Φωτογραφίες από το μνημείο Ιερού Λόχου του Χριστόδουλου Τσιγάντε στο Πεδίο του Άρεως

Φωτογραφίες από την προτομή του Δημήτριου Πλαπούτα στο Πεδίο του Άρεως

Η προτομή του Παπανικολή στο Πεδίο του Άρεως

Σήμερα θα δούμε την προτομή ενός αγωνιστή που έχει μείνει στην αφάνεια συγκριτικά με τους υπόλοιπους αγωνιστές οι προτομές των οποίων βρίσκονται στο Πεδίο του Άρεως: αυτή του Ψαριανού μπουρλοτιέρη Δημήτριου Παπανικολή.

Μερικά λόγια για τον Παπανικολή

Ο Δημήτριος Παπανικολής γεννήθηκε το 1790 στο νησί των Ψαρών. Ήταν γιος του Γεώργιο Παπανικολή. Σε  μικρή ηλικία φοίτησε σε ένα υποτυπώδες ελληνικό σχολειό όμως η σχέση του με τα γράμματα δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Όπως και οι περισσότεροι συμπατριώτες του, στράφηκε προς την θάλασσα με την οποία τα κατάφερε σαφώς καλύτερα.

Δεν είναι πολλές οι πληροφορίες που διαθέτουμε για την προεπαναστατική ζωή του Παπανικολή. Η ιστορία τον συναντά το 1821 σε ηλικία 31 ετών να κατέχει την θέση του πλοιάρχου στο πλοίο του επίσης Ψαριανού Αποστόλη Αποστόλη. Με αυτό ρίχνεται στην μάχη για την Ανεξαρτησία όπως και σύσσωμος ο πληθυσμός των Ψαρών που ήταν από τα πρώτα νησιά που ξεσηκώθηκαν εναντίον της Πύλης. Ο Παπανικολής ήταν ο πρώτος Έλληνας κατά την διάρκεια της Επανάστασης που πυρπόλησε μεγάλο τούρκικο πλοίο: στις 27 Μαΐου του 1821 στο λιμάνι της Ερεσού στο νησί της Λέσβου έβαλε φωτιά με το πυρπολικό του σε ένα τούρκικο δίκροτο με 88 κανόνια. Το πλοίο βυθίστηκε και το πλήρωμα του χάθηκε σχεδόν σύσσωμο. Ήταν η πρώτη μεγάλη ναυτική νίκη των Ελλήνων.

Από εκεί και έπειτα συνέχισε τις καταδρομικές επιδρομές εναντίον του  τούρκικου στόλου. Η δεύτερη μεγάλη του επιτυχία ήρθε το 1824 στη ναυμαχία του Γέροντα, την μεγαλύτερη ελληνική ναυτική νίκη κατά την διάρκεια της Επανάστασης. Εκεί ο Παπανικολής διοικώντας το πυρπολικό του κινούνταν ανάμεσα στα οθωμανικά και αιγυπτιακά πλοία προξενώντας τους πραγματικό τρόμο.

Με τη λήξη της Επανάστασης αγόρασε το 1/3 του μπρικιού "Νέλσων" και με αυτό γυρνούσε τις θάλασσες ασχολούμενος με το εμπόριο. Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια και την έλευση του Όθωνα, το κράτος αγόρασε το πλοίο διατήρησε όμως τον Παπανικολή στην θέση του καπετάνιου. Στις 20 Νοεμβρίου του 1836 όμως κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού προς την Τεργέστη όπου θα αποβίβαζε Βαυαρούς στρατιώτες οι οποίοι είχαν τελειώσει την θητεία τους και επέστρεφαν στην πατρίδα τους, ναυάγησε στο στενό μεταξύ Ζακύνθου και Ηλείας. Το πλήρωμα σώθηκε σύσσωμο όμως το πλοίο βούλιαξε. Η αντιβασιλεία τότε κατηγόρησε τον Παπανικολή και τον έθεσε σε διαθεσιμότητα όμως το 1841 επανήλθε στην ενεργό υπηρεσία παίρνοντας την θέση του πλοιάρχου στην κορβέτα "Αμαλία".

Το 1843 μετά την ψήφιση του Συντάγματος, εκλέχτηκε πληρεξούσιος Ψαρών και δυο χρόνια αργότερα μετέβη στο Γύθειο για να συμφιλιώσει του Μανιάτες της περιοχής που είχαν έρθει σε εμφύλιες διαμάχες. Πέτυχε την αποστολή του και το 1846 έπιασε οριστικά στεριά αναλαμβάνοντας την Προεδρία του Ναυτοδικείου.

Πέθανε το 1855. Το όνομα του δόθηκε στο γνωστό ελληνικό υποβρύχιο. 

Το μνημείο

Πρόκειται για μια μαρμάρινη προτομή η οποία απεικονίζει τον Παπανικολή με φέσι στο κεφάλι και μουστάκι. Στην βάση της προτομής αναγράφονται τα λόγια:

Δ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ

1790 -1855

Το έργο είναι δημιουργία του γλύπτη Νικόλαου Γεωργαντή. Τοποθετήθηκε το 1940.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Παπανικολή όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για τον Παπανικολή Ι, ΙΙ

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Φωτογραφίες από την προτομή του Δημήτρη Παπανικολή στο Πεδίο του Άρεως

Η προτομή του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Πεδίο του Άρεως

Σιγά - σιγά φτάνουμε στο τέλος της περιήγησης μας στην λεωφόρο των ηρώων στο Πεδίο του Άρεως. Σε αυτήν την ανάρτηση θα δούμε την προτομή του "Αρχιστράτηγου των Σπαρτιατικών δυνάμενων" Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. 

Μερικά λόγια για τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη

O Πέτρος Μαυρομιχάλης γεννήθηκε το 1765 στην Μάνη της Πελοποννήσου. Το όνομα Πετρόμπεης το απέκτησε αργότερα όταν δίπλα στο βαφτιστικό του όνομα προστέθηκε ο τίτλος του Μπέη της Μάνης που του παραχώρησαν οι Τούρκοι. Ήταν γιος γιος του Πιέρρου Μαυρομιχάλη και της Αικατερίνης, γόνος δηλαδή μιας από τις πιο ισχυρές οικογένειες στην Μάνη.

Τι πρώτες πολεμικές και διπλωματικές του αρετές τις έδειξε στο τέλος του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα όταν η Πύλη ξεκίνησε τον διωγμό των κλεφτών της Πελοποννήσου. Ο Πετρόμπεης κατόρθωσε να φυγαδεύσει πολλούς από αυτούς στα γειτονικά Επτάνησα. Το 1807 με την συνθήκη του Τιλσίτ μεταξύ Ναπολέοντα και Τσάρου Αλέξανδρου Α΄ τα Επτάνησα πέρασαν στην δικαιοδοσία των Γάλλων. Ο Πετρόμπεης έβλεπε όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες στο πρόσωπο του Ναπολέοντα τον ελευθερωτή της Ελλάδας. Γι αυτό και πέρασε απέναντι στην Ζάκυνθο προκειμένου να έρθει σε συνεννοήσεις με τους Γάλλους. Τα Επτάνησα όμως άλλαξαν χέρια και ο ίδιος κατέφυγε πρώτα στο Δυρράχιο, μετά στην Πόλη και από εκεί στην γη της Μάνης.

Η Μάνη εκείνη την περίοδο σπαράσσονταν από εμφύλιες διαμάχες. Τότε ο Σουλτάνος έστειλε τον Σιουκούρ - μπέη στην περιοχή για να διευθετήσει το ζήτημα. Αυτός έθεσε τέρμα στις εμφύλιες διαμάχες και διόρισε Μπέη της Μάνης τον Πέτρο Μαυρομιχάλη που έκτοτε ονομάζεται Πετρόμπεης. Ιστορικά, ήταν ο τελευταίος αλλά και σημαντικότερος όλων Μπέης της Μάνης. Από αυτήν την θέση η οποία είχε μεγάλη επιρροή σε Έλληνες αλλά και Τούρκους, ο Μαυρομιχάλης μπόρεσε να προωθήσει τις επαναστατικές του ιδέες. Το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από τον Καμαρινό και αμέσως ξεκίνησε τις προετοιμασίες για την Επανάσταση. Υπήρξε επιφυλακτικός στην αρχή καθ' ότι γνώριζε ότι η Γαλλία μετά την πτώση του Ναπολέοντα δεν θα βοηθούσε όμως ξεπέρασε αυτές τις επιφυλάξεις και στις 17 του Μάρτη κήρυξε την επανάσταση στην Αρεόπολη. Στις 23 του Μάρτη επικεφαλής των Μανιατών μπήκε στην πόλη της Καλαμάτας. Εκεί συγκροτήθηκε η Μεσσηνιακή Γερουσία με πρόεδρο τον ίδιο η οποία συνέταξε επιστολή προς τις ευρωπαϊκές αυλές εξηγώντας τα αίτια της Επανάστασης και ζητώντας την συνδρομή τους. Αργότερα, συγκροτήθηκε στην Μονή των Καλτεζών η Πελοποννησιακή Γερουσία στην οποία εκλέχτηκε και πάλι πρόεδρος.

Κατά την διάρκεια του Αγώνα έλαβε αρκετά πολιτικά αξιώματα: στην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου αντιπρόεδρος του Βουλευτικού, στην Β΄ Εθνοσυνέλευση πρόεδρος του Βουλευτικού, στην Εθνοσυνέλευση του Άστρους πρόεδρος του Εκτελεστικού, μέλος της διοικητικής επιτροπής της Ελλάδας και μέλος του νομοτελεστικού. Συμμετείχε σε μια πλειάδα μαχών: στην απελευθέρωση της Καλαμάτας η τούρκικη φρουρά της οποίας παραδόθηκε άνευ όρων, στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, στην πολιορκία του Άργους καθώς και στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου.

Μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνου, ο Πετρόμπεης υποστήριξε την έλευση του Καποδίστρια ο οποίος του έδωσε μια θέση στην Γερουσία και το "Πανελλήνιον". Σύντομα όμως η πολιτική του Καποδίστρια που στόχευε τον περιορισμό της δύναμης τον προκρίτων τον έφερε σε σύγκρουση με την οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων της οποίας τα συμφέροντα θίγονταν από την πολιτική του Κυβερνήτη. Το 1830 ο αδερφός του Πετρόμπεη Τζάνης ξεσήκωσε τους Μανιάτες εναντίον του Καποδίστρια. Ο Κυβερνήτης συνέλαβε τον Πετρόμπεη που βρισκόταν στο Ναύπλιο και τον φυλάκισε στην Ακροναυπλία με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας μια και τον θεωρούσε και αυτόν υπαίτιο για την εξέγερση στην Μάνη.

Στο μεταξύ οι Μανιάτες θεώρησαν ακραία προσβολή την σύλληψη και φυλάκιση του αρχηγού τους και στις 27 Σεπτεμβρίου του 1827 στα πλαίσια της μανιάτικης βεντέτας ο αδερφός του Πετρόμπεη Κωνσταντίνος και ο γιος του Γεώργιος δολοφόνησαν στο Ναύπλιο τον Κυβερνήτη. Έξι μήνες μετά την δολοφονία του Καποδίστρια και εννιά μετά την αρχική σύλληψη του ο Πετρόμπεης αφήνεται ελεύθερος από τον αδερφό του Καποδίστρια, Αυγουστίνο.

Ήταν ο τραγικός επίλογος μιας βεντέτας που στοιχειώνει τον ελληνικό πολιτικό κόσμο για 200 περίπου χρόνια.

Με την έλευση της Αντιβασιλείας στην αρχή και του Όθωνα μετέπειτα, έλαβε αρκετά αξιώματα όπως αυτό του Αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Γερουσιαστή και του τιμητικού τίτλου του Αντιστρατήγου. 

Πέθανε το 1848 στις 6 του Αυγούστου σε ηλικία 83 ετών.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια μαρμάρινη προτομή η οποία απεικονίζει τον Πετρόμπεη με καπέλο στο κεφάλι και μουστάκι. την βάση της προτομής αναγράφονται τα λόγια:

Π. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ

1765 - 1848

Το έργο κατασκευάστηκε από τον γλύπτη Αντώνιο Σώχο. Τοποθετήθηκε το 1936.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης αν μη τι άλλο αποτελεί εξέχουσα μορφή της Επανάστασης των Ελλήνων. Αν δεν υπήρχε αυτός και ο στρατός της Μάνης που τον ακολουθούσε σίγουρα η Επανάσταση θα είχε πάρει διαφορετική τροπή. Με τους Μανιάτες του απελευθέρωσε την Καλαμάτα και συμμετείχε στις πρώτες μεγάλες νίκες οι οποίες ήταν απαραίτητες για να εδραιωθεί η Επανάσταση. Συμμετείχε στην πολιορκία του Άργους και της Τρίπολης ενώ η συμμετοχή του σώματος των Μανιατών υπό την καθοδήγηση του στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου ήταν καθοριστική για να οδηγηθούν οι Τούρκοι σε λύση της πολιορκίας και υποχώρηση.

Όμως η διένεξη του με τον Καποδίστρια αποδείχτηκε καταστροφική για την μετέπειτα πορεία της χώρας. Έγιναν βέβαια λάθη και από την πλευρά του Κυβερνήτη ο οποίος δεν υπολόγισε τον ιδιαίτερο ψυχισμό και τους ειδικούς άγραφους κανόνες που ίσχυαν στην Μάνη. Αλλά και ο Μαυρομιχάλης πέρασε ξεκάθαρα στην Αντιπολίτευση ξεσηκώνοντας σε ένοπλο αγώνα μια ολόκληρη περιοχή του νεοσύστατου και μικρού ελληνικού κράτους. Αυτή του η κίνηση μάλλον τον στιγμάτισε αφού η δολοφονία του Καποδίστρια από τον γιο και τον αδερφό του οδήγησαν τη χώρα μας στην ξενοκρατία και την ξενοδουλεία.

Δεν σβήνει πάραυτα την μεγάλη προσφορά του στον Αγώνα. Μην ξεχνάμε ότι στις ένοπλες συγκρούσεις υπέρ πατρίδας έπεσαν οι δυο από τους πέντε γιους του (ο Ηλίας και ο Ιωάννης) και ένας αδερφός του (ο Κυριακούλης).

Πως θα πάμε

Η προτομή του Πετρόμπεη όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για τον Πετρόμπεη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Η προτομή του Παπαφλέσσα στο Πεδίο του Άρεως

Συνεχίζουμε την διαδρομή μας στη λεωφόρο των ηρώων και σειρά παίρνει η προτομή του Γρηγόριου Δικαίου Φλέσσα, γνωστότερου και ως Παπαφλέσσα.

Μερικά λόγια για τον Παπαφλέσσα

Το πραγματικό όνομα του Παπαφλέσσα ήταν Γεώργιος Φλέσσας. Γεννήθηκε το 1788 στο χωριό Πολιανή τη Μεσσηνίας και ήταν γιος του Δημήτριου Φλέσσα και της Κωνστνατνίνας Ανδρωναίου. Ο Γρηγόριος είχε 27 αδέρφια - όχι βέβαια όλα από την ίδια μάνα αφού η Κωνσταντίνα ήταν η δεύτερη γυναίκα του Δημήτριου - και ο ίδιος ήταν ο μικρότερος όλων, ο εικοστός όγδοος. Η οικογένεια του φρόντισε για την μόρφωση του και τον έστειλε να φοιτήσει στη Σχολή της Δημητσάνας. Μετά το πέρας των σπουδών του το 1816, μόνασε στη μονή της Βελανιδιάς στην Καλαμάτα. Εκεί χειροτονήθηκε και πήρε το όνομα Γρηγόριος. Ο ατίθασος χαρακτήρας του όμως που ερχόταν σε πλήρη αντιδιαστολή με το εκκλησιαστικό του σχήμα τον έφεραν σε συγκρούσεις με τους υπόλοιπους μοναχούς και έτσι αναγκάστηκε να φύγει και να μονάσει στην μονή Αγίου Γεωργίου Ρεκίτσας.

Και εκεί όμως εξαιτίας κτηματικών διαφορών ήρθε σε σύγκρουση με έναν τοπικό Τούρκο άρχοντα ο οποίος τον επικήρυξε και προκειμένου να σωθεί διέφυγε από την Πελοπόννησο αρχικά στη Ζάκυνθο και από εκεί στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ τον χειροτόνησε αρχιμανδρίτη δίνοντας του το εκκλησιαστικό όνομα Δικαίος. Στην Πόλη ο Παπαφλέσσας ήρθε σε επαφή με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο ο οποίος τον μύησε στα μυστικά της Φιλικής Εταιρείας το 1818. Σύντομα έγινε ένας από τους πιο φλογερούς υποστηρικτές της ιδέας της απελευθέρωσης και στάλθηκε με το συνθηματικό όνομα Αρμόδιος στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες προκειμένου να οργανώσει εκεί τον πληθυσμό.

Σύντομα ο Αλέξανδρος Υψηλάντης τον στέλνει ως επίσημο αντιπρόσωπο της Εταιρείας στον Μοριά για να οργανώσει τους εκεί πληθυσμούς. Ο Παπαφλέσσας περνάει πρώτα από το Αϊβαλί όπου φορτώνει ένα ολόκληρο πλοίο γεμάτο με πολεμοφόδια και έπειτα φτάνει στην Πελοπόννησο. Εκεί συναντιέται  κρυφά με τους πρόκριτους και κοτζαμπάσηδες της Αχαΐας στην Βοστίτσα. Στην περίφημη εκείνη συνέλευση της Βοστίτσας ο Παπαφλέσσας υπερασπίστηκε με πάθος την έναρξη της Επανάστασης τον Μάρτη σε αντίθεση με τις γνώμες των περισσοτέρων και ειδικότερα του Παλαιών Πατρών Γερμανού που δεν θεωρούσαν τις συνθήκες ώριμες. Έπειτα κατέβηκε στη Μάνη όπου είχε ήδη καταφτάσει ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Εκεί διόρισε τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη αρχιστράτηγο της Πελοποννήσου και στις 23 Μαρτίου οι δυνάμεις των Μανιατών με αρχηγό τον Πετρόμπεη μπήκαν στην πόλη της Καλαμάτας. Η επανάσταση είχε αρχίσει.

Ο Παπαφλέσσας συμμετέχει ενεργά στην πλειοψηφία των πολεμικών επιχειρήσεων. Έχοντας ως ορμητήριο του την μονή της Ρεκίτσας προξενεί μεγάλες φθορές στους Τούρκους τη περιοχής. Πολέμησε στα Δερβενάκια απ' όπου πήρε ως λάφυρο την περίφημη κόκκινη γούνα του Τοπάλ πασά με την οποία απεικονίζεται στις πιο γνωστές αναπαραστάσεις του σε διάφορους μεταγενέστερους πίνακες. Συμμετείχε στην Α΄ και στην Β΄ Εθνοσυνέλευση στην οποία διορίστηκε Υπουργός Εσωτερικών. Κατά την διάρκεια του Εμφυλίου πήρε το μέρος των κυβερνητικών και του Λάζαρου Κουντουριώτη και κυνήγησε τον Κολοκοτρώνη οδηγώντας τον στην φυλακή.

Με τον ερχομό όμως του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου ήταν ο πρώτος που ζήτησε την αποφυλάκιση του Κολοκοτρώνη και των συναγωνιστών του προκειμένου να ηγηθούν της άμυνας της Πελοποννήσου. Δεν εισακούστηκε όμως και μετά τις καταστροφές των ελληνικών στρατευμάτων στην Σφακτηρία και το Κρεμμύδι και μετά την πτώση του Νιόκαστρου και του Παλαιόκατρου, ξεκίνησε ο ίδιος να ανακόψει την πορεία του Ιμπραήμ προς την Τρίπολη. Στον δρόμο κατόρθωσε να μαζέψει περίπου 1.500 άνδρες ενώ περίμενε και την βοήθεια του αδερφού του Νικήτα.

Στρατοπέδευσε στο Μανιάκι της Μεσσηνίας όμως στη θέμα του πολυάριθμου αιγυπτιακού στρατού που υποστηριζόταν από ιππικό και από πυροβολικό, το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του λιποτάκτησε και έμεινε μόνος με 300 περίπου αγωνιστές. Μάταια προσπάθησαν οι συναγωνιστές του να τον πείσουν να ανεβούν σε πιο ορεινές θέσεις. Ο ίδιος είχε πάρει απόφαση ότι θα μένει στα ταμπούρια του και θα πολεμήσει μέχρις εσχάτων.

Στην μάχη που ακολούθησε ο στρατός των Αιγυπτίων πέτυχε σαρωτική νίκη και ο ίδιος ο Παπαφλέσσας βρήκε τον θάνατο τερματίζοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τον συναρπαστικό βίο του. Ο θρύλος λέει ότι ο ίδιος ο μεγάλος αντίπαλος του, ο Ιμπραήμ, ζήτησε να βρεθεί μέσα στα νεκρά πτώματα αυτό του Παπαφλέσσα. Οι στρατιώτες του το βρήκαν ακέφαλο και το κεφάλι του λίγο παραδίπλα. Τότε ζήτησε να τον δέσουν σε ένα δέντρο στηρίζοντας σε αυτό το σώμα και το κεφάλι του. Πλησίασε τότε ο Αιγύπτιος και ασπάστηκε το νεκρό Παπαφλέσσα αποδίδοντας έτσι τιμή στον άνθρωπο που είχε το θάρρος και τη γενναιότητα να μην εγκαταλείψει την θέση του και να πολεμήσει υπέρ των ιδανικών του μέχρι τέλους.

Η πολιτεία μεταγενέστερα τίμησε τον Παπαφλέσσα - αν και άφησε άταφα τα κόκαλα του αλλά και των συναγωνιστών του για πολλά χρόνια πάνω στα βουνά της Μεσσηνίας - . Έδωσε το όνομα του σε δρόμους και πλατείες ενώ ανδριάντες του υπάρχουν σχεδόν σε όλη την επικράτεια: αναφέρω χαρακτηριστικά τις προτομές στου Παπάγου, στον Χολαργό, στο Πεδίο του Άρεως, στη Νέα Χαλκηδόνα, στο Μανιάκι...

Το μνημείο

Πρόκειται για μια μαρμάρινη προτομή η οποία απεικονίζει τον Παπαφλέσσα με ακάλυπτο το κεφάλι και πυκνή, μακριά γενειάδα. Στην βάση της προτομής αναγράφονται τα λόγια:

ΓΡΗΓ. Δ. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ

1788 - 1825

Δημιουργός του έργου είναι ο γλύπτης Κωστής Παπαχρηστόπουλος. Τοποθετήθηκε το 1940.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Ο Παπαφλέσσας υπήρξε ένας από τους πρώτους της ελληνικής επανάστασης. Φύσει οξύθυμος, πεισματάρης και ελεύθερος επέλεξε το ράσο όχι γιατί είχε κάποια θρησκευτική ή μεταφυσική ανησυχία αλλά γιατί επιθυμούσε να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο ραγιάς. Δεν άντεχε η φύση του να είναι υποτελής ούτε σε Τούρκους ούτε σε κανέναν άλλο. Γι' αυτό εξάλλου ήρθε σε σύγκρουση τόσο με τους μοναχούς στην πρώτη μονή που μόνασε όσο και με του Τούρκους ηγεμόνες στην περιοχή της Ρεκίτσας.

Αεικίνητος και ανήσυχος, βρέθηκε στην Πόλη όπου χειροτονήθηκε αρχιμανδρίτης και έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Από τότε βάζει μπρος το σχέδιο υλοποίησης της υπόσχεσης που είχε δώσει στους Τούρκους του Μοριά που τον κυνηγούσαν: "Θα γυρίσω πίσω ή Δεσπότης ή Πασάς

Θα ξεκινούσε άραγε ποτέ η Επανάσταση τον Μάρτη του 1821 αν δεν ήταν ο Παπαφλέσσας να ξεσηκώσει τους χωρικούς, να δημιουργήσει εσκεμμένα επεισόδια με τους Τούρκους προκειμένου να ενοχοποιήσει τους προκρίτους στα μάτια τους, να περάσει με το έτσι θέλω σχεδόν την απόφαση για ξεσηκωμό στη συνέλευση της Βοστίτσας; Αυτά είναι ερωτήματα τα οποία απασχολούν τους ειδικούς της ιστορίας οι οποίοι έχουν δώσει στον Παπαφλέσσα την θέση που του αξίζει και συγκλίνουν οι περισσότεροι στο γεγονός ότι αυτός ήταν ένας από τους βασικούς κινητήριους μοχλούς της Επανάστασης.

Πέρα όμως από την προετοιμασία της Επανάστασης όπου ο ρόλος του είναι κεντρικός, ο Παπαφλέσσας διέπρεψε και στο πεδίο των μαχών. Αποκορύφωμα βέβαια η καταστροφή ενός μεγάλου τμήματος του τούρκικου στρατού στο Αγιονόρι, στα Δερβενάκια. Μοναδικό του σφάλμα σε αυτήν την θυελλώδη πορεία ήταν το ότι πήρε μέρος στον Εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό των κυβερνητικών. Αντάλλαξε αυτή του την υπηρεσία με μια θέση Υπουργού Εσωτερικών και Αστυνομίας την οποία κράτησε μέχρι το θάνατο του. Εκπλήρωσε έτσι την υπόσχεση του και γύρισε στην Πελοπόννησο ως "πασάς"...

Όμως αυτό το λάθος του το διέγραψε μια και καλή όταν ο Ιμπραήμ πάτησε το πόδι του στον Μοριά. Πρώτος από όλους ζήτησε να απελευθερωθούν οι Πελοποννήσιοι αρχηγοί που και ο ίδιος είχε συμμετάσχει στη φυλάκιση τους και να δοθεί η αρχιστρατηγία στον Κολοκοτρώνη. Δεν εισακούστηκε και γι' αυτόν τον λόγο προέβη σε μια πράξη που αποδεικνύει το μεγαλείο του ανδρός: παράτησε τις καρέκλες και τα αξιώματα, ζώστηκε και πάλι τα άρματα και πήγε να αντιμετωπίσει τον στρατό του Ιμπραήμ γνωρίζοντας εκ των προτέρων την έκβαση της μάχης.

Γιατί οι Έλληνες δεν είχαν καμιά τύχη απέναντι στον Ιμπραήμ όσο ήταν διαιρεμένοι και διχασμένοι.

Ωστόσο δεν δείλιασε ούτε μια στιγμή. Ακόμα και όταν η βοήθεια που περίμενε δεν ήρθε, ακόμα και όταν η πλειοψηφία του στρατού του τον εγκατέλειψε μπρος στο πλήθος των κόκκινων στολών των Αιγυπτίων.Θα μπορούσε να ανεβεί σε ψηλότερα σημεία του βουνού ή να εγκαταλείψει την μάχη και να συνεχίσει τον αγώνα από αλλού. Όμως, έμεινε εκεί μέχρι την τελευταία στιγμή, πιστός στον όρκο που είχε δώσει στην Φιλική Εταιρεία.

Πρόκειται για ένα εξαίρετο γενναιότητας, θάρρους, φιλελευθερισμού (με την ετυμολογική έννοια του όρου και όχι με αυτήν που του έχουν προσδώσει οι σύγχρονοι χαρτογιακάδες) & ανιδιοτέλειας. Ένα πρότυπο άνδρα που φωτίζει τις επερχόμενες γενιές.

Είναι ο μοναδικός εν ενεργεία υπουργός που έπεσε στο πεδίο της μάχης στα 190 περίπου χρόνια ύπαρξης του ελληνικού κράτους.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Παπαφλέσσα όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για τον Παπαφλέσσα Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, 

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ
Για την προτομή Ι, ΙΙ

Από την ζωή του Παπαφλέσσα εμπνεύστηκε ο κινηματογράφος. Γνωστή είναι η ταινία "Παπαφλέσσας: η μεγάλη στιγμή" σε σκηνοθεσία Ερρίκου Ανδρέου και σενάριο Πάνου Κοντέλη. Τον Παπαφλέσσα ενσάρκωσε ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ. Η ταινία προβλήθηκε το 1971. Δείτε ένα απόσπασμα εδώ.

Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στο Πεδίο του Άρεως

H προτομή του Παλαιών Πατρών Γερμανού στο Πεδίο του Άρεως

Πλησιάζοντας στο τέλος της περιήγησης μας στην λεωφόρο των ηρώων στο Πεδίο του Άρεως, συναντάμε την προτομή του πιο διάσημου ίσως από τους Μητροπολίτες που έλαβαν μέρος στην επανάσταση του 1821, του μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού.

Μερικά λόγια για τον Παλαιών Πατρών Γερμανό

Το κοσμικό όνομα του μετέπειτα ιερωμένου Γερμανού ήταν Γεώργιος Γκόζιας. Γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου 1771 στην Δημητσάνα της Αρκαδίας, ανήμερα μεγάλης Παρασκευής. Φοίτησε στην χολή της πόλης του και αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στο Άργος. Εκεί ανέλαβε χρέη γραμματέα του μητροπολίτης Αργολίδας και χειροτονήθηκε διάκονος παίρνοντας το όνομα Γερμανός.

Ως ιερωμένος Γερμανός πλέον πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη για να διευρύνει την μόρφωση του αλλά και τις γνωριμίες του στους εκκλησιαστικούς κύκλους. Το 1806 εκλέγεται μητροπολίτης Παλαιών Πατρών, εγκαταλείπει την Πόλη και πηγαίνει στην Πάτρα στην οποία και έμεινε ως Μητροπολίτης μέχρι το τέλος της ζωής του (μπορεί το αξίωμα να ήταν ισόβιο συχνά όμως στις υψηλές εκκλησιαστικές θέσεις συναντούμε το φαινόμενο της καθαίρεσης από την τούρκικη αρχή προφανώς γιατί ο κάτοχος δεν εξυπηρετούσε την δεδομένη χρονική στιγμή τα συμφέροντα τους). Κατά την διετία 1815 - 1817 ο Γερμανός έφτασε στο απόγειο της εκκλησιαστικής του δόξας συμμετέχοντας ως μέλος στην πατριαρχική σύνοδο. Το Νοέμβριο του 1818 έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και από τότε ξεκινά η επαναστατική του δράση.

Ο ίδιος - ίσως και λόγω της προχωρημένης ηλικίας του - υπήρξε αρκετά επιφυλακτικός ως προς την ημερομηνία της Επανάστασης. Πίστευε ότι ο Μάρτης του 1821 ήταν μια πολύ πρώιμη ημερομηνία για την έκρηξη της Επανάστασης. Τις ενστάσεις του τις διατύπωσε στην συνέλευση της Βοστίτσας όμως εκεί η ορμή και το πάθος του Παπαφλέσσα επικράτησαν και έτσι συμφωνήθηκε η ημερομηνία. Εν τω μεταξύ, στις 21 Φεβρουαρίου ξεκινούσε η Επανάσταση στο Ιάσιο με αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.

Ο Γερμανός ως αρχηγός της Επανάστασης στην πόλη των Πατρών ευλόγησε τα όπλα των επαναστατημένων Ελλήνων στις 21 του Μάρτη στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα και δυο μέρες αργότερα παρέδωσε μανιφέστο με τις θέσεις της Ελληνικής Επανάστασης στου πρόξενους των μεγάλων δυνάμεων στην Πάτρα ζητώντας παράλληλα ηθική και πρακτική στήριξη στον αγώνα. Συμμετείχε στην κατάληψη των Καλαβρύτων η Πάτρα όμως δεν έπεσε ποτέ στα χέρια των Ελλήνων αλλά παραδόθηκε μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνου στον Γάλλο Μαιζόν όταν ο Γερμανός είχε ήδη πεθάνει.

Συμμετείχε επίσης στην Α΄ Εθνοσυνέλευση τον Δεκέμβρη του 1821 και σύμφωνα με υπόδειξη της μετέβη στην Ιταλία μαζί με τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη για να ζητήσει την συνδρομή του Πάπα στον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών. Τελικά δεν κατόρθωσε να συναντήσει τον προκαθήμενο της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας κατόρθωσε όμως να προπαγανδίσει τις ελληνικές θέσεις και να ενδυναμώσει κατ' αυτόν τον τρόπο το φιλελληνικό κίνημα στην ιταλική χερσόνησο.

Όταν επέτρεψε στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 1824, ο εμφύλιος πόλεμος βρισκόταν στο απόγειο του. Προσπάθησε να φέρει σε συνεννόηση τα δυο αντίπαλα στρατόπεδα δίχως όμως επιτυχία. Αποσύρθηκε τότε στη μονή Χρυσοποδαρίτισσας όμως εκεί ήρθαν άνδρες του Γκούρα τον χειμώνα του 1825, τον έδεσαν και τον μετέφεραν πεζή μέχρι την Γαστούνη. Το 1826 εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο και συμμετείχε στις εργασίες τις Γ΄ Εθνοσυνέλευσης. Στην πόλη του Ναυπλίου φαίνεται ότι προσβλήθηκε από λοιμώδη νόσο η οποία οδήγησε εν τέλει και στον θάνατο του στις 30 Μαΐου 1826.

Τα οστά του μεταφέρθηκαν στην πόλη της Δημητσάνας όπου βρίσκονται μέχρι και τις μέρες μας στην αίθουσα της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Σχολής της πόλης, φυλαγμένα μέσα σε μια ορειχάλκινη λάρνακα. Η πολιτεία των τίμησε στήνοντας αγάλματα του στο Πεδίο του Άρεως στην Αθήνα, στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα αλλά και στην γενέτειρα του.

Το μνημείο 

Πρόκειται για μια μαρμάρινη προτομή η οποία απεικονίζει τον Γερμανό σε μεγάλη ηλικία με πλούσια γενειάδα και μακριά μαλλιά. Στην βάση της προτομής αναγράφονται τα λόγια:

ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ 

ΓΕΡΜΑΝΟΣ

1771 - 1826

Η προτομή είναι ένα έργο του γλύπτη Γεώργιου Συννέφα. Τοποθετήθηκε το 1940.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

O ρόλος της Εκκλησίας κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας είναι πλέον γνωστός σε όλους όσους έχουν κάνει τον κόπο να μελετήσουν αυτή την μαύρη περίοδο για τον ελληνισμό. Από την στιγμή που ο Μωάμεθ πάτησε την Πόλη και ο Πατριάρχης που είχε φυλακιστεί από τον Παλαιολόγο προσκύνησε δουλικά στο σεράι, η μοίρα και ο ρόλος της Εκκλησίας είχαν γραφτεί. Θα αναλάμβανε τον θεσμικό ρόλο της κοίμησης, της αποβλάκωσης και της εκδούλευσης του ελληνικού στοιχείου πατώντας πάνω στις υπαρξιακές του ανησυχίες. Όμως, μέσα σε αυτά τα πέτρινα χρόνια υπήρξαν και κάποιοι ιερωμένοι - τον βίο αρκετών  θα εξετάσουμε εδώ - που αρνήθηκαν να παίξουν τον ρόλο της κεντρικής εκκλησίας αλλά προτίμησαν να ταχθούν με το κοινό καλό, με το συμφέρον του ελληνισμού και των Ελλήνων.

Ένας τέτοιος ιεράρχης υπήρξε και ο Γερμανός. Από τους λίγους ιερωμένους υψηλής ιεραρχίας που συμμετείχε ενεργά στην Επανάσταση κατά "παράβαση καθήκοντος" (μην ξεχνάμε πως ο ανώτερος του Πατριάρχης είχε αφορίσει την Επανάσταση και τον αρχηγό της Εταιρείας στην οποία ήταν μέλος από το 1818) και βοήθησε τον κοινό σκοπό με όλα τα μέσα. Αλλά η μεγαλύτερη βοήθεια του ήταν στον τομέα της ψυχολογίας: ήταν πολύ σημαντικό για τους αγράμματους και βαθιά θρησκευόμενους Έλληνες της εποχής να βλέπουν στο πλευρό τους έναν Μητροπολίτη, έναν άνθρωπο του Θεού ειδικά τη στιγμή που τους είχε αφορίσει ο Πατριάρχης. Η παρουσία του Γερμανού στο πλευρό των Επαναστατών έδινε την θρησκευτική νομιμοποίηση στον αγώνα, μια νομιμοποίηση που οι Έλληνες την είχαν μεγάλη ανάγκη για να πιστεύουν ασυνείδητα πως αφού ο Μητροπολίτης είναι μαζί τους επομένως και ο Θεός είναι μαζί τους και δεν είναι τα απολωλότα πρόβατα που αφορίστηκαν από τον Πατριάρχη και θα καούν στο πυρ το εξώτερον μεταθανάτια επειδή στην επίγεια ζωή τους σήκωσαν το κεφάλι στον Τούρκο δυνάστη.

Αλλά και στην πράξη η συμμετοχή του ήταν ουσιαστική: ενίσχυσε τον φιλελληνικό κίνημα στην Ιταλία παρ' όλο που δεν κατόρθωσε να συναντήσει τον Πάπα ενώ λειτουργώντας ως εγγυητική δύναμη προσπάθησε να συμφιλιώσει τα αντίπαλα στρατόπεδα κατά την διάρκεια του Εμφυλίου. Δεν εισακούστηκε και αποσύρθηκε σε μια μονή όμως εκεί δέχτηκε την ταπείνωση από τον μετέπειτα δολοφόνο του Ανδρούτσου, τον Γιάννη Γκούρα. 

Πέθανε τελικά χωρίς να προλάβει να δει την Ελλάδα ελεύθερη.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Παλαιών Πατρών Γερμανού όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για τον Παλαιών Πατρών Γερμανό Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V

Δείτε φωτογραφίες από την προτομή εδώ


Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Παπαφλέσσα στο Πεδίο του Άρεως

Αξίζει να παραθέσουμε την απαντητική επιστολή του Παπαφλέσσα προς τον αδερφό του Νικήτα όταν αυτός του έστειλε γραφή να εγκαταλείψει το Μανιάκι και να αποσυρθεί σε πιο ορεινές θέσεις:

«Νικήτα,
Έλαβα την επιστολήν σου και εις απάντησιν σου λέγω ότι δεν είμαι σαν και σε και σαν τον κουμπάρο σου τον Κεφάλα, όπου τρέχετε από ράχη σε ράχη στους Αηλιάδες.
Εγώ άπαξ ωρκίσθην vα χύσω το αίμα μου εις την ανάγκην της πατρίδoς, και αυτή είναι ή ώρα. Εύχομαι δε εις τον Θεόν πρώτη μπάλα τoυ Ίμβραημ να με πάρει εις το κεφάλι, διότι σας γράφω να ταχύνετε τον ερχομόν σας και ‘σεις μου γράφετε κoυρoυφέξαλα.
Νικήτα, πρώτη και τελευταία επιστολή μου είναι αυτή. Βάστα την να την διαβάζεις καμία φορά να με θυμάσαι και να κλαις.

Παπαφλέσσας»

Φωτογραφίες από την προτομή του Παλαιών Πατρών Γερμανού στο Πεδίο του Άρεως

Η προτομή της Μπουμπουλίνας στο Πεδίο του Άρεως

Καθώς η διαδρομή μας στην λεωφόρο των ηρώων στο Πεδίο του Άρεως φτάνει σιγά - σιγά στο τέλος της, ήρθε η στιγμή να μελετήσουμε την προτομή της καπετάνισσας από το νησί των Σπετσών: της Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας.

Μερικά λόγια για την Μπουμπουλίνα

Το πραγματικό όνομα της Μπουμπουλίνας ήταν Λασκαρίνα Πινότση. Ήταν κόρη της Σκεύως και του Σταυριανού Πινότση από την Ύδρα. Ο πατέρας της συμμετείχε στα ατυχή Ορλωφικά, πιάστηκε αιχμάλωτος και οδηγήθηκε στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης. Εκεί πήγε να τον επισκεφτεί η έγκυος γυναίκα του τον Μάιο του 1771. Και μέσα στις φυλακές της Πόλης, στις 11 του μήνα είδε το φως του ήλιου η μικρή Λασκαρίνα.

Με ένα παιδί στην αγκαλιά πια, η Σκεύω επέστρεψε στο νησί της Ύδρας και μετά τον θάνατο του άντρα της παντρεύτηκε τον Δημήτριο Λαζάρου - Ορλώφ, ισχυρό οικονομικό παράγοντα του διπλανού νησιού, των Σπετσών. Έτσι η μικρή Λασκαρίνα ακολούθησε την μητέρα της στις Σπέτσες και εκεί παντρεύτηκε για πρώτη φορά σε ηλικία 17 ετών τον Δημήτριο Γιάννουζα. Έντεκα χρόνια αργότερα όμως (το 1797) ο Γιάννουζας σκοτώνεται σε συμπλοκή με αλγερινούς πειρατές αφήνοντας την Λασκαρίνα χήρα μαζί με τα τρία παιδιά τους. Το 1801 σε ηλικία 30 ετών πραγματοποιεί τον δεύτερο και τελευταίο της γάμο με τον εξίσου ισχυρό καπετάνιο Δημήτριο Μπούμπουλη. Από εδώ της έχει μείνει και η προσωνυμία Μπουμπουλίνα. Μα και αυτός ο γάμος δεν έμελλε να ευδοκιμήσει αφού ο Μπούμπουλης σκοτώνεται το 1811 και αυτός σε συμπλοκή με αλγερινούς πειρατές.

Η Μπουμπουλίνα, χήρα πια για δεύτερη φορά, κληρονομεί την τεράστια περιουσία του άντρα της και αναλαμβάνει να την διαχειριστεί και να την μεγαλώσει. Έχει όμως μπλεξίματα με την υψηλή πύλη η οποία την κατηγορεί για συμμετοχή των πλοίων της στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1806 στο πλευρό των Ρώσων και θέλει να δημεύσει τόσο τον στόλο της όσο και ολόκληρη την περιουσία της. Η Μπουμπουλίνα πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη όπου έρχεται σε επαφή με τον Ρώσο πρεσβευτή ενώ ζητά βοήθεια και από την μητέρα του ίδιου του Σουλτάνου. Τελικώς, η μητέρα του Σουλτάνου εντυπωσιασμένη από το παρουσιαστικό και την δυναμική της Μπουμπουλίνας επεμβαίνει και ζητά να ανασταλεί η απόφαση. Την ίδια περίοδο ο Ρώσος πρεσβευτής στέλνει την Μπουμπουλίνα για ένα διάστημα την Κριμαία μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση.

Με την επιστροφή της στις Σπέτσες ξεκινά τη ναυπήγηση του πλοίου Αγαμέμνων το οποίο έμελλε να είναι το μεγαλύτερο πλοίο του ελληνικού επαναστατικού στόλου. Η δημιουργία του κίνησε τις υποψίες των τούρκικων αρχών που την κατηγόρησαν ότι κατασκευάζει πολεμικό πλοίο όμως η Μπουμπουλίνα δωροδόκησε τον επιθεωρητή και κατόρθωσε να ολοκληρώσει την κατασκευή του. Στις 3 Απριλίου του 1821, ένα έτος περίπου μετά την κατασκευή του Αγαμέμνονα, οι Σπέτσες γίνονται το πρώτο από τα ελληνικά νησιά που επαναστατούν εναντίον του Σουλτάνου. Η Μπουμπουλίνα δημιουργεί δικό της πολεμικό σώμα το οποίο συντηρεί με δικά της χρήματα. Με αυτό το σώμα συμμετέχει σε μια σειρά από μάχες όπως η πολιορκία του Ναυπλίου, ο αποκλεισμός του κάστρου της Μονεμβασιάς και του Νιόκαστρου καθώς και η πολιορκία της Τριπολιτσάς. Στην Τρίπολη γνωρίζει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και μεταξύ τους αναπτύσσεται ένας αμοιβαίος σεβασμός που οδηγεί στον γάμο των παιδιών τους, του Πάνου Κολοκοτρώνη και της κόρης της Μπουμπουλίνας.

Μετά την πτώση του Ναυπλίου σημαντικό ρόλο στην οποία έπαιξε και ο αποκλεισμός της πόλης από τα Σπετσιώτικα καράβια, η προσωρινή διοίκηση παραχώρησε στην Μπουμπουλίνα ένα μέρος στην πόλη για να μείνει. Η έκρηξη του εμφυλίου πολέμου την βρήκε το Ναύπλιο. Πήρε όπως ήταν φυσικό το μέρος του συμπέθερου της Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Οι κυβερνητικοί σκότωσαν τον γαμπρό της και την ανάγκασαν να εγκαταλείψει το Ναύπλιο. Απογοητευμένη επέστρεψε στο αρχοντικό της στις Σπέτσες βλέποντας από απόσταση τους Έλληνες να αλληλοσπαράζονται. Με την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, έβαλε στην άκρη τις όποιες πίκρες και διαφορές είχε με τους κυβερνητικούς και άρχισε να ετοιμάζει τα πλοία της και το πολεμικό της σώμα για να πολεμήσει τον Αιγύπτιο πασά.

Δεν πρόφτασε όμως. Ο μικρότερος της γιος από τον πρώτο της γάμος ερωτεύτηκε την κόρη της οικογένειας των Κουτσαίων. Οι Κουτσαίοι ήταν μια πολύ ισχυρή οικονομικά οικογένεια του νησιού και δεν επιθυμούσαν να γίνει ο γάμος γιατί η Μπουμπουλίνα είχε εκπέσει οικονομικά έχοντας δώσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας της στον Αγώνα. Ωστόσο το ζευγάρι κλέφτηκε και κατέφυγε στο σπίτι του πρώτου άντρα της Μπουμπουλίνας, του πατέρα δηλαδή του "κλέφτη". Οι Κουτσαίοι θεώρησαν αυτήν την πράξη προσβλητική και στα πλαίσια της βεντέτας πήγαν στο σπίτι για να ζητήσουν τον λόγο. Εκεί έφτασε και η Μπουμπουλίνα και ακολούθησε έντονη λογομαχία. Μέσα στα νεύρα και την ένταση κάποιος πάτησε την σκανδάλη και φύτεψε μια σφαίρα στο μέτωπο της.

Ο θάνατος της, ακαριαίος. Η Μπουμπουλίνα, η ατρόμητη καπετάνισσα που πολέμησε στην Τρίπολη, την Μονεμβασιά και το Ανάπλι έμελλε να χαθεί με έναν τρόπο πέρα για πέρα άδοξο. Μεταθανάτια, έλαβε πολλές τιμές από τις οποίες ξεχωρίζει ο βαθμός της Ναυάρχου που της απέδωσε το ρώσικο ναυτικό. Τιμή μοναδική για γυναίκα σε παγκόσμια κλίμακα. Το ελληνικό κράτος την τίμησε στήνοντας προτομές και αγάλματα της (ενδεικτικά αναφέρω στο Πεδίο του Άρεως και στις Σπέτσες) ενώ έδωσε το όνομα της σε μια σειρά από δρόμους σε διάφορες πόλεις της επικράτειας. 

Το αρχοντικό της στις Σπέτσες έχει μετατραπεί σε μουσείο στο οποίο εκτίθενται διάφορα αντικείμενα σχετικά με την ζωή και την δράση της. Το ακρόπρωρο του θρυλικού Αγαμέμνων βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Το μνημείο

Πρόκειται για μαρμάρινη προτομή η οποία παρουσιάζει την Μπουμπουλίνα με το κεφάλι της τυλιγμένο με ένα μεγάλο μαντήλι. Στην βάση της προτομής αναγράφονται τα λόγια:

ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ 

ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ

1771 - 1825

Η προτομή είναι έργο του γλύπτη Λάζαρου Λαμέρα. Τοποθετήθηκε το 1937.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Υπήρξε από εκείνους τους οικονομικά εύπορους που με την έκρηξη της Επανάστασης δεν σκέφτηκαν τι θα απογίνει η περιουσία και τα γρόσια τους αλλά αμέσως έθεσε τον εαυτό της, τα παιδιά της, την περιουσία και τα καράβια της στην υπηρεσία του έθνους. Σαφώς και η Επανάσταση θα είχε διαφορετική τροπή αν δεν υπήρχαν τα πλοία της Μπουμπουλίνας να αποκλείσουν από την θάλασσα τα τούρκικα φρούρια της Πελοποννήσου όπως αυτά του Ναυπλίου και της Μονεμβασιάς. Και η ίδια λέγεται πως έπαιρνε μέρος ενεργά στις μάχες, ζωσμένη με άρματα. Και η ιστορία το θέλει να σώζει το χαρέμι του Χουρσίτ Πασά μέσα από την ματωμένη, νεκρή και σάπια από τους χιλιάδες νεκρούς Οθωμανούς Τρίπολη ως μια κίνηση καλής θέλησης προς την μητέρα του Σουλτάνου η οποία τις είχε προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στο παρελθόν όπως είδαμε παραπάνω.

Δυστυχώς, υπήρξε και αυτή θύμα της διχόνοιας και του εμφυλίου πολέμου. Ο άντρας της κόρης της θανατώθηκε από τους κυβερνητικούς και η ίδια εκδιώχτηκε με την βία από το Ναύπλιο και στάλθηκε να ζήσει στις Σπέτσες ουσιαστικά σε μια μορφή εξορίας. Ακόμα όμως και έτσι, με τόσες πίκρες από τους ίδιους τους Έλληνες, ήταν έτοιμη να τα ρίξει όλα στον γιαλό και να πιάσει και πάλι το τουφέκι για να πολεμήσει τον Ιμπραήμ που κατέστρεφε τα πάντα στο πέρασμα του. Την πρόλαβε όμως το βόλι. 

Βόλι εκδίκησης και βεντετισμού...βόλι ελληνικό δυστυχώς...

Πως θα πάμε

Η προτομή της Μπουμπουλίνας όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για την Μπουμπουλίνα Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ
Δείτε βίντεο για την Μπουμπουλίνα Ι, ΙΙ

Από την ζωή της Μπουμπουλίνας εμπνεύστηκε μεταξύ άλλων τεχνών και ο κινηματογράφος. Το 1959 κυκλοφόρησε η ταινία "Μπουμπουλίνα" σε σκηνοθεσία Κώστα Ανδρίτσου και σενάριο του Κώστα Ασημακόπουλου και του Νεκτάριου Μάτσα. Την Μπουμπουλίνα ενσάρκωσε η Ειρήνη Παππά.

Βεβαίως, εμπνεύστηκαν και ποιητές, συνθέτες και απλοί λαϊκοί τροβαδούροι. Εδώ μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά τραγούδια για την Μπουμπουλίνα:

Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα / Μαντώ Μαυρογένους: δημοτικό. Τραγουδάει η παιδική χορωδία του Σπύρου Λάμπρου.
Ξαναγύρνα Μπουμπουλίνα: τραγουδάει ο Χρηστάκης.


Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή της Μπουμπουλίνας στο Πεδίο του Άρεως

Φωτογραφίες από την προτομή του Νικηταρά στο Πεδίο του Άρεως

H προτομή του Νικηταρά στο Πεδίο του Άρεως

Συνεχίζουμε την διαδρομή μας στο Πεδίο του Άρεως κάνοντας αυτήν την φορά μια στάση στην προτομή του Νικηταρά του επονομαζόμενου και "Τουρκοφάγου".

Μερικά στοιχεία για το Νικηταρά

Το πλήρες όνομα του Νικηταρά ήταν Νικήτας Σταματελόπουλος. Γεννήθηκε το έτος 1782. Δυο είναι τα μέρη που διεκδικούν τον τίτλο τιμής ως τόποι γέννησης του Νικηταρά: το χωριό Νέδουσα της Μεσσηνίας και το χωριό Τουρκολέκα κοντά στην Μεγαλόπολη. Ο δεύτερος τόπος συγκεντρώνει περισσότερες πιθανότητες αφού από εκεί ήταν ο πατέρας του Σταματέλος Τουρκολέκας (από προκύπτει το επώνυμο Σταματελόπουλος) ενώ ο ίδιος ο Νικηταράς συχνά χρησιμοποιούσε στην υπογραφή του το επώνυμο "Τουρκολέκας". Η μητέρα του ήταν αδερφή της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη επομένως ο Νικηταράς ήταν ανιψιός του Γέρου του Μοριά - μια σχέση που επηρέασε βαθιά την πορεία της ζωής του.

Στις αρχές του 19ου αιώνα ξέσπασαν οι μεγάλοι διωγμοί των κλεφτών στην Πελοπόννησο. Ο Κολοκοτρώνης αναγκάστηκε να περάσει απέναντι στο νησί της Ζακύνθου και τον ακολούθησε και ο Νικηταράς. Στην Ζάκυνθο έγινε εθελοντής πολεμιστής σε ρώσικο τάγμα. Οι Ρώσοι του πρότειναν να περάσει απέναντι στην Ιταλία και να πολεμήσει εναντίον του Ναπολέοντα. Αν και ο θείος του αρνήθηκε, ο ίδιος πέρασε απέναντι και αγωνίστηκε υπό την σημαία των Ρώσων εναντίον του Ναπολέοντα. Μετά την συνθήκη του Τιλσίτ επανήλθε στην Ζάκυνθο και υπηρέτησε αυτήν την φορά σε γαλλικό τάγμα μιας και τα Επτάνησα είχαν περάσει σε γαλλική κατοχή. Το 1818 τον βρίσκουμε στην πόλη της Καλαμάτας. Εκεί μυείται στην Φιλική Εταιρεία και μαζί με άλλους αγωνιστές όπως ο Αναγνωσταράς γυρίζουν την Πελοπόννησο για να κατηχήσουν νέα μέλη.

Η έκρηξη της Επανάστασης τον βρίσκει στην Πελοπόννησο. Στις 23 Μαρτίου 1821 μπαίνει μαζί με τον Κολοκοτρώνη, τον Παπαφλέσσα και τον Πετρόμπεη απελευθερωτής στην πόλη της Καλαμάτας. Συμφωνεί με τον θείο του για την κατάληψη της Τριπολιτσάς και τον ακολουθεί στην Αρκαδία. Εκεί έδωσε την πρώτη του μεγάλη μάχη εναντίον των Τούρκων στο Βαλτέτσι όπου μαζί με άλλους Έλληνες οπλαρχηγούς πέτυχαν την πρώτη μεγάλη νίκη των ελληνικών όπλων. Η δεύτερη νίκη ήρθε στα Δολιανά όπου επικεφαλής 800 ανδρών κατόρθωσε να αποκρούσει την επίθεση 6.000 Τούρκων υπό τον Κεχαγιάμπεη. Η ήττα των Τούρκων στα Δολιανά τους ανάγκασε να κλειστούν στην Τρίπολη και να διεξάγουν πλέον καθαρά αμυντικό πόλεμο. Τον Σεπτέμβρη η πόλη έπεσε ο Νικηταράς όμως ήταν από τους λίγους - ίσως ο μοναδικός - οπλαρχηγούς που δεν δέχτηκε να συμμετάσχει στην διανομή των λάφυρων.

Πριν την πτώση της Τρίπολης στάλθηκε στην Ρούμελη για να βοηθήσει τους εκεί επαναστατημένους πληθυσμούς. Στην Αθήνα των εξέλεξαν αρχηγό των εκεί επαναστατών αυτό όμως δυσαρέστησε τους Μαυρομιχαλαίους και ο Νικηταράς που δεν επιθυμούσε διαμάχες και έριδες έφυγε για την Λιβαδειά όπου βοήθησε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στην προσπάθεια του να ανακαταλάβει την πόλη. Με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο ο Νικηταράς ανέπτυξε μια πολύ στενή σχέση φιλίας και αγάπης που κατέληξε στο σημείο να αλλάξουν τα αίματα τους (έγιναν αδελφοποιητοί).

Μετά την πτώση της Τρίπολης συμμετείχε στην πολιορκία του Ναυπλίου ενώ τον Απρίλη του 1822 με 700 αγωνιστές έτρεξε να συνδράμει τον Ανδρούτσο στην μάχη της Στυλίδας και της Αγίας Μαρίνας.  Η τρίτη του μεγάλη μάχη η οποία του έδωσε και την προσωνυμία "ο Τουρκοφάγος" δόθηκε στα Δερβενάκια. Εκεί ο Κολοκοτρώνης αφού είχε κάψει όλο τον αργολικό κάμπο κατόρθωσε να πετύχει τον εγκλωβισμό του τούρκικου στρατού σε μια άγονη περιοχή και την αναγκαστική επιστροφή του στην Κόρινθο. Ο Νικηταράς επικεφαλής του δικού του αποσπάσματος διέλυσε τα τούρκικα σώματα πάνω στα οποία υπέπεσε. Λέγεται ότι τόσο μεγάλη ήταν η ορμή του που έσπασε τρεις πάλες ενώ με την λήξη της μάχης το σπαθί είχε κολλήσει σύμφωνα με τον θρύλο στην παλάμη του χεριού του. Οι νεκροί Τούρκοι στον Άγιο Σώστη (το μέρος όπου παραμόνευε ο Νικηταράς) υπολογίζονται στους 3.000 ενώ ο στρατιωτικός θρίαμβος του επαναλήφθηκε τρεις μέρες αργότερα στο Αγιονόρι όπου συνέτριψε ένα τμήμα των δυνάμεων του Δράμαλη Πασά που δεν είχε καταφέρει να περάσει από τα Δερβενάκια.

Μετά την καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη αρνήθηκε και πάλι να λάβει μέρος στην διανομή των λαφύρων. Οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί τον ανάγκασαν όμως να πάρει μια ταμπακιέρα, μια σέλα και ένα σπαθί. Την σέλα την δώρισε σε έναν συναγωνιστή του, την ταμπακιέρα την έκανε δώρο στην γυναίκα του (της έγραψε μάλιστα "την στέλνω σε σένα που αγαπώ ύστερα από την πατρίδα") ενώ το σπαθί το έστειλε στην Ύδρα για τις ανάγκες του στόλου. Οι Υδραίοι όμως του το επέστρεψαν λέγοντας του ότι μόνο στα χέρια του αυτό το σπαθί έχει αξία.

Ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ της κυβέρνησης Κουντουριώτη και των στρατιωτικών τον βρήκε όπως ήταν φυσικό στο πλευρό του θείου του. Ωστόσο δεν έλαβε μέρος σε καμιά μάχη και προσπαθούσε όσο ήταν δυνατόν να μείνει αμέτοχος σε αυτήν την εμφύλια διαμάχη. Κατά το 1826 πήρε μέρος σε πολλές μάχες στο πλευρό του Γεώργιου Καραϊσκάκη μεταξύ αυτών και στη μάχη στον Ανάλατο. Ακολούθησε τον Κολοκοτρώνη στον ανταρτοπόλεμο του εναντίον του Ιμπραήμ ενώ με την έλευση του Καποδίστρια στάθηκε στο πλευρό του Κυβερνήτη τον οποίο και στήριξε στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση τους Άργους ως εκπρόσωπος του Λεονταρίου Αρκαδίας. Ο Καποδίστριας τον έκανε υπασπιστή του όμως μετά την δολοφονία του και την άνοδο των Βαυαρών στην εξουσία αρχίζουν τα βάσανα του αφού υπήρξε εξέχον στέλεχος του Ρωσικού Κόμματος των Ναπαίων.

Το 1834 πραγματοποιήθηκε η πρώτη του σύλληψη γιατί θεωρήθηκε υποκινητής της εξέγερσης στην Μεσσηνία ενώ το 1839 συλλαμβάνεται για δεύτερη φορά πάλι με την κατηγορία της υποκίνησης εξέγερση εναντίον του Όθωνα. Φυλακίζεται στο Παλαμήδι και στο δικαστήριο που ακολουθεί αθωώνεται πανηγυρικά. Όμως οι Βαυαροί δεν τον αποφυλακίζουν αλλά με διαταγή που υπέγραψε ο Όθωνας τον στέλνουν σιδηροδέσμιο στις φυλακές της Αίγινας. Εκεί ο σπουδαίος αυτός αγωνιστής έμεινε φυλακισμένος κάτω από άθλιες συνθήκες οι οποίες οδήγησαν στην σχεδόν ολική τύφλωση του. Λέγεται ότι μια από τις κόρες του έχασε τα λογικά της όταν τον είδε σε αυτήν την άθλια κατάσταση.

Μετά την αποφυλάκιση του, έζησε με την οικογένεια του στον Πειραιά. Μετά την επανάσταση του 1843 του παραχωρήθηκε μια μικρή σύνταξη οι τόκοι όμως των δανείων που είχε πάρει προηγούμενα χρόνια τον λύγισαν και οδήγησαν στη δήμευση της περιουσίας του. Το κράτος του παραχώρησε μιας θέση επαιτείας έξω από μια εκκλησία στον Πειραιά. Του επέτρεψε (!!!) να επαιτεί σε εκείνο το σημείο κάθε Παρασκευή.

Κάπως έτσι πέθανε στις 25 Σεπτεμβρίου 1849, φτωχός και ξεχασμένος από το κράτος που ο ίδιος ελευθέρωσε, ο Νικηταράς από την γη της Αρκαδίας, ο άνθρωπος που τσάκισε τις στρατιές των Τούρκων στα Δολιανά, το Βαλτέτσι και τα Δερβενάκια.

Το μνημείο

Η  προτομή είναι μαρμάρινη και απεικονίζει το Νικηταρά σε ώριμη ηλικία με παχύ μουστάκι και γιλέκο. Στην βάση της προτομής αναγράφονται τα λόγια:

ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ

1781 - 1849

Πρόκειται για ένα έργο του γλύπτη Γρηγορίου Ζευγώλη. Τοποθετήθηκε το έτος 1936.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

O Νικηταράς υπήρξε η πλέον ανιδιοτελής μορφή του αγώνα. Η ανιδιοτέλεια του ήταν παροιμιώδης και σε συνδυασμό με τις εξέχουσες πολεμικές του ικανότητες τον αναγάγουν σε μια μορφή άκρως ελληνική και αξεπέραστη. Η συμμετοχή του στις μάχες του Βαλτετσίου, των Δολιανών και των Βέρβενων ήταν καθοριστική. Δίχως τη συμμετοχή αυτού και του σώματος του δεν είναι σίγουρο αν η νίκη θα στεφάνωνε τα ελληνικά όπλα. Μα η μάχη που του έδωσε και την προσωνυμία "τουρκοφάγος" και τον ανύψωσε σε επίπεδα σχεδόν μυθικά ήταν αυτή των Δερβενακίων. Εκεί ο Νικηταράς υπό την καθοδήγηση του χαρισματικού του θείου εξόντωσε με το σώμα του ένα μεγάλο μέρος της στρατιάς του Δράμαλη.

Η ανιδιοτέλεια του όπως γράψαμε και παραπάνω ήταν παροιμιώδης. Δεν υπήρξε άλλος αγωνιστής - τουλάχιστον οπλαρχηγός - που να χε την δική του συναίσθηση του ανιδιοτελούς του αγώνα. Θα μπορούσε να είχε πλουτίσει όντας οπλαρχηγός και έχοντας συμμετάσχει σε τόσες πολλές, μεγάλες και νικηφόρες μάχες. Αντ' αυτού ο Νικηταράς τελείωσε την πορεία του στον επαναστατικό αγώνα όπως ακριβώς την ξεκίνησε, χωρίς να χει ούτε ένα γρόσι παραπάνω.

Όπως ήταν φυσικό αυτός ο φλογερός πατριώτης και εξαίρετος πολεμιστής πήρε το μέρος του Καποδίστρια με του που ο Κυβερνήτης έφτασε στη χώρα. Και γράφω όπως ήταν φυσικό γιατί ένας φύσει ανιδιοτελής πολεμιστής είναι φυσικό να στηρίξει έναν φύσει ανιδιοτελή Κυβερνήτη και όχι τους στασιαστές της Μάνης και της Ύδρας που πάλευαν για ίδιον όφελος. Με την πτώση του Καποδίστρια, γνώρισε όπως και πολλοί άλλοι αγωνιστές τα πάνδεινα από το βαυαρικό καθεστώς. Φυλακίστηκε, βασανίστηκε (σε σημείο που όταν τον αντίκρισε μια από τις κόρες του να χάσει τα λογικά της) χωρίς λόγο και αιτία ενώ όταν αποφυλακίστηκε ήταν ήδη γέρος και σχεδόν τυφλός.

Το πρόστυχο ελληνικό κράτος του επέτρεψε (!!!) να επαιτεί μια φορά την βδομάδα σε συγκεκριμένη θέση όμως ακόμα και σε αυτή την κατάσταση ο Νικηταράς δεν έχασε τον άνευ ορίων πατριωτισμό του και την αγάπη του προς την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό το παρακάτω γεγονός:

Όταν κάποιος από τους πρόξενους των Μεγάλων Δυνάμεων έμαθε ότι ο Νικηταράς βρισκόταν σε αυτήν την κατάσταση, πήγε να δει με τα ίδια του τα μάτια την συμβαίνει. Μόλις ο Νικηταράς αντελήφθη τον ξένο μάζεψε αμέσως το απλωμένο χέρι του.

- Τι κάνετε στρατηγέ μου; ρώτησε ο ξένος.

- Απολαμβάνω ελεύθερη πατρίδα, απάντησε υπερήφανα ο ήρωας.

- Μα εδώ την απολαμβάνετε, καθισμένος στον δρόμο; επέμενε ο ξένος.

- Η πατρίδα μου έχει χορηγήσει σύνταξη για να ζω καλά, αλλά έρχομαι εδώ για να παίρνω μια ιδέα πως περνάει ο κόσμος, απάντησε περήφανα ο Νικηταράς.

Ο ξένος κατάλαβε, και διακριτικά, φεύγοντας άφησε να του πέσει ένα πουγκί με χρυσές λίρες.

Ο σχεδόν τυφλός Νικηταράς άκουσε τον ήχο, έπιασε το πουγκί και φώναξε στον ξένο: «Σου έπεσε το πουγκί σου. Πάρε το μην το βρει κανένας και το χάσεις!».

Τέτοιος λεβέντης, τέτοιος άνθρωπος υπήρξε ο Νικήτας Σταματελόπουλος από την γη της Αρκαδίας. Ακόμα και όταν είχε χάσει τα πάντα, δεν θέλησε να πει πικρή κουβέντα για την πατρίδα. Δεν θέλησε να κακολογήσει την Ελλάδα σε έναν ξένο. 

Πέθανε λησμονημένος από το επίσημο ελληνικό κράτος. Μα στην καρδιά του μέσου Έλληνα ο Νικηταράς κατέχει μια θέση ήρωα, μια θέση ενός ανθρώπου που έζησε μια ζωή υπόδειγμα για όλους εμάς τους μεταγενέστερους που σφαζόμαστε για τα πουγκιά και τα ευρώ όταν κάποιοι άνθρωποι πριν 190 περίπου χρόνια μάτωναν για την ελευθερία χωρίς να ζητήσουν το παραμικρό αντάλλαγμα. 

Πως θα πάμε

Η προτομή του Νικηταρά όπως και οι προτομές των υπόλοιπων αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως στην πόλη των Αθηνών. Για να φτάσουμε στο Πεδίο του Άρεως το οποίο βρίσκεται σχεδόν πάνω στην συμβολή τον οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας (παρεμβάλλεται πλαγίως η πλατεία Αιγύπτου) χρησιμοποιούμε τον ηλεκτρικό και κατεβαίνουμε στην στάση Βικτώρια. Από εκεί ανηφορίζουμε την οδό Χέυδεν η οποία τερματίζει ακριβώς στο Πεδίο του Άρεως. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στο δεξί μας χέρι ακριβώς στο άγαλμα του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα αγάλματα βρίσκονται στην πρώτη στροφή του πάρκου αριστερά όπως ερχόμαστε από το άγαλμα του Κωνσταντίνου.

Διαβάστε για το Νικηταρά Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V

Δείτε φωτογραφίες από τη προτομή εδώ


Βιβλιογραφία

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Μάρκου Μπότσαρη στο Πεδίο του Άρεως