Φωτογραφίες από το γλυπτό Επινίκιο στην πλατεία Κολωνακίου

Το όνομα του γλυπτού, το όνομα του δημιουργού και το έτος δημιουργίας

Το γλυπτό "Επινίκιο" στην πλατεία Κολωνακίου

Είδαμε σε προηγούμενες μας αναρτήσεις τα γλυπτά των Φιλικών που υπάρχουν στην πλατεία Κολωνακίου η οποία ονομάζεται και Πλατεία Φιλικής Εταιρείας. Πέρα όμως από τις προτομές των πρωτεργατών της Φιλικής Εταιρείας που βρίσκονται σε αυτήν την πλατεία, υπάρχει και ένα ακόμα γλυπτό το οποίο είναι άσχετο με την συγκεκριμένη θεματολογία.

Είναι το γλυπτό με την ονομασία Επινίκιο. Είναι τοποθετημένο μέσα στην πλατεία ενώ η πλάκα η οποία είναι τοποθετημένη στην μπροστινή πλευρά της βάσης του γλυπτού μας φανερώνει το όνομα του καλλιτέχνη και το έτος δημιουργίας του:

- ΕΠΙΝΙΚΙΟ -

Γιώργος Γεωργιάδης

1986

Το γλυπτό παρουσιάζει την μορφή ενός ανθρώπου και αν παρατηρήσουμε το στήθος του θα καταλάβουμε πως είναι γυναίκα. Είναι καθισμένη πάνω σε μια αυτοσχέδια καρέκλα χωρίς πλάτη, δεν έχει χέρια ενώ τα πόδια της απεικονίζονται από τους αστραγάλους και πάνω παραμορφωμένα σε ένα μεγάλο βαθμό. Το ίδιο παραμορφωμένο επίσης είναι και το στήθος της ενώ ανάμεσα στα πόδια της υπάρχει το αποτύπωμα μιας παλάμης. Η γυναίκα είναι ντυμένη με ένα πρόχειρο φόρεμα που μοιάζει με μανδύα το οποίο αφήνει ακάλυπτα τα στήθη της. Το γλυπτό είναι ακέφαλο ενώ στην πλάτη υπάρχει ένα φτερό.

Πραγματικά δύσκολο έργο τέχνης και σίγουρα με την πρώτη ματιά ακατανόητο. Δεν μπορώ να γνωρίζω τι ήθελε να αποδώσει ο καλλιτέχνης με αυτό του το έργο, τι ήθελε να πετύχει όταν το κατασκεύαζε. Παρατηρώντας το, η δική μου ερμηνεία – αδόκιμη, ερασιτεχνική και γι αυτό καθαρά προσωπική – είναι η εξής:

Το γλυπτό φέρει τη ονομασία «επινίκιο». Επινίκιος είναι αυτός που ακολουθεί τη νίκη και αναφέρεται συνήθως σε ύμνους που ψάλλονται μετά (ή και για) τη νίκη ή για γιορτές που έπονται της επίτευξης μιας νίκης. Η συγκεκριμένη κοπέλα έχοντας στην αγκαλιά το έγχορδο όργανο, ψάλλει έναν επινίκιο ύμνο. Όμως δεν έχει χέρια για να παίξει το όργανο ενώ και τα πόδια της είναι παραμορφωμένα αναγκάζοντας την να κάθεται σε καρέκλα. Η έλλειψη χεριών και τα παραμορφωμένα πόδια είναι οι πληγές του πολέμου: όσο σημαντική και να είναι μια πολεμική νίκη, πάντα μετά τον πόλεμο οι επιζώντες είναι τραυματισμένοι είτε σωματικά (κομμένα χέρια, σπασμένα πόδια) είτε νοητικά (αυτό δείχνει το γεγονός ότι το γλυπτό δεν έχει κεφάλι άρα του λείπει το μυαλό, η νοητική διεργασία). Παρατηρώντας ανάμεσα στα πόδια της κοπέλας βλέπουμε το αποτύπωμα μια παλάμης, πέντε δαχτύλων δηλαδή. Αυτή η παρέμβαση μπορεί να ερμηνευτεί σαν η κοπέλα να έχει πέσει θύμα βιασμού - μιας ακόμα συμφοράς του πολέμου. 

Επίσης, τα δυο της στήθη είναι παραμορφωμένα και αν θεωρήσουμε το στήθος ως πηγή τροφής επομένως και ζωής για όλους τους νεογέννητους ανθρώπους μπορούμε να πούμε ότι το παραμορφωμένο στήθος συμβολίζει το τραύμα του πολέμου στην ίδια την ζωή. Το γεγονός ότι η κοπέλα έχει στην πλάτη της μόνο ένα φτερό - άρα δεν μπορεί να πετάξει - ίσως συμβολίζει πως ενώ η φύση της χάρισε την δυνατότητα να πετάει, ο πόλεμος της στέρησε το ένα φτερό επομένως δεν μπορεί να πετάξει.

Έτσι η κοπέλα του γλυπτού αν και ανήκει προφανώς στην πλευρά των νικητών δεν έχει χέρια για να παίξει τον επινίκιο ύμνο ούτε πόδια για να σταθεί όρθια. Ούτε στόμα για να τραγουδήσει, ούτε φτερά για να πετάξει.

Κατά την δική μου οπτική γωνία λοιπόν, πρόκειται για ένα βαθιά αντιπολεμικό έργο. Κοιτώντας το, βυθίζεσαι ολοένα και περισσότερο στην ματαιότητα κάθε πολεμικής επιχείρησης και βλέπεις μπρος στα μάτια σου τα δεινά που αυτή προσφέρει  σε νικητές και ηττημένους.  

Δείτε φωτογραφίες από το γλυπτό εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2004

Φωτογραφίες από την προτομή του Νικόλαου Σκουφά στο Κολωνάκι

Εντοιχισμένη μεταλλική πλάκα στα
πλαϊνά της βάσης 

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος
της κατασκευής

Η προτομή του Νικόλαου Σκουφά στο Κολωνάκι

Ολοκληρώνουμε το πρώτο μέρος της περιήγησης μας στην Πλατεία του Κολωνακίου που αφορά τις προτομές των Φιλικών παρουσιάζοντας την προτομή του Νικόλαου Σκουφά. Τα υπόλοιπα μνημεία της πλατείας που δεν αφορούν την Φιλική Εταιρεία (όπως π.χ. το γλυπτό Επινίκιο) θα τα δούμε από τη νέα χρονιά. Πριν όμως γράψουμε για την προτομή του  Νικόλαου Σκουφά - που ουσιαστικά αποτελεί ενότητα με την αντίστοιχη του Αθανάσιου Τσακάλωφ - ας δούμε μερικές πληροφορίες για την ζωή του.

Μερικά λόγια για το Νικόλαο Σκουφά

Ο Νικόλαος Σκουφάς γεννήθηκε το 1779. Όπως και ο Τσακάλωφ καταγόταν από την Ήπειρο, συγκεκριμένα από το Κομπότι της Άρτας. Με την ενηλικίωση του ασχολήθηκε με το εμπόριο σκούφων το οποίο του έδωσε την προσωνυμία Σκουφάς. Το 1813 τον βρίσκει στην Οδησσό της Ρωσίας να εξασκεί το επάγγελμα του. Εκεί έρχεται σε επαφή με τον Τσακάλωφ και τον Ξάνθο και δημιουργούν την Φιλική Εταιρεία η οποία όμως από το 1815 μέχρι και το 1818 δεν έχει ιδιαίτερα σημαντική δράση. Η πραγματική δράση της Εταιρείας ξεκινάει το 1818 με την μύηση του Άνθιμου Γαζή ο οποίος κατόρθωσε να μυήσει στην Εταιρεία με την σειρά του ένα μεγάλο μέρος των αρματωλών και των κλεφτών του κυρίως ελλαδικού χώρου. 

Ο Σκουφάς θέλοντας να περάσει στην Πελοπόννησο φτάνει στην Πόλη όμως η κακή κατάσταση της υγείας του δεν του επιτρέπει να ολοκληρώσει την αποστολή του. Πεθαίνει στις 18 Ιουλίου 1819 και ενταφιάζεται στο ναό των Ταξιαρχών της Κωνσταντινούπολης.

Το μνημείο

Όπως γράψαμε και ποιο πάνω η προτομή του Νικόλαου Σκουφά αποτελεί μια ενότητα με την αντίστοιχη προτομή του Αθανασίου Τσακάλωφ. Οι δυο προτομές βρίσκονται στην είσοδο της πλατείας από την πλευρά των οδών που φέρουν το όνομα των Φιλικών (οδός Σκουφά και οδός Τσακάλωφ ενώ η τρίτη παράλληλη προς βορρά φέρει το όνομα του έτερου Φιλικού Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου, υπάρχει και μια μικρή οδός που τέμνει την Αναγνωστοπούλου και έχει πάρει το όνομα του Φιλικού Εμμανουήλ Ξάνθου). Ενώνονται με μια στήλη στην οποία είναι γραμμένα λόγια από τον όρκο της Φιλικής Εταιρείας ενώ μπροστά από τις προτομές βρίσκονται μαρμάρινα σκαλοπάτια τα οποία ενώνουν την πλατεία με τον δρόμο.

Η προτομή του Σκουφά είναι απλή και απεικονίζει τον Φιλικό με μουστάκι, σακάκι και κασκόλ στο λαιμό. Στην βάση της προτομής είναι γραμμένα τα λόγια:

ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΣΚΟΥΦΑΣ

Στα πλαϊνά της βάσης υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα λόγια:

ΤΙΣ ΠΡΟΤΟΜΕΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΚΟΥΦΑ ΚΑΙ ΑΘΑ-

ΝΑΣΙΟΥ ΤΣΑΚΑΛΩΦ ΑΝΕΓΕΙΡΕ Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΗΠΕΙ-

ΡΩΤΩΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΩΝ ΤΟ ΈΤΟΣ 2006 ΕΠΙ ΠΡΟΕΔ-

ΡΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΠΥΡΑΚΟΥ ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ 

ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΟΜΠΟΤΙΟΥ ΆΡΤΑΣ

Στα πλαϊνά της προτομής υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή του γλύπτη καθώς και το έτος της κατασκευής:

ΆΓΓΕΛΟΣ

ΒΛΑΣΣΗΣ

2006

Πως θα πάμε

Η προτομή του Νικόλαου Σκουφά βρίσκεται μαζί με τις προτομές των υπόλοιπων Φιλικών στην Πλατεία Κολωνακίου στο κέντρο της Αθήνας. Για να φτάσουμε στην πλατεία ο πιο εύκολος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε το μετρό (μπλε & κόκκινη γραμμή, στάση Σύνταγμα). Βγαίνοντας στην έξοδο από τη πλευρά της Βουλής ανηφορίζουμε την λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και στρίβουμε αριστερά στην οδό Ηρώδου Αττικού. Η πλατεία βρίσκεται στα 100 μέτρα.

Διαβάστε για το Νικόλαο Σκουφά Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Φωτογραφίες από την προτομή του Αθανάσιου Τσακάλωφ στο Κολωνάκι

Η υπογραφή του γλύπτη και το έτος
της κατασκευής

Η προτομή του Αθανάσιου Τσακάλωφ στην Πλατεία Κολωνακίου

Συνεχίζοντας την περιήγηση μας στην Πλατεία του Κολωνακίου - την Πλατεία της Φιλικής Εταιρείας - σήμερα θα δούμε μετά την προτομή του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου αυτή ενός έτερου Φιλικού, του Αθανάσιου Τσακάλωφ.

Μερικά λόγια για τον Τσακάλωφ

Ο Αθανάσιος Τσακάλωφ γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Η ακριβής ημερομηνία της γέννησης του δεν είναι γνωστή μιας και άλλες πηγές αναφέρουν το 1788 και άλλες το 1780. Νέος αναγκάστηκε να φύγει από τα Γιάννενα και να ζήσει μαζί με τον πατέρα του στην Ρωσία. Σπούδασε στο Παρίσι όπου και έλαβε ενεργό συμμετοχή στη ίδρυση του "Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου". Έρχεται σε επαφή με πολλές μεγάλες προσωπικότητες της εποχής μιας εκ των οποίων είναι και ο Ιωάννης Καποδίστριας, τότε Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας.

Επιστρέφει στη Μόσχα όπου και γνωρίζεται με το Νικόλαο Σκουφά και θέτουν τις πρώτες βάσεις τις Φιλικής Εταιρείας η οποία παίρνει σάρκα και οστά το 1815 στην Οδησσό, πόλη της σημερινής Ουκρανίας και με ισχυρή παρουσία του ελληνικού στοιχείου τότε. Από εκεί ξεκινάει μια εξόρμηση για την στρατολόγηση νέων μελών η οποία εξαπλώνεται σχεδόν σε όλη την βαλκανική χερσόνησο, στην Πόλη, την Θεσσαλία, την Μακεδονία και την Σμύρνη. Το Νοέμβρη του 1819 συμμετέχει στην δολοφονία του Γαλάτη (γράψαμε για το θέμα στην ανάρτηση που αφορούσε τον Αναγνωστόπουλο) και όντας φυσικός αυτουργός φεύγει από την Πελοπόννησο και περνάει απέναντι στην Πίζα της Ιταλίας όπου και παραμένει μέχρι και λίγες μέρες πριν τον ξεσηκωμό στις παραδουνάβιες ηγεμονίες.

Η έναρξη της Επανάστασης τον βρίσκει στην Μολδοβλαχία να κατέχει την θέση του υπασπιστή του Υψηλάντη και να πολεμάει στο πλευρό του στην μάχη του Δραγατσανίου. Μετά την ήττα κατορθώνει να σωθεί και να επιστρέψει στον κυρίως ελλαδικό χώρο όπου συμμετείχε ενεργά στις πολεμικές επιχειρήσεις. Με την έλευση του Καποδίστρια ο Τσακάλωφ αναλαμβάνει υπηρεσία στο στρατιωτικό λογιστικό του Γενικού Φροντιστηρίου και μετέχει στην Εθνοσυνέλευση του Άργους ως πληρεξούσιος της Ηπείρου.

Μετά την δολοφονία του Κυβερνήτη αποχωρεί από την χώρα και εγκαθίσταται στην Μόσχα όπου και θα τον βρει ο θάνατος το 1851.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια απλή μαρμάρινη προτομή. Απεικονίζει τον Αθανάσιο Τσακάλωφ σε νεαρή ηλικία να φοράει σακάκι και κασκόλ γύρω από τον λαιμό του. Στην βάση αναγράφεται:

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΤΣΑΚΑΛΩΦ

Στα πλαϊνά της προτομής υπάρχει εγχάρακτη η υπογραφή του γλύπτη καθώς και το έτος της κατασκευής:

ΆΓΓΕΛΟΣ

ΒΛΑΣΣΗΣ 

2006

Πως θα πάμε

Η προτομή του Αθανάσιου Τσακάλωφ βρίσκεται μαζί με τις προτομές των υπόλοιπων Φιλικών στην Πλατεία Κολωνακίου στο κέντρο της Αθήνας. Για να φτάσουμε στην πλατεία ο πιο εύκολος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε το μετρό (μπλε & κόκκινη γραμμή, στάση Σύνταγμα). Βγαίνοντας στην έξοδο από τη πλευρά της Βουλής ανηφορίζουμε την λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και στρίβουμε αριστερά στην οδό Ηρώδου Αττικού. Η πλατεία βρίσκεται στα 100 μέτρα.

Διαβάστε για τον Αθανάσιο Τσακάλωφ Ι, ΙΙ, ΙΙΙ

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Η προτομή του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου στο Κολωνάκι

Σήμερα θα ξεκινήσουμε την περιήγηση μας στα  γλυπτά που βρίσκονται στην Πλατεία Κολωνακίου η οποία ονομάζεται και "Πλατεία Φιλικής Εταιρείας". Από το όνομα καταλαβαίνουμε πως η Πλατεία είναι αφιερωμένη στην Φιλική Εταιρεία, στην οργάνωση η οποία σχηματίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και η  οποία σχεδίασε εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση των Ελλήνων εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1821.

Σε αυτή την πλατεία που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης λίγα μέρα μακριά από το μέγαρο της Βουλής υπάρχουν οι προτομές των τριών Φιλικών (καθώς και κάποια άλλα γλυπτά με τα οποία θα ασχοληθούμε στο μέλλον) του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου, του Τσακάλοφ και του Σκουφά. Ξεκινάμε την βόλτα μας στην Πλατεία του Κολωνακίου με την περιγραφή της προτομής του Παναγιώτη Αναγνωστόπολου.

Μερικά λόγια για τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο

Ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος γεννήθηκε στην Ανδρίτσαινα του νομού Αρκαδίας το 1790. Το 1808 μετανάστευσε μαζί με την οικογένεια του στην Σμύρνη και από εκεί σην Κωνσταντινούπολη όπου και παρακολούθησε μαθήματα σε ελληνικό σχολείο. Μετά το πέρασμα του από την Κωνσταντινούπολη εγκαταστάθηκε στην Οδησσό όπου και ήρθε σε επαφή με τον Σκουφά.Έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αφοσιώθηκε στους σκοπούς της. Ταξίδεψε στην Βλαχία και την Ιταλία για να στρατολογήσει μέλη για την οργάνωση ενώ είχε σημαντικό ρόλο στην δολοφονία του Νικόλαου Γαλάτη ενός μέλους της Εταιρείας ο οποίος είχε πέσει σε δυσμένεια και θεωρούνταν επικίνδυνος για τους σκοπούς της Εταιρείας.

Κατά καιρούς ήρθε σε σύγκρουση με τον Εμμανουήλ Ξάνθο σε μια κόντρα η οποία θα συνεχιζόταν για πολλά χρόνια ακόμα. Με την έναρξη της Επανάστασης κατέβηκε στην Πελοπόννησο και πήρε ενεργός μέρος στις μάχες στο πλευρό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και του Αναγνωσταρά (τον οποίο είχε ο ίδιος μυήσει στην Εταιρεία). Στην τρίτη Εθνοσυνέλευση αρνήθηκε να υπογράψει το ψήφισμα για την αγγλική προστασία. Με την έλευση του Καποδίστρια διορίστηκε νομάρχης Ηλείας ενώ αργότερα κατέλαβε και άλλες πολιτικές θέσεις όπως αυτή του διοικητή Εύβοιας. 

Πέθανε το 1854 από χολέρα στην Αθήνα.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια προτομή η οποία βρίσκεται ξεχωριστά από τις προτομές των τριών Φιλικών - Ξάνθος, Σκουφάς, Τσακάλωφ - και ίσως αυτή η τοποθέτηση να είναι μια επίσημη παραδοχή του γεγονότος ότι ο Αναγνωστόπουλος δεν υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας. Η διαμάχη του με τον Ξάνθο ήταν μεγάλη επί τούτου και οι ιστορικοί ακόμα και στις μέρες μας δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα.

Πρόκειται λοιπόν για μια προτομή η οποία παρουσιάζει τον Αναγνωστόπουλο με μουστάκι, φορώντας τα επίσημα ρούχα του - παπιον και σακάκι. Έχει σοβαρό βλέμμα και μουσάκι στο κάτω χείλος. Στην πέτρινη βάση αναγράφονται τα λόγια:

Π. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΦΙΛΙΚΟΣ

ΕΞ ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΗΣ


στην πλαϊνή πλευρά είναι χαραγμένα τα λόγια:


ΔΩΡΕΑ
ΓΡΑΙΚΙΩΤΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
ΠΡΟΕΔΡ. Δ. ΓΡΑΙΚΙΩΤΗ
ΜΕΡΙΜΝΗ ΤΩΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ
ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΗΣ


και στην άλλη πλευρά:


Θ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ


Από αυτές τις επιγραφές λοιπόν μας γίνεται γνωστό το όνομα του γλύπτη (Θεόδωρος Παπαγιάννης) αλλά και των χορηγών του μνημείο (Γραικιώτικος Ίδρυμα και οι Σύλλογοι της Ανδρίτσαινας στην Αθήνα). Δεν γνωρίζουμε ωστόσο ημερομηνία.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Αναγνωστόπουλου βρίσκεται μαζί με αυτές των υπόλοιπων φιλικών στην ομώνυμη πλατεία στο Κολωνάκι της Αθήνας. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το μετρό για να φτάσουμε στον προορισμό μας (στάση Σύνταγμα, μπλε και κόκκινη γραμμή). Από εκεί ανεβαίνουμε την λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και στρίβουμε αριστερά στην οδό Ηρώδου Αττικού. Η Πλατεία βρίσκεται στα 100 μέτρα.

Διαβάστε για τον Αναγνωστόπουλο Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου στο Κολωνάκι