. Ο Νταηλάκης αναπαρίσταται σε νεαρή ηλικία. Έχει πυκνά, σπαστά μαλλιά και μουστάκι. Φοράει τη στολή του Μακεδονομάχου. Στην πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΝΤΑΗΛΑΚΗΣ

(ΛΑΚΗΣ)

ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ Α΄ ΤΑΞΕΩΣ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ

Στα πλαϊνά της προτομής υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή της γλύπτριας:

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΧΑΛΕΠΑ

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η προτομή του Γεώργιου Τσόντου στην Καστοριά

Η προτομή του Μακεδονομάχου Γεώργιου Τσόντου (καπετάν Βάρδα) βρίσκεται σε μικρό πάρκο στη συμβολή της οδού που φέρει το όνομα του με την οδό Μητροπόλεως. Πρόκειται για μια ορειχάλκινη κατασκευή, έργο του γλύπτη Γεώργιου Καλακαλλά. Κατασκευάστηκε το έτος 1972. Ο Βάρδας αποδίδεται με τη στρατιωτική στολή του Μακεδονομάχου. Έχει παχύ, μακρόστενο μουστάκι και είναι μέσης ηλικίας. Στην πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα παρακάτω λόγια:

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΝΤΟΣ

"ΒΑΡΔΑΣ"

1871 - 1942

Πάνω στην προτομή υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή του γλύπτη και το έτος κατασκευής:

ΚΑΛΑΚΑΛΑΣ

1972

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η προτομή του καπετάν Λάζου στην Καστοριά

Σε μικρό πάρκο που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ύδρας και Ζαλόγγου στη νότια είσοδο της πόλης της Καστοριάς βρίσκεται τοποθετημένη η προτομή του Μακεδονομάχου καπετάν Λάζου. Το πραγματικό όνομα του καπετάν Λάζου ήταν Λάζαρος Αποστολίδης. Καταγόταν από το χωριό Λευκή της Καστοριάς. Πέρα από τη συμμετοχή στον Μακεδονικό Αγώνα, πολέμησε και κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.

Το έργο κατασκεύασε το 1959 (το ίδιο έτος τοποθετήθηκε στην πόλη και ο ανδριάντας του Γερμανού Καραβάγγελη) από τον γλύπτη Θανάση Μηνόπουλο. Είναι κατασκευασμένη από μάρμαρο και τοποθετημένη πάνω σε μαρμάρινο βάθρο. Ο Λάζος αποδίδεται σε νεαρή ηλικία με τη στολή του Μακεδονομάχου, έχοντας μικρό μουστάκι. Πάνω στο βάθρο υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα λόγια:

ΚΑΠΕΤΑΝ ΛΑΖΟΣ

ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ Α Τ΄

ΛΑΖΑΡΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ

ΕΚ ΛΕΥΚΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΈΔΡΑΣΕ ΣΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ

1903 - 1909

ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

1912 - 1913

Στα πλαϊνά της προτομής υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή του γλύπτη και το έτος της κατασκευής:

ΑΘ. ΜΗΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΠΟΙΕΙ 1959 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η προτομή του καπετάν Φιλώτα στην Καστοριά

Η προτομή του Μακεδονομάχου καπετάν Φιλώτα βρίσκεται στην πλατεία απέναντι από το Δημαρχείο της Καστοριάς στην βόρεια παραλίμνια περιοχή της πόλης. Ο καπετάν Φιλώτας (το πραγματικό το όνομα ήταν Φιλόλαος Πηχεών) αναπαρίσταται σε μέση ηλικία. Φοράει καπέλο στο κεφάλι και την χαρακτηριστική στρατιωτική στολή του Μακεδονομάχου. Το μουστάκι του είναι παχύ με τις μ΄τες του να κοιτούν προς τα επάνω. Στην πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΦΙΛΟΛΑΟΣ ΠΗΧΕΩΝ

(ΦΙΛΩΤΑΣ)

1876 - 1847

Όπως μας μαρτυρεί η εγχάρακτη υπογραφή πάνω στην προτομή, το έργο κατασκευάστηκε το 1970 από τον γλύπτη Γεώργιο Καλακαλλά:

ΚΑΛΑΚΑΛΑΣ

1970

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Ο ανδριάντας του Γερμανού Καραβαγγέλη στην Καστοριά

Ο ανδριάντας του Μητροπολίτη της Καστοριάς κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα Γερμανού Καραβαγγέλη βρίσκεται στην πλατεία μπροστά από το Δημαρχείο της Καστοριάς στην βόρεια παραλίμνια περιοχή της πόλης. 

Πρόκειται για μια μαρμάρινη κατασκευή, έργο του γλύπτη Λάζαρου Λαμέρα. Τοποθετήθηκε το έτος 1959 με δαπάνες το Γενικού Επιτελείου Στρατού. Ο Καραβαγγέλης αναπαρίσταται με ιερατική αμφίεση. Είναι μέσης ηλικίας, έχει πυκνό μούσι και κρατά στο αριστερό του χέρι την ποιμαντική ράβδο και στο δεξί το Ευαγγέλιο. Στην πρόσοψη το βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΓΕΡΜΑΝΟC ΚΑΡΑΒΑΓΓΕΛΗC

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗC ΚΑCΤΟΡΙΑC

1900 - 1907

ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙCΤΩΝ

TOY MAKEΔONIKOY AΓΩΝΟC

Στα πλαϊνά του βάθρου είναι χαραγμένες τα παρακάτω λόγια σχετικά με τον χορηγό:

ΑΝΗΓΕΡΘΗ

ΦΡΟΤΙΔΙ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΑΙΑΣ Γ.Ε.Σ.

ΕΝ ΕΤΕΙ 1959

Πάνω στη βάση του γλυπτού εντοπίζουμε εγχάρακτη την υπογραφή του γλύπτη:

Λ. ΛΑΜΕΡΑΣ

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η προτομή του Αιμιλιανού Λαζαρίδη στη Θεσσαλονίκη

Στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης πάνω στο πεζόδρομο και σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο βρίσκεται τοποθετημένη η προτομή του μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού Λαζαρίδη. Ο μητροπολίτης Αιμιλιανός δολοφονήθηκε πιθανώς από Βούλγαρους κομιτατζήδες στην περιοχή των Γρεβενών στις 6 Οκτωβρίου το 1911.

Η μαρμάρινη προτομή του κατασκευάστηκε από τον γλύπτη Αναστάσιο Παπαδόπουλο το έτος 1967. Ο Αιμιλιανός αναπαρίσταται με ορθόδοξη ιερατική αμφίεση. Έχει πυκνό μούσι. Στην πρόσοψη του βάθρου αναγράφονται τα λόγια:

ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΣ

ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ

ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ

ΜΗΤΡ. ΓΡΕΒΕΝΩΝ

1877 - 1911

ΕΚ ΠΕΡΜΑΤΩΝ

Μ. ΑΣΙΑΣ

Πάνω στην προτομή εντοπίζουμε εγχάρακτη την υπογραφή του γλύπτη:

ΕΠΟΙΕΙ

Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟC

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Βιβλιογραφία

• Προσεγγίζοντας τα υπαίθρια γλυπτά της Θεσσαλονίκης, συλλογικό έργο, 14ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, Ιδιωτική Έκδοση, Θεσσαλονίκη, 1999

Ο ανδριάντας του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη

Ο Παύλος Μελάς μια από της ηρωικότερες και σίγουρα η πιο διάσημη μορφή του Μακεδονικού Αγώνα δεν θα μπορούσε να λείπει από την πρωτεύουσα του γεωγραφικού διαμερίσματος της Μακεδονίας. Ο ορειχάλκινος ανδριάντας του κατασκευασμένος από την γλύπτρια Ναταλία Μελά τοποθετήθηκε το 1996 στο πάρκο που βρίσκεται απέναντι από τον Λευκό Πύργο μεταξύ των οδών Τσιρογιάννη και Παύλου Μελά. 

Ο ανδριάντας είναι υπερφυσικών διαστάσεων. Ο Μελάς αποδίδεται πολύ αδύνατος, ντυμένος με τη στολή του Μακεδονομάχου. Φοράει τσαρούχια και φουστανέλα ενώ στη μέση το έχει ζωσμένο πιστόλι. Το τουφέκι του το κρατά στηριγμένο στο έδαφος με το αριστερό του χέρι. Πάνω στην πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

1870 - 1904

Πάνω στο κοντάκι του όπλου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΖΗΤΩ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Βιβλιογραφία

• Προσεγγίζοντας τα υπαίθρια γλυπτά της Θεσσαλονίκης, συλλογικό έργο, 14ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, Ιδιωτική Έκδοση, Θεσσαλονίκη, 1999

Η προτομή του Ιωάννη Μπουμπαρά στη Βλάστη Εορδαίας

Πριν από την είσοδο του οικισμού της Βλάστης και πάνω στο δρόμο που συνδέει το χωριό με την πόλη της Πτολεμαΐδας, βρίσκεται το παρεκκλήσι το οποίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη των αγίων Κοσμά και Χρυσόστομου. Στον περίβολο του βρίσκεται η προτομή του Βλατσιώτη Μακεδονομάχου Ιωάννη Μπουμπαρά που δολοφονήθηκε από τις οθωμανικές αρχές το 1905.

Πρόκειται για αντίγραφο της προτομής η οποία βρίσκεται τοποθετημένη στο παλαιό πάρκο της Πτολεμαΐδας. Ο Μπουμπαράς απεικονίζεται κι εδώ με κοντό μαλλί και μουστάκι φορώντας τη στολή του Μακεδονομάχου. Το έργο κατασκεύασε σε ορείχαλκο ο γλύπτης Χρήστος Σαμάρας του οποίου την υπογραφή εντοπίζουμε πάνω στο μνημείο:

ΧΡ. Γ. ΣΑΜΑΡΑΣ

Στην πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΕΘΝ/ΤΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΟΜΠΑΡΑΣ

ΕΚ ΒΛΑΣΤΗΣ

ΚΑΤΑΚΡΕΟΥΡΓΗΘΕΙΣ

ΥΠΟ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

ΕΝ ΕΤΕΙ 1905

Βλέπουμε ότι σε αυτό το έργο χρησιμοποιείται το επίθετο Μπομπαράς το οποίο όμως συναντάται στην βιβλιογραφία πιο σπάνια από το Μπουμπαράς. Η προτομή είναι τοποθετημένη σε δυσδιάκριτο σημείο ανάμεσα σε δέντρα και πυκνή θαμνώδη βλάστηση. Ειδικά το καλοκαίρι, τα χόρτα καλύπτουν ολόκληρο το βάθρο το οποίο βρίσκεται σε άθλια κατάσταση και χρήζει άμεσης συντήρησης. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η προτομή του Ιωάννη Μπουμπαρά στην Πτολεμαΐδα

Ο Ιωάννης Μπουμπαράς γεννήθηκε στη Βλάστη. Έλαβε ενεργό μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα. Όντας γηγενής και γνωρίζοντας πολύ καλά τις περιοχές των ορεινών όγκων Ασκίου και Μουρικίου, πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως οδηγός και ανιχνευτής στα σώματα του Παύλου Γύπαρη, του Πέτρου Μάνου και του Ρούβα. Μετά τη νικηφόρα για τα ελληνικά όπλα μάχη του Μουρικίου στις 21 Απριλίου του 1905, υπέδειξε στα αντάρτικα σώματα ασφαλή οδό διαφυγής και κίνησε για τη Βλάστη προκειμένου να παραδώσει εμπιστευτική επιστολή στην Επιτροπή του Αγώνα. Στο δρόμο συνελήφθη από οθωμανικό περίπολο πρόλαβε όμως να καταστρέψει την επιστολή. Οι Τούρκοι τον βασάνισαν προκειμένου να φανερώσει το περιεχόμενο της καθώς και το μονοπάτι από το οποίο διέφυγαν οι Έλληνες αντάρτες βλέποντας όμως ότι παρέμενε αλύγιστος, προχώρησαν στη δολοφονία του.

Η προτομή του ήρωα βρίσκεται στο παλαιό πάρκο της Πτολεμαΐδας. Είναι κατασκευασμένη από ορείχαλκο. Ο Μπουμπαράς απεικονίζεται σε νεαρή ηλικία έχοντας κοντά μαλλιά και μουστάκι. Φοράει τη στολή του Μακεδονομάχου.Στην πρόσοψη του βάθρου αναγράφονται τα λόγια: 

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΜΠΑΡΑΣ

ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΣ

ΑΠΟ ΤΗ ΒΛΑΣΤΗ

ΚΑΤΑΚΡΕΟΥΡΓΗΘΗΚΕ 

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΤΟ 1905

Η προτομή είναι δημιουργία του γλύπτη Χρήστου Σαμάρα του οποίου την υπογραφή εντοπίζουμε πάνω στο έργο:

ΧΡ. Γ. ΣΑΜΑΡΑΣ

Αντίγραφο της προτομής έχει τοποθετηθεί στη γενέτειρα του αγωνιστή (στο παρεκκλήσι του αγίου Κοσμά και αγίου Χρυσόστομου, στην είσοδο του χωριού πάνω στο δρόμο που οδηγεί στην Πτολεμαΐδα).

Ο συναγωνιστής του Παύλος Γύπαρης έγραψε για τον Μπουμπαρά τα παρακάτω λόγια τα οποία αξίζει να παραθέσουμε:

«Τη μάχη αυτή του Μουρικιού, πλήρωσεν ο Μπουμπάρας

Δια να μετριάσουνε της μάχης την τρομάρα.

Τον είχαμε οδηγό, γιατί ήταν αντρειωμένος

Μα από τους Βούλγαρους ασφαλώς ήτανε προδωμένος,

Έγινεν εθνομάρτυρας ως ήρωας μεγάλος

Γιατί είχεν πατριωτισμό και στην ψυχή του κάλος.

Εγώ που τον εγνώρισα θα τον ετραγουδήσω:

Πάνω στο Μπλάτσι στο βουνό στου Μουρικιού το βράχο

Να στήσετε την προτομή σ’ αυτόν τον πολεμάχο.

Σύντροφος ήταν αχώριστος στη δράσι μας την πρώτη.

Κλάψετε την παλληκαριά την όμορφη τη νιότη

Που πάλαιψεν ο θάνατος τόσες φορές μαζί του

Στήθος με στήθος, μα ποτέ δεν δείλιασε η ψυχή του».

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Βιβλιογραφία

• Ζήκου Γεωρ. Τσίρου, Η Βλάστη, Θεσσαλονίκη, 1964