Ο ναός των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Ανατολικό της Εορδαίας

Ο ορθόδοξος ναός των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης βρίσκεται στη δυτική είσοδο του Ανατολικού και ο επισκέπτης τον συναντά στο αριστερό του χέρι πάνω στον κεντρικό δρόμο καθώς φτάνει στο χωριό από την Πτολεμαΐδα.

Πρόκειται για ένα ναό μικρών διαστάσεων, στο ρυθμό της βασιλικής. Η κεντρική θύρα βρίσκεται στη δυτική πλευρά και από πάνω της υπάρχει στέγαστρο.  Στη νότια πλευρά υπάρχει μια ακόμα μικρή θύρα και τέσσερα παράθυρα ενώ στη βόρεια υπάρχουν άλλα πέντε. Περιμετρικά του ναού υπάρχει σιδερένιος περίβολος.

Η Παρθένα Τσοκτουρίδου στο βιβλίο της «Η προγονική ιστορία του Δήμου Βερμίου» (2002) αναφέρει πως η εκκλησία χτίστηκε με χορηγία της Φωτεινής Δαφνοτίδου ενώ πρωτύτερα στο σημείο υπήρχε παρεκκλήσι του αγίου Γεωργίου.  

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το ξωκλήσι του αγίου Γεωργίου στην Πεντάβρυσο της Εορδαίας

Ο ναός του Ευαγγελιστή Ματθαίου στον Πτελεώνα

Ο Πτελεώνας στις μέρες μας είναι ένα ζωντανό – νεκρό χωριό. Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του το έχει εγκαταλείψει μετακομίζοντας στα γειτονικά αστικά κέντρα της Πτολεμαΐδας και της Κοζάνης αφού τα ορυχεία της Δ.Ε.Η. απέχουν από το κέντρο του οικισμού λιγότερο από ένα χιλιόμετρο.

Λίγα είναι τα αρχιτεκτονικά μνημεία τα οποία θυμίζουν πως κάποτε ο Πτελεώνας υπήρξε χωριό ενεργό και δραστήριο. Το σημαντικότερο από αυτά είναι ο ορθόδοξος ναός του Ευαγγελιστή Ματθαίου. Ο ναός με τον περίβολο του αποτελεί ουσιαστικά το κέντρο του οικισμού. Είναι χτισμένος πάνω στον κεντρικό δρόμο που κάποτε οδηγούσε στα χωριά της Καρδιάς και της Χαραυγής ενώ σήμερα οδηγεί στα ορυχεία της Δ.Ε.Η.

Είναι  χτισμένος στο ρυθμό της τρίκλιτης βασιλικής. Στη βόρεια και στη νότια πλευρά του υπάρχουν από τέσσερα παράθυρα. Η κεντρική θύρα βρίσκεται στη δυτική πλευρά και πάνω από αυτή υπάρχει η επιγραφή:

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

Στην κορυφή της πρόσοψης του ναού υπάρχει ενσωματωμένο μικρό καμπαναριό ενώ το σύνολο της σκεπής είναι καλυμμένο με κεραμίδια. Η κεντρική είσοδος του περίβολου βρίσκεται στη νότια πλευρά και από πάνω της υπάρχει μεταλλική επιγραφή η οποία επαναλαμβάνει τα λόγια της επιγραφής που αναφέρθηκε παραπάνω.

Σύμφωνα με άρθρο του Αρχιμανδρίτη Νικηφόρου Μανάδη που δημοσιεύτηκε στις 17 Νοεμβρίου του 2016 στον ιστότοπο eordaia.org με τίτλο «Και στον Πτελεώνα!» ο ναός εγκαινιάσθηκε στις 16.11.1971 από τον τότε Μητροπολίτη Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Αυγουστίνο. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Η κρήνη του Θεόδωρου Σπυρίδη στο Ανατολικό

Στην είσοδο του νεκροταφείου του Ανατολικού, στην αριστερή της πλευρά καθώς ο επισκέπτης εισέρχεται σε αυτό, υπάρχει κρήνη αφιερωμένη στη μνήμη του Θεόδωρου Σπυρίδη.

Η κρήνη κατασκευάστηκε από συγγενείς του αποθανόντος το 1990 ως προσφορά προς το χωριό αντί για στεφάνια. Πρόκειται για μια τσιμεντένια κατασκευή η οποία είναι εντοιχισμένη πάνω στην αριστερή πλευρά των προπυλαίων του νεκροταφείου. Είναι ντυμένη με επεξεργασμένη πέτρα, κόκκινη στη γούρνα και περιμετρικά και γκρίζα στο πίσω μέρος της όπου σχηματίζεται ένα ημικυκλικό τόξο. Πάνω από τις δύο βρύσες υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα παρακάτω λόγια:

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ

ΘΕΟΔΩΡΟΥ Κ.

ΣΠΥΡΙΔΗ

ΑΝΤΙ ΓΙΑ

ΣΤΕΦΑΝΙΑ 1990

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το ξωκλήσι των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Ασβεστόπετρα

Καθώς ο επισκέπτης εισέρχεται στον οικισμό της Ασβεστόπετρας ερχόμενος από την πόλη της Πτολεμαΐδας, συναντά πάνω στον κεντρικό επαρχιακό δρόμο και λίγο πριν τα πρώτα σπίτια του χωριού, το μικρό ξωκλήσι των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Πρόκειται για ένα ναΐσκο εξαιρετικά μικρών διαστάσεων. Η κεντρική θύρα του είναι σιδερένια και πάνω της υπάρχει ένας επίσης σιδερένιος, ανάγλυφος, δικέφαλος αετός. Υπάρχουν δυο μικρά παράθυρα (ένα στη βόρεια και άλλο ένα στη νότια πλευρά του ναού). Σε ένα από τα δυο βρίσκεται μικρή μεταλλική πλάκα στην οποία αναγράφεται το όνομα του δημιουργού:

KATACΚΕΥΕC ΝΑΪCKΩΝ

Αφοί Μπατζιώλη Ο.Ε.

ΤΗΛ. 2310 – 682.007 & 2592 – 51.495

Στο πίσω μέρος του ναού, υπάρχει εντοιχισμένη στο δάπεδο πέτρινη στήλη στην οποία αναγράφονται οι χορηγοί καθώς και η ημερομηνία ανέγερσης:

ΕΞΩΚΛΗΣΙΟΝ

ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΕΛΕΝΗΣ

ΘΕΑΡΕΣΤΗ ΔΩΡΕΑ

ΕΝΟΡΙΤΩΝ ΜΑΣ

21-05-2005

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Ο ναός της αγίας Παρασκευής στο Ανατολικό

Τα νεκροταφεία του Ανατολικού βρίσκονται ανατολικά του οικισμού, στο δρόμο προς τα Κομνηνά. Ο κοιμητιριακός ναός τους είναι αφιερωμένος στη μνήμη της αγίας Παρασκευής. Πρόκειται για ένα μικρό, μονόχωρο ναΐσκο χτισμένο στη νοτιοανατολική γωνιά του νεκροταφείου. Περιμετρικά, είναι καλυμμένος με επεξεργασμένη πέτρα. Η σκεπή καλύπτεται με κεραμίδια ενώ στην κορυφή του τρούλου (που βρίσκεται στο μέσο του ναού) υπάρχει έξεργος μεταλλικός σταυρός. Η κεντρική θύρα βρίσκεται στη δυτική πλευρά του ναού και είναι κατασκευασμένη από ξύλο. Πάνω από αυτήν είναι εντοιχισμένη η παρακάτω μεταλλική  επιγραφή:

ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Δεξιά της θύρας υπάρχει εντοιχισμένη μεταλλική πλάκα στην οποία αναγράφονται τα παρακάτω λόγια:

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ

ΘΕΟΦΙΛΟΥ, ΕΛΕΝΗΣ

ΗΛΙΑ, ΣΑΒΒΑΪΔΗ

Στην κεντρική θύρα οδηγεί τσιμεντένια κλίμακα πέντε σκαλοπατιών δεξιά και αριστερά της οποίας υπάρχουν μεταλλικά κάγκελα. 

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από τη στήλη του Ελληνογερμανικού Συλλόγου ΔΙΑΛΟΓΟΣ στους Πύργους Εορδαίας

Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στους Πύργους

Ο ορθόδοξος ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου βρίσκεται στα νεκροταφεία του δυτικού τμήματος του οικισμού των Πύργων. Είναι τοποθετημένος ακριβώς στην είσοδο του νεκροταφείου και βρίσκεται ανατολικά της κεντρικής πλατείας του οικισμού από την οποία απέχει περίπου τετρακόσια τριάντα μέτρα με κατεύθυνση ανατολική.

Πρόκειται για ένα ναό χτισμένο στον ρυθμό της βασιλικής. Η σκεπή του είναι καλυμμένη με κεραμίδια ενώ στο σύνολο του έχει επενδυθεί με επεξεργασμένη πέρα. Μάλιστα, μαρμάρινη πλάκα η οποία είναι εντοιχισμένη στην είσοδο του ναού μνημονεύει το έτος της επένδυσης καθώς και το όνομα των χορηγών:

Η ΕΠΕΝΔΥCΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ

ΚΟΙΜΗCΕΩΣ ΤΗC ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ΠΥΡΓΩΝ ΈΓΙΝΕ ΜΕ ΔΩΡΕΑ ΤΩΝ

ΑΔΕΛΦΩΝ ΧΡΥCAYΓΗC – ΛΕΜΟΝΙΑC

ΚΑΙ ΑΝΑCΤΑCΙΑC ΔΑΝΤΗ

ΕΠΕΙ ΙΕΡΑΤΕΙΑC ΠΡΩΤΟΠΡΕCΒΥΤΕΡΟΥ

ΑΡΙCΤΕΙΔΗ ΘΩΜΑΪΔΗ

ΕΝ ΈΤΗ 2014

Η βόρεια πλευρά του ναού έχει τέσσερα παράθυρα ενώ στη νότια (όπου βρίσκεται και η κεντρική θύρα) υπάρχουν τρία. Στην ίδια πλευρά υπάρχει σιδερένιο σκέπαστρο καθώς και εντοιχισμένοι νιπτήρες. Πρόκειται για τρεις επιτοίχιες πορσελάνινες κατασκευές οι οποίες χρησιμοποιούνται για εξυπηρέτηση των πιστών αλλά και για τις ανάγκες του νεκροταφείου (πότισμα, καθαρισμός κτλ). Παρ’ όλη τη χρησιμότητα τους, η τοποθέτηση τους πάνω στον τοίχο του ναού είναι μια μάλλον άστοχη κίνηση η οποία κακοποιεί το όμορφο κατά τα άλλα κτίσμα.

Στο πίσω μέρος του ναού υπάρχει το ταφικό μνημείο του ορθόδοξου ιερέα Χρήστου Ζαχαριάδη. Πάνω στο σταυρό που κοσμεί το μνήμα, υπάρχει η επιγραφή:

ΙΕΡΕΥΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ

ΑΠΕΒΙΩΣΕ 14.9.50

ΕΤΩΝ 84

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στους Πύργους

Ο ορθόδοξος ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος είναι ο δεύτερος κοιμητηριακός ναός των Πύργων και εξυπηρετεί τις ανάγκες του νεκροταφείου του ανατολικού τμήματος του οικισμού. Είναι χτισμένος πάνω σε λόφο σχεδόν ανάμεσα στους δύο μαχαλάδες του χωριού. Ο επισκέπτης φτάνοντας στους Πύργους από την κεντρική οδό μπορεί να δει το καμπαναριό του από απόσταση.

Ο ναός ανήκει στην κατηγορία της βασιλικής. Στη βόρεια πλευρά του έχει τέσσερα μεγάλα και άλλα τέσσερα μικρότερα παράθυρα ενώ ισάριθμα παράθυρα υπάρχουν και στη νότια πλευρά όπου βρίσκεται και η κεντρική θύρα. Το καμπαναριό του ναού είναι εντοιχισμένο στη δυτική πλευρά του και ξεχωρίζει με το ύψος και το βαθύ, κόκκινο χρώμα του.

Ο ναός κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 1895 και 1909 μια πυρκαγιά όμως την 25^η Μαρτίου του 2008 τον κατέστρεψε ολοσχερώς. Το κτίσμα που βλέπει ο επισκέπτης στις μέρες μας αποτελεί αναπαλαίωση του παλαιότερου ναού. Τα εγκαίνια του πραγματοποιήθηκαν στις 25 Ιουλίου του 2010. Τις πληροφορίες αυτές μα τις δίνει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται εντοιχισμένη πλάι στην κεντρική είσοδο και αναγράφει τα παρακάτω λόγια:

Ο ΙΕΡΟC ΝΑΟC

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩC CΩΤΗΡΟΣ ΠΥΡΓΩΝ

ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ 1895 – 1909

ΤΗΝ 25^η ΜΑΡΤΙΟΥ 2008^ον  ΕΤΟΥC

ΚΑΤΕCΤΡΑΦΗ ΥΠΟ ΠΥΡΚΑΪΑC

ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΛΑΙΩΘΕΙC ΕΝΕΚΑΙΝΙΑCΘΗ

ΤΗΝ 25^ην ΙΟΥΛΙΟΥ 2010

ΥΠΟ CΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΦΛΩΡΙΝΗC

ΠΡΕCΠΩΝ ΚΑΙ ΕΟΡΔΑΙΑC κ.κ. ΘΕΟΚΛΗΤΟΥ

ΕΦΗΜΕΡΕΥΟΝΤΟC

ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΘΩΜΑΪΔΗ

Στο πίσω μέρος του ναού υπάρχουν τρία λιτά ταφικά μνημεία. Πρόκειται για τρεις μαρμάρινες πλάκες σε καθεμία από τις οποίες είναι χαραγμένα τα παρακάτω λόγια:

Στην πρώτη:

ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΕ ΥΙΟΙ

ΤΟΥ ΙΕΡΕΩΣ ΗΛΙΑ ΠΑΠΠΑ

ΓΕΝΝΗΘΕΝΤΕΣ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 1909

ΣΤΕΡΓΙΟΣ 1915

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 1920

ΕΦΟΝΕΥΘΗΣΑΝ ΥΠΟ

ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ

23 – 4 – 1944

Στην δεύτερη:

ΙΕΡΕΥΣ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΕΚΟΙΜ. 14-2-1975

ΕΤΩΝ 62

Στην τρίτη:

ΙΕΡΕΥΣ

ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ

1845 - 1933

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής και του αγίου Ελευθερίου στα Κομνηνά

Το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής και του αγίου Ελευθερίου είναι ένας από τους πολλούς ορθόδοξους ναούς που βρίσκονται περιμετρικά του οικισμού των Κομνηνών. Το συγκεκριμένο ξωκλήσι βρίσκεται εφτακόσια περίπου μέτρα δυτικά του χωριού, πάνω σε αγροτικό δρόμο στους πρόποδες λόφου. Καθώς ο επισκέπτης κινείται από τα Κομνηνά με δυτική κατεύθυνση συναντά πρώτα το ξωκλήσι της αγίας Τριάδας και έπειτα από διακόσια περίπου μέτρα το ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής και του αγίου Ελευθερίου.

Πρόκειται για μικρό, μονόχωρο ναό χτισμένο σε ρυθμό βασιλικής. Το καμπαναριό είναι έξεργο, μεταλλικής κατασκευής και τοποθετημένο δυτικά του ναού. Περιμετρικά, υπάρχει χαμηλή (ύψους ενός μέτρου) τσιμεντένια περίφραξη. Πάνω στη σκεπή υπάρχει μεταλλικός σταυρός ενώ η κεντρική θύρα είναι κατασκευασμένη από αλουμίνιο και βρίσκεται στη νότια πλευρά του ναού. Ακριβώς από πάνω της υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα  στην οποία αναγράφονται τα παρακάτω λόγια:

Ζωοδόχος Πηγή

κ «Άγιος Ελευθέριος»

Ανηγέρθη υπό κατοίκων.

Δείγμα ευσεβείας

εν σωτηρίω έτει 1990

Από την παραπάνω επιγραφή πληροφορούμαστε ότι ο ναός κτίστηκε το 1990 έπειτα από χορηγία των κατοίκων των Κομνηνών.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Το μνημείο των πεσόντων Σοβιετικών στρατιωτών στο Μεσόβουνο

Για τη σφαγή του άμαχου πληθυσμού του Μεσόβουνου από τους Γερμανούς έγραψα  σε προηγούμενο άρθρο αυτής της στήλης το οποίο αναφερόταν στο μνημείο που έστησαν οι κάτοικοι του Μεσόβουνου προκειμένου να τιμήσουν τη μνήμη των αδικοχαμένων προγόνων τους. Σε κείνο το μνημείο, πέρα από τα ονόματα των κατοίκων του χωριού υπήρχαν και τρία ονόματα πολιτών της Σοβιετικής Ένωσης, του Αλεξέι, του Αντρέι και του Ρούμπεν.

Η παράδοση θέλει τους τρεις αυτούς Σοβιετικούς (προφανώς μέλη κάποιας αποστολής που συνεργαζόταν με αντιστασιακές ομάδες στην Ελλάδα) την ημέρα της σφαγής να προτάσσουν αντίσταση στα γερμανικά στρατεύματα προκειμένου ο ντόπιος πληθυσμός να μπορέσει να διαφύγει στα βουνά και να σωθεί.

Ο Δήμος της Εορδαίας (τοπικό διαμέρισμα του οποίου αποτελεί το Μεσόβουνο) τίμησε τη θυσία τους στήνοντας μνημείο στην περιοχή όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή. Τούτο το σημείο βρίσκεται περίπου εξακόσια μέτρα βόρεια του χωριού και σε αυτό οδηγεί αγροτικός, βατός, χωμάτινος δρόμος ο οποίος ξεκινάει από τα νεκροταφεία.

Το μνημείο αποτελείται από μια λιτή μαρμάρινη στήλη η οποία είναι εντοιχισμένη πάνω σε τσιμεντένιο τοίχο. Πάνω της είναι χαραγμένα τα λόγια:

ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΥ

ΣΤΡΑΤΟΥ

ΈΠΕΣΑΝ ΣΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΤΑ

ΤΩΝ ΦΑΣΙΣΤΩΝ 23.3.1944

ΑΛΕΞΕΪ

ΑΝΤΡΕΪ

ΡΟΥΜΠΕΝ

Κάτω από την επιγραφή των ονομάτων (όπως φαίνεται διασώθηκαν μόνο τα μικρά τους και αγνοούνται τα επώνυμα) υπάρχει εγχάρακτο δάφνινο στεφάνι ενώ κάτω δεξιά αναγράφεται ο χορηγός του έργου και η ημερομηνία των αποκαλυπτηρίων:

ΔΗΜΟΣ ΕΟΡΔΑΙΑΣ

ΤΚ ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ 9.5.2012

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Φωτογραφίες από το πέτρινο γεφύρι του Κάστρου στους Πύργους

Φωτογραφίες από το πέτρινο γεφύρι Σάνδρυμος στους Πύργους

Φωτογραφίες από το ναό του Προφήτη Ηλία στους Πύργους

Φωτογραφίες από το παρεκκλήσι του αγίου Νικολάου στους Πύργους

Φωτογραφίες από το ναό των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στους Πύργους

Μαρμάρινη πλάκα εντοιχισμένη στο κωδωνοστάσιο

Φωτογραφίες από το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στους Πύργους

Εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα δίπλα από την κεντρική
θύρα του ναού 

Τρία ταφικά μνημεία στο πίσω μέρος του ναού

Φωτογραφίες από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στους Πύργους

Εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα δίπλα από
την κεντρική θύρα 

Ταφικό μνημείο στο πίσω μέρος του ναού

Φωτογραφίες από το ναό του αγίου Δημητρίου στους Πύργους

Φωτογραφίες από το μνημείο των Σοβιετικών Στρατιωτών στο Μεσόβουνο

Επιγραφή με το όνομα του χορηγού και την ημερομηνία των
αποκαλυπτηρίων στο κάτω δεξιά μέρος της πλάκας