Φωτογραφίες από το γλυπτό "Φύσις Κρύπτεσθαι Φίλει" της Βάνας Ξένου

Από την έκθεση "Η Ψυχή του Τόπου" στον Εθνικό Κήπο των Αθηνών το καλοκαίρι του 2010

Πληροφορίες για το γλυπτό

Η προτομή του Διονύσιου Σολωμού στον Εθνικό Κήπο

Επιστρέφω μετά από πολύ καιρό στα γλυπτά του Εθνικού Κήπου. Έχω χρόνια να βρεθώ στον κήπο, οπότε δεν ξέρω σε τι κατάσταση βρίσκονται τα μνημεία του. Πριν δυο χρόνια όμως όταν τα φωτογράφισα βρισκόντουσαν σε εξαιρετική κατάσταση εν αντιθέσει με πολλά άλλα γλυπτά της πρωτεύουσας τα οποία είτε κλάπηκαν είτε βεβηλώθηκαν. Η θέση των γλυπτών του εθνικού κήπου τα έσωσαν από τη βεβήλωση ενός το γεγονός ότι δεν είναι κατασκευασμένα από μέταλλο τα έσωσαν από την κλοπή.

Ας επανέλθω όμως στο θέμα μου. Σε αυτή την ανάρτηση θα μελετήσουμε την προτομή του Διονύσιου Σολωμού. Για το ποιος ήταν ο Διονύσιος Σολωμός, άλλοι πριν από μένα έχουν μιλήσει καλύτερα. Οι συστάσεις είναι περιττές. Εδώ θα σταθώ μόνο στο έργο. Πρόκειται για μια μαρμάρινη προτομή η οποία εδράζεται πάνω σε μαρμάρινη βάση που με τη σειρά της καταλήγει σε τετράγωνο βάθρο. Ο Σολωμός αποδίδεται σε νεαρή ηλικία με τα χαρακτηριστικά πυκνά, φουντωτά του μαλλιά.

Πάνω στο βάθρο υπάρχει λαξευμένο ένα φύλλο φοίνικα. Κάτω από την προτομή αναγράφονται τα λόγια:

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

ΣΟΛΩΜΟΣ

ενώ στα δυο άκρα μας δίνονται πληροφορίες για τον γλύπτη και τον χορηγό του έργου:

ΘΩΜΑΣ ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΣ

ΓΛΥΠΤΗΣ

ΔΑΠΑΝΑΙΣ

ΚΩΣΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ

Ο Θωμόπουλος έχει δημιουργήσει μια σειρά από αξιόλογα γλυπτά στο Α΄ νεκροταφείο των Αθηνών ενώ από τα δημόσια γλυπτά του που έχω εντοπίσει και μελετήσει στην πόλη των Αθηνών είναι ο ανδριάντας του Χαρίλαου Τρικούπη μπροστά στο μέγαρο της Παλιάς Βουλής (σήμερα Εθνικό Ιστορικό Μουσείο), η προτομή του Ξάνθου στην πλατεία Κολωνακίου και το μνημείο του Παπαδιαμάντη στην πλατεία Δεξαμενής επίσης στο Κολωνάκι.

Φωτογραφίες από το μνημείο εδώ

Διαβάστε για το Διονύσιο Σολωμό Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V

Φωτογραφίες από την προτομή του Διονύσιου Σολωμού στον Εθνικό Κήπο

Η υπογραφή του γλύπτη

Εγχάρακτο το όνομα του χορηγού

Φωτογραφίες από την προτομή του Ζαν Μορέα στον Εθνικό Κήπο

ΕDIT: οι τρεις τελευταίες φωτογραφίες είναι τραβηγμένες τον Μάιο του 2024

Η προτομή του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη στον Εθνικό Κήπο

Το επόμενο γλυπτό του Εθνικού Κήπου στο οποίο θα αναφερθούμε είναι η προτομή του Επτανήσιου ποιητή και πολιτικού Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Μερικά λόγια για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη

Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης γεννήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου του 1824 στο νησί της Λευκαδας. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας με καταγωγή από την Ήπειρο ενώ η μητέρα του προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια της Κεφαλλονιάς. Η μεγάλη οικονομική δυνατότητα της οικογένειας του σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο χώρος δράσης του δεν γνώρισε την πολιτική και κοινωνική αναταραχή που έζησε ο υπόλοιπος ελλαδικός χώρος κατά τα πρώτα 30 χρόνια του 19ου αιώνα έδωσαν στον μικρό  Αριστοτέλη την δυνατότητα να λάβει μόρφωση υψηλού επιπέδου.

Αρχικά σπούδασε στην Λευκάδα και μετέπειτα στην Ιόνια Ακαδημία στην Κέρκυρα έχοντας ως δασκάλους του τον Ασώπιο και τον Γιάννη Οικονομίδη. Με το πέρας των σπουδών του έφυγε για το εξωτερικό όπου σπούδασε στην Γενεύη και στο Παρίσι. Λόγω μιας ασθένειας αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του και να επιστρέφει στην Λευκάδα. Ξεπερνάει την αρρώστια του και μεταβαίνει στην Πίζα της Ιταλίας για να συνεχίσει τις σπουδές της Νομικής που είχε αφήσει μισοτελειωμένες στο Παρίσι. Παίρνει το διδακτορικό του δίπλωμα ομόφωνα όμως δεν εξασκεί ποτέ του τη νομική μιας και τον κερδίζει η ποίηση.

Σε όλο αυτό το διάστημα ταξιδεύει στην δυτική Ευρώπη και μελετάει την ζωή των κατοίκων, την κουλτούρα τους και τα αρχαία μνημεία. Το 1852 παντρεύεται με την Ιταλίδα Ελοϊζα Τυπάλδου και ένα χρόνο μετά εγκαθίστανται μόνιμα στην Λευκάδα. Η μεγάλη αγάπη του Βαλαωρίτη για την Ελλάδα που είναι διάχυτη μέσω του πατριωτικού του λόγου σε όλο του το έργο τον στρέφει προς την πολιτική. Βασικός του στόχος είναι η ένωση των Επτανήσων με το ελληνικό κράτος καθώς και η υποστήριξη όλων των απελευθερωτικών κινημάτων στον ελλαδικό χώρο. Στήριξε ιδιαίτερα τα κινήματα στην Ήπειρο (χώρα καταγωγής του) καθώς και στην Κρήτη όπου διετέλεσε και μέλος της κεντρικής επιτροπής του κρητικού επαναστατικού αγώνα. Η όλη του πολιτική στάση που ερχόταν σε αντίθεση με την συντηρητική στάση της οικογένειάς του ανάγκασε τους Άγγλους να τον εξορίσουν για ένα έτος στην Ιταλία όπου και εγκαταστάθηκε στο σπίτι του πεθερού του. Το 1857 εκλέγεται βουλευτής της Ιονίου Πολιτείας αρνούμενος την θέση επάρχου που του προσφέρουν οι Άγγλοι λέγοντας "η ψυχή μου δεν είναι προς πώληση".

Από αυτήν την θέση μάχεται για την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. Σημαντικότερη προσφορά του από αυτήν την θέση ήταν η σύνταξη της επιστολής προς την βασίλισσα της Αγγλίας με την οποία οι Επτανήσιοι δήλωναν την θέλησή τους για διοικητική, οικονομική και πολιτική ένωση με το ελληνικό κράτος. Το 1863 η Ένωση επιτυγχάνεται και ο Βαλαωρίτης συνεχίζει τον αγώνα του από τα έδρανα της Βουλής των Ελλήνων. Ωστόσο διάφορες μικροπολιτικές σκοπιμότητες και κυρίως η αποτυχία της κρητικής επανάστασης την οποία στήριξε με ζήλο τον αναγκάζουν να αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική σκηνή.

Πέθανε στις 24 Ιουλίου 1879 από καρδιακή προσβολή.

Το ποιητικό του έργο είναι πλούσιο και περιστρέφεται γύρω από τον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία αλλά και γενικότερα γύρω από θέματα σχετικά με την πατρίδα. Ο Βαλαωρίτης υπήρξε φιλόπατρις και αυτή του την αγάπη συναντάμε διάχυτη στο έργο του. Σημαντικότερη του συλλογή θεωρείται αυτή με τον τίτλο "Μνημόσυνα". Πρόκειται για μια σειρά από ποιήματα τα οποία αναφέρονται σε αγωνιστές του 21΄. Ο Βαλαωρίτης χρησιμοποιεί στο κάθε ποίημα για τίτλο το όνομα του αγωνιστή στον οποίο αναφέρεται. Πρόκειται ουσιαστικά για ύμνους προς το κάθε αγωνιστή ξεχωριστά, για ποιήματα τα οποία θα μπορούσαν να σκαλιστούς κάλλιστα πάνω στους τάφους των νεκρών αγωνιστών. Μεταξύ άλλων σε αυτό του το έργο εξυμνεί τον Κανάρη, τον Κατσαντώνη, τον Σαμουήλ.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια προτομή η οποία παρουσιάζει τον ποιητή σε ώριμη ηλικία και βρίσκεται στημένη πάνω σε ένα μαρμάρινο βάθρο. Ο Βαλαωρίτης παρουσιάζεται με το χαρακτηριστικό του μούσι το οποίο καλύπτει το πάνω χείλος και τα δυο μάγουλα αφήνει όμως ξεσκέπαστο το σαγόνι, φορώντας πουκάμισο, σακάκι και παπιόν. Στο βάθρο είναι χαραγμένα τα λόγια

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ


ΔΑΠΑΝΑΙΣ
ΚΩΣΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ

χωρίς να αναφέρεται κάποιο επίγραμμα ή έστω η ημερομηνία γέννησης και θανάτου του. Η προτομή είναι έργο του Φωκίωνα Ρωκ. Τοποθετήθηκε το έτος 1926.

Διαβάστε για τον ποιητή Ι, ΙΙ, ΙΙΙ

Διαβάστε ποιήματα του Βαλαωρίτη Ι, ΙΙ

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Προσωπογραφίες του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη εδώ

Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη στον Εθνικό Κήπο

Η προτομή του Σπυρίδωνα Σαμάρα στον Εθνικό Κήπο

Στον Εθνικό Κήπο των Αθηνών αν εξαιρέσουμε τις προτομές του Ευνάρδου και του Ιωάννη Καποδίστρια βρίσκονται κυρίως γλυπτά που απεικονίζουν ανθρώπους της τέχνης, των γραμμάτων και γενικότερα του πολιτισμού. Ένας τέτοιος άνθρωπος ήταν και ο Σπύρος Σαμάρας η προτομή του οποίου στολίζει το νότιο τμήμα του Εθνικού Κήπου.

Μερικά λόγια για τον Σπύρο  Σαμάρα

Ο Σαμάρας γεννήθηκε - όπως και ο Καποδίστριας η προτομή του οποίου βρίσκεται μερικά μέτρα πιο πέρα - στο νησί της Κέρκυρας στις 17 Νοέμβρη 1861. Από πολύ μικρός έδειξε την έφεση του προς την μουσική Τέχνη και μαθήτευσε πλάι στον επίσης Κερκυραίο Σπύρο Ξυνάδα. Ύστερα από δική του προτροπή ο μικρός Σπύρος το 1875 (σε ηλικία 14 ετών) γράφεται στο Ωδείο των Αθηνών όπου και παρακολουθεί μαθήματα βιολιού (καθηγητής Φρειδερίκος Βολωνίτης) ενορχήστρωσης αλλά και θεωρητικά (και στα δυο καθηγητής του ο Ερρίκος Στανκαμπιάνο). 

Το 1882 μεταβαίνει για σπουδές στο Παρίσι όπου μαθητεύει κυρίως πλάι στον Λεό Ντελίμπ. Το 1885 και αφού έχει πάρει τα βασικά θεωρητικά του εφόδια από την γαλλική πρωτεύουσα μετακομίζει στη Ιταλία. Η γειτονική χώρα έμελλε να γίνει ο τόπος θριάμβου και καταξίωσης για τον Κερκυραίο συνθέτη. Η τρίπρακτη όπερα "Φλόρα Μιράμπιλις" ανεβάζεται αρχικά στο θέατρο Καρκάνο του Μιλάνο το 1886 και ένα χρόνο μετά γνωρίζει αποθεωτικής υποδοχής στην Σκάλα του Μιλάνο με πρωταγωνίστρια την Έμμα Καλβέ. Το έργο ανεβαίνει το 1889 πρώτα στην Κέρκυρα και μετά στην Αθήνα με τίτλο "Θαυμαστή Ανθώ".

Το 1891 ανεβαίνει στην όπερα του Μιλάνο η όπερα "Λιονέλλα" η οποία δεν τυχαίνει ανάλογης αποδοχής. Τα σύννεφα ωστόσο φεύγουν πάνω από τον καλλιτεχνικό ουρανού του Σαμαρά το 1894 με το ανέβασμα της όπερας "Η Μάρτυς" στη Νεάπολη. Μετά από αυτό το έργο οι κριτικοί τον τοποθέτησαν στο κίνημα του βερισμού μαζί με τον Μασκάνι και τον Πουτσίνι.

Το 1896 επιστρέφει για μικρό διάστημα στην Ελλάδα όπου συνθέτει τον Ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων σε στίχους του Κωστή Παλαμά. Ο ύμνος καθιερώνεται στην τελετή έναρξης του Τόκυο το 1958 και έκτοτε αποτελεί τον επίσημο ύμνο των Αγώνων. Το 1908 στο Θέατρο Verdi της Φλωρεντίας ανεβαίνει η όπερα "Ρέα" η οποία αποσπά διθυραμβικές κριτικές και του χαρίζει την αναγνώριση από σπουδαίους συνθέτες της γενιάς του όπως ο Πουτσίνι. 

Το 1911 επιστρέφει στην Ελλάδα - άγνωστο γιατί - αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι επέστρεψε επειδή ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄ ήθελε να τον κάνει διευθυντή του Ωδείου των Αθηνών κάτι που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε ίσως λόγω της δολοφονίας του βασιλιά στην Θεσσαλονίκη. Το 1914 ο γάμος του με την Άννα Αντωνοπούλου καθώς και το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου φαίνεται ότι  τον εγκλώβισαν οριστικά στην χώρα.

Πέθανε στις 25 Μαρτίου 1917 σε ηλικία 56 ετών από χρόνια νεφρίτιδα.

Το μνημείο

Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο γλυπτό φτιαγμένο από μάρμαρο. Απεικονίζει τον συνθέτη σε ώριμη ηλικία με μουστάκι και μούσι στο πηγούνι φορώντας σακάκι και γραβάτα. Κάτω ακριβώς από την προτομή είναι χαραγμένα τα λόγια:

Σ. ΣΑΜΑΡΑΣ

ενώ στην βάση του γλυπτού απεικονίζονται δυο κλαδιά ελιάς και μια άρπα. Πρόκειται για ένα έργο του Μιχαήλ Τόμπρου.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Σπύρου Σαμάρα βρίσκεται στον Εθνικό Κήπο στο κέντρο της πόλης των Αθηνών. Κατεβαίνοντας από το μετρό στη στάση Σύνταγμα (μπλε και κόκκινη γραμμή) κατηφορίζουμε την Αμαλίας. Η είσοδος του Εθνικού Κήπου βρίσκεται στο αριστερό μας χέρι. Υπάρχουν δυο τρόποι για να εντοπίσετε την προτομή: και αυτήν και τις υπόλοιπες. Ο πρώτος είναι να ρίξετε μια ματιά στον άκρως κατατοπιστικό χάρτη που υπάρχει αριστερά της εισόδου. Ο δεύτερος είναι απλά να μπείτε στον Κήπο, να διαλέξετε τυχαία ένα μονοπάτι και να αρχίσετε τη περιήγησή σας θαυμάζοντας φυτά που ούτε κατά διάνοια δεν θα περνούσε από την φαντασία σας ότι υπάρχουν στο κέντρο της Αθήνας. Και κάπως ανεπαίσθητα, χωρίς να το έχετε προγραμματίσει, θα σταματάει το βήμα σας ένα γλυπτό αναδυόμενο μέσα από όγκους πράσινου.

Αν υπάρχει χρόνος προτείνω ανεπιφύλακτα το δεύτερο...

Διαβάστε για τον Σπύρο Σαμάρα Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV

Δείτε προσωπογραφίες του Σαμάρα εδώ

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ

Ακούστε τον "Ύμνο των Ολυμπιακών Αγώνων".

Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003
• Δ. Παυλόπουλος, ο γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος, Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ, Αθήνα, 1996

Φωτογραφίες από την προτομή του Σπύρου Σαμάρα στον Εθνικό Κήπο

Η προτομή του Ιωάννη Καποδίστρια στον Εθνικό Κήπο

Συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας στις προτομές που βρίσκονται στον Εθνικό Κήπο της Αθήνας. Μετά την παρουσίαση των προτομών των τριών τραγικών ποιητών και του τραπεζίτη Ευνάρδου σειρά έχει η προτομή του πρώτου Κυβερνήτης της Ελλάδας, του Ιωάννη Καποδίστρια.

Μερικά λόγια για τον Ιωάννη Καποδίστρια

Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στις 10 Φερβουαρίου 1776 στο νησί της Κέρκυρας. Η καταγωγή του ήταν αριστοκρατική. Προερχόταν από την οικογένεια των Καποδίστρια προέλευση της οποίας ήταν  το ακρωτήριο της Ίστρια (από το οποίο πήραν και το όνομά τους: Capo d' Istria). Τα μέλη αυτή της οικογένειας είχαν το δικαίωμα να φέρουν τον τίτλο του Κόμη που τους αποδ΄θη από τον δούκα της Σαβοϊας και βασιλιά της Κύπρου το 1689. Η Δημοκρατία της Βενετίας ωστόσο αναγνώρισε στους Καποδίστρια αυτόν τον τίτλο το 1796.

Η αριστοκρατική του καταγωγή  και η οικονομική ευχέρεια του πατέρα του που ήταν δικηγόρος του έδωσαν την δυνατότητα να λάβει υψηλού επιπέδου μόρφωση. Φοίτησε στο μοναστήρι της Αγίας Ιουστίνης όπου έμαθε Γαλλικά, Λατινικά και Ιταλικά και μετέπειτα εγκαταστάθηκε στην Βενετία. Από το 1795 μέχρι το 1797 φοίτησε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα. Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου για μερικά χρόνια εξάσκησε το επάγγελμα του προσφέροντας της υπηρεσίες του αφιλοκερδώς. 

Η πρώτη επαφή του Καποδίστρια γίνεται στα πλαίσια της Επτανήσου Πολιτείας όταν μαζί με τον Σιγουρό φτάνουν στην Κεφαλλονιά προκειμένου να θέσουν τέρμα στις διαμάχες μεταξύ των τοπικών ισχυρών οικογενειών για την εξουσία και να εφαρμόσουν το Σύνταγμα της Πολιτείας. Η αποστολή του επιτυγχάνει και τον Απρίλη του 1803 διορίζεται γραμματέας εξωτερικών υποθέσεων του κράτους. Το 1806 εξελέγη γραμματέας της γερουσίας και τον Ιούνιο του 1807 διορίστηκε ως έκτακτος επίτροπος στην Λευκάδα προκειμένου να οργανώσει την άμυνα του νησιού εναντίον των Οθωμανών. Εκεί οργανώνει την συνάντηση κλεφτών και αρματωλών στην οποία συμμετείχε μεταξύ άλλων και ο Μπότσαρης. Ο Καποδίστριας αναγνωρίζει γενικό αρχηγό των αρματωλών της Δυτικής Ελλάδας τον Κατσαντώνη όμως η συνθήκη μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανατρέπει τα σχέδιά του. Όλα γυρίζουν στο παλιό καθεστώς και ο ίδιος επιστρέφει στην Κέρκυρα.

Τα Επτάνησα περνούν στην κατοχή της Γαλλίας και ο ίδιος φεύγει για την Ρωσία το 1808. Διορίζεται αρχικά ως κρατικός σύμβουλος στο υπουργείο Εξωτερικών και το 1811 ως ακόλουθος στην πρεσβεία της Βιέννης. Μετά το 1812 διορίζεται αξιωματούχος με πολιτικά καθήκοντα στην στρατιά του Δούναβη με έδρα το Βουκουρέστι. Το 1813 μετέβη ως μυστικός πράκτορας στην Ελβετία προκειμένου να επιτύχει την ανεξαρτησία και ουδετερότητα του κράτους. Με αριστοτεχνικές διπλωματικές μεθόδους ο Καποδίστριας καταφέρνει να πετύχει τον σκοπό τη ρώσικης διπλωματίας ρίχνοντας στο καναβάτσο τους Αυστριακούς. Με πρωτοβουλία του ίδιου του Τσάρου ο Καποδίστριας συμμετείχε στην δημιουργία του νέου ελβετικού Συντάγματος δημιουργώντας αυτόνομα κρατίδια (τα περίφημα καντόνια). Για την προσφορά του την δημιουργία του ελβετικού κράτους τιμάται μέχρι και τις μέρες μας από την σύγχρονη Ελβετία.

Το 1811 συμμετείχε στις εργασίες του Συνεδρίου της Βιέννης και η παρουσία του ήταν καταλυτική. Εκεί έθεσε για πρώτη φορά στη διεθνή διπλωματία το ελληνικό ζήτημα συνομιλώντας αυτοπροσώπως με τον Τσάρο προτού θέσει τα επιχειρήματα του στο τραπέζι. Είπε στον Τσάρο πως "οι Έλληνες μετά τον Θεό θεωρούν προστάτη τους μόνο την ομόδοξη Αυτοκρατορία". Ο Τσάρος του έδωσε την άδεια να επιχειρηματολογήσει υπέρ του ελληνικού ζητήματος. Ο Καποδίστριας στην αμέσως επόμενη συνεδρίασης έθεσε το ζήτημα λέγοντας 

"Νομίζω πως χρέος των Μεγαλειοτάτων είναι να λάβετε οποιαδήποτε πρόνοιαν και δια το καταδυναστευόμενον ελληνικόν έθνος παρά της Οθωμανικής εξουσίας, το οποίον υποφέρει τόσους αιώνας τον τυραννικόν οθωμανικόν ζυγόν και το οποίον διακινδυνεύει να πέση εις την τελευταίαν εξόντωσιν και τον μηδενισμόν, όθεν δεν μου φαίνεται δίκαιον το να αδιαφορήσουν οι Βασιλείς." 

Ο Μέτερνιχ, υπουργός της Αυστρία και ψυχή της περίφημης Ιεράς Συμμαχίας τον διέκοψε λέγοντας του:

Κύριε Κόμη! Η Ευρώπη δεν γνωρίζει Έλληνας, γνωρίζει την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν υπό της οποίας την εξουσίαν είναι οι κατοικούντες σ΄ αυτήν Έλληνες. Δια τούτο φαίνεται, Κύριε Κόμη, υποστήριξες τόσον, και άφησες εκτός Συνδέσμου της Ιεράς Συμμαχίας, το απέραντον Οθωμανικόν Κράτος, αλλά δεν θα επιτύχεις τις ελπίδες σου περί τούτων"

Τότε ο Τσάρος Αλέξανδρος θεωρώντας αυτά τα προσβλητικά λόγια προς τον ακόλουθο του ως προσβολή προς το ίδιο το πρόσωπό του σηκώθηκε και είπε:

"Οι Έλληνες διά της Θείας Πρόνοιας και της Ευρωπαϊκής αιχμής ενόπλου βοήθειας θέλουν ελευθερωθούν ταχέως και συμφώνως προς τα αρχαία πατρογονικά των δίκαια, θα μείνουν ελεύθεροι, αυτόνομοι και ανεξάρτητοι."

Αυτά η σκηνή είναι πολύ σημαντική για την ελληνική ιστορία καθώς για πρώτη φορά από επίσημα λόγια - και μάλιστα αυτά του αρχηγού ενός από τα ισχυρότερα κράτη του τότε κόσμου - γινόταν λόγος για απελευθέρωση των Ελλήνων από τον Οθωμανικό ζυγό. Και ήταν όλο έργο του Καποδίστρια.

Το 1815 μαζί με τον Άνθιμο Γαζή, τον Μητροπολίτη Ιγνάτιο και ορισμένους άλλους ίδρυσε την Φιλόμουσο Εταιρεία που βοηθούσε νέους Έλληνες να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Την ίδια χρονιά μετείχε στην συνδιάσκεψη των Παρισίων μετά την ήττα του Ναπολέοντα όπου πέτυχε τα Επτάνησα να αποκτήσουν δικό τους Σύνταγμα, δικές τους Ένοπλες Δυνάμεις και δική τους σημαία. Την ίδια χρονιά διορίζεται ως γραμματέας επί των εξωτερικών υποθέσεων, ουσιαστικά Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας.

Το 1821 μετείχε στο συνέδριο του Λάιμπαχ όπου επικράτησαν οι απόψεις του Μέτερνιχ. Τις μέρες του Συνεδρίου έφτασε μήνυμα για την εξέγερση του Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία. Μάλιστα ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ζητούσε βοήθεια από τα Τσαρικά στρατεύματα. Ο Καποδίστριας του απάντησε μάλλον ψυχρά απηχώντας τις τσαρικές θέσεις όμως μυστικά πίεζε τον Τσάρο να βοηθήσει τους Έλληνες και έδωσε μεγάλο αγώνα για να μην σταλεί στρατιωτική βοήθεια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το 1822 και ενώ οι διαφωνίες του με την εξωτερική πολιτική του Τσάρου σχετικά με το Ανατολικό ζήτημα  μεγάλωναν απομακρύνθηκε "για λόγους υγείας" από την θέση του στο Υπουργείο Εξωτερικών και ιδιώτευσε στην Γενεύη.

Στις 30 Μαρτίου 1827 εξελέγη από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας επίσημα ως Κυβερνήτης της Ελλάδος με θητεία επτά ετών. Με το που πληροφορήθηκε τα γεγονότα μετέβη στην Αγία Πετρούπολη προκειμένου να αποδεσμευτεί από τα εκεί αξιώματά του, πήγε στο Λονδίνο όπου είχε συνομιλίες με Βρετανούς πολιτικούς και έπειτα από μια  μικρή στάση στο Παρίσι έφτασε στο Ναύπλιο στις 18 Ιανουαρίου 1828 και από εκεί στην τότε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους την Αίγινα όπου του έγινε και η επίσημη υποδοχή.

Το έργο του Καποδίστρια υπήρξε πολλαπλό: μέσα στα λίγα χρόνια της διακυβέρνησης του κατόρθωσε να ιδρύσει το Ορφανοτροφείο της Αίγινας, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας, την Γεωργική Σχολή της Τίρυνθας, έστειλε αρχιτέκτονες στην Πάτρα και το Μεσολόγγι για να μεριμνήσουν για την ανοικοδόμηση των πόλεων, ίδρυσε την Σχολή Ευελπίδων και  οργάνωσε τακτικό στρατό, πάταξε την πειρατεία και έθεσε υπό την εποπτεία του κράτους τον στόλο εισήγαγε την καλλιέργεια της πατάτας και ίδρυσε Εθνικό Νομισματοκοπείο καταργώντας το τούρκικο γρόσι και κόβοντας το πρώτο ελληνικό νόμισμα, τον φοίνικα.

Μα το σημαντικότερο έργο όλων το πέτυχε και πάλι στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Το πρωτόκολλο του 1828 περιόριζε τα σύνορα της χώρας στην Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες. Ο Καποδίστριας οργάνωσε τακτικό στρατό και παλεύοντας στην διπλωματική σκακιέρα πέτυχε παρά τις αντιδράσεις της Μεγάλης Βρετανίας να φτάσουν τα σύνορα της χώρας μέχρι την γραμμή που όριζαν οι  ποταμοί Σπερχειός και Αχελώος.

Κατηγορήθηκε ωστόσο για αυταρχική διοίκηση. Κατάργησε την εθνοσυνέλευση και δημιούργησε το Πανελλήνιον το οποίο είχε καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Διόρισε τα δυο του αδέρφια στις θέσεις του αρχιναύαρχου και του αρχιστράτηγου αντίστοιχα που κατά γενική ομολογία δεν έκαναν για την θέση. Κυνήγησε αντικυβερνητικές εφημερίδες φτάνοντας μέχρι και στο κλείσιμό τους. Όλες αυτές οι ενέργειές σε συνδυασμό με το γεγονός ότι συγκρούστηκε με τα μεγάλα συμφέροντα της Ύδρας και της  Μάνης οδήγησαν στην δολοφονία του.

Κέντρο της αντιπολίτευσης ήταν η Ύδρα. Εκεί μαζεύτηκε όλοι οι αντιφρονούντες με επικεφαλής την οικογένεια Κουντουριώτη. Εκεί ήταν και ο Μαυροκορδάτος (γνωστό όργανο της αγγλικής πολιτικής) καθώς και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι θεωρώντας τον Καποδίστρια όργανο της ρωσικής πολιτικής και θέλοντας να περάσει και πάλι η Ελλάδα στην σφαίρα επιρροής τους ενθάρρυναν τις κινήσεις της αντιπολίτευσης. Στις 14 Ιουλίου 1831 οι πάλαι ποτέ ήρωες της Επανάστασης Ανδρέας Μιαούλης και Κριεζιώτης μαζί με 200 Υδραίους κατέλαβαν τον ναύσταθμο στον Πόρο. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης αν και δέχτηκε πιέσεις να προσχωρήσει στο κίνημα, αρνήθηκε να συμμετάσχει μένοντας πιστός στο όραμα του 21΄. Ο Καποδίστριας ζήτησε την βοήθεια των τριών μεγάλων δυνάμεων μόνο όμως ο Ρώσος ναύαρχος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά του. Στις 1 Αυγούστου ο ρωσικός στόλος έφτασε στον Πόρο και μπροστά στον κίνδυνο να αιχμαλωτιστεί ο Ανδρέας Μιαούλης προέβη σε μια επαίσχυντη πράξη που τον μετέτρεψε από ήρωα σε προδότη του χείριστου είδους: ανατίναξε την φρεγάτα "Ελλάς" βάζοντας παράλληλα φωτιά και στα υπόλοιπα πλοία του στόλου. 

Μέσα στην γενικότερη αναταραχή ο Καποδίστριας διέταξε την σύλληψη του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Τα αδέρφια του Γιώργος και Κωνσταντίνος για να εκδικηθούν αυτήν την ατίμωση έστησαν καρτέρι στον Καποδίστρια και τον δολοφόνησαν στις 9 Οκτωβρίου 1831 καθώς ο Κυβερνήτης πήγαινε να παρακολουθήσει την λειτουργία στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο. Ο μοναδικός σωματοφύλακας του Καποδίστρια πρόλαβε και πυροβόλησε τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη τον οποίο εν συνεχεία λίντσαρε ο όχλος και πέταξε το πτώμα του στην θάλασσα. Ο Γιώργος Μαυρομιχάλης βρήκε άσυλο στην γαλλική πρεσβεία όμως μετά τις απειλές του πλήθους που ήταν έτοιμο να κάψει την Πρεσβεία παραδόθηκε στην δικαιοσύνη και τουφεκίστηκε λίγες μέρες αργότερα.

Η δολοφονία του Καποδίστρια υπήρξε σχέδιο αγγλικών κυρίως αλλά και γαλλικών συμφερόντων που με αυτόν τον τρόπο θέλησαν να βγάλουν το νεοσύστατο ελληνικό κράτος από την ρώσικη σφαίρα επιρροής. Το γεγονός ότι η γαλλική πρεσβεία έδωσε άσυλο σε έναν από τις δυο δολοφόνους του αποδεικνύει εν μέρει του λόγου το αληθές. Στα βρετανικά αρχεία ο φάκελος για την δολοφονία του Καποδίστρια παραμένει μέχρι και σήμερα απόρρητος.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας που διέθεσε το μεγαλύτερο τμήμα της περιουσίας του στο ελληνικό κράτος και που ως Κυβερνήτης αρνήθηκε να πάρει μισθό όπως αρνήθηκε και την αποζημίωση από τον Τσάρο για να μην τον κατηγορήσουν για μεροληψία υπέρ της Ρωσίας, ενταφιάστηκε στην μονή Πλατυτέρας στην Κέρκυρα ύστερα από επιθυμία του.

Υπήρξε μορφή σπουδαία που αν τον άφηναν να ολοκληρώσει το έργο του σίγουρα η εικόνα της χώρας θα ήταν διαφορετική σήμερα. Υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις αντι-δημοκρατικός και απολυταρχικός όμως σε συνθήκες αναλφαβητισμού, πείνας, πολέμου και γενικότερου χάους δεν ξέρω κατά πόσο υπάρχει γόνιμο έδαφος για δημοκρατικές συμπεριφορές. Έκανε στο πλαίσιο αυτό αρκετά λάθη όμως αυτοί που τον δολοφόνησαν στο όνομα της ελευθερίας είναι οι ίδιοι που με άλλα ονόματα και επίθετα αλλά με τις ίδιες πρακτικές και νοοτροπίες καταδυναστεύουν τον ελληνικό λαό μέχρι και τις μέρες μας, πιστοί στα θέλω και τις εντολές των ξένων δυνάμεων. 

Το μνημείο

Η προτομή του Καποδίστρια έχει πολλές ομοιότητες με την αντίστοιχη προτομή του Ελβετού τραπεζίτη Ευνάρδου που βρίσκεται στον ίδιο χώρο μερικά μέτρα παρακάτω. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κατασκευάστηκαν από τον ίδιο γλύπτη. Βρίσκεται στημένη πάνω σε μια μαρμάρινη βάση ύψους δυο μέτρων και κάτι. Παρουσιάζει τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας σε ώριμη ηλικία. Στην βάση επάνω είναι γραμμένα τα λόγια:

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ 

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ


στο πλάι της βάσης αναγράφονται τα λόγια:


ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΣΣΟΣ ΕΠΟΙΕΙ
ΔΑΠΑΝΗΙ
ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ ΕΛΒΕΤΩΝ
ΕΝ ΕΤΕΙ ΑΩΞΣ΄


Η προτομή είναι έργο του γλύπτη Ιωάννη Κόσσου ο οποίος την κατασκεύασε με χρήματα Ελβετών φιλελλήνων όπως μας ενημερώνει η επιγραφή στο πλάι της βάσης. Τοποθετήθηκε το 1860. 

Πως θα πάμε

H προτομή του Ιωάννη Καποδίστρια βρίσκεται στον Εθνικό Κήπο στο κέντρο των Αθηνών δίπλα από το Μέγαρο της Βουλής. Φτάνουμε με το μετρό χρησιμοποιώντας τόσο την μπλε όσο και την κόκκινη γραμμή (στάση: Σύνταγμα). Μπαίνοντας από την είσοδο της Αμαλίας θα δούμε στο αριστερό μας χέρι έναν χάρτη ο οποίο είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικός για το που βρίσκονται οι προτομές μέσα στον Εθνικό Κήπο.

Διαβάστε για τον Καποδίστρια Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V, VI

Φωτογραφίες από την προτομή του Καποδίστρια εδώ

Προσωπογραφίες του Καποδίστρια εδώ


Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Ιωάννη Καποδίστρια στον Εθνικό Κήπο

Η προτομή του Αισχύλου στον Εθνικό Κήπο

Σήμερα θα παρουσιάσουμε την προτομή του Αισχύλου, ολοκληρώνοντας την παρουσίαση των προτομών των τριών τραγικών ποιητών στην Λεωφόρο Αμαλίας στο ύψος του Εθνικού Κήπου.


Μερικά λόγια για τον Αισχύλο

Ο Αισχύλος ήταν ηλικιακά ο μεγαλύτερος από τους τρεις μεγάλους αρχαίους τραγικούς ποιητές. Γεννήθηκε το 525 π. Χ. στην Ελευσίνα.Η καταγωγή του ήταν αριστοκρατική, πιθανότατα προερχόταν από γενιά γαιοκτημόνων. Συμμετείχε για πρώτη φορά σε θεατρικούς αγώνες σχετικά νέος κατά την διάρκεια της 70ης Ολυμπιάδας (499 - 496 π.Χ.) διαγωνιζόμενος εναντίον των ποιητών Πρατίνα και Χοιρίλου. Η πρώτη του νίκη στα Μεγάλα Διονύσια σημειώνεται το έτος 484 π.Χ. και την ακολούθησαν άλλες 12. 

Ο Αισχύλος πέρα από την συγγραφική του ιδιότητα, κατείχε και την ιδιότητα του μαχόμενου πολίτη. Συμμετείχε στην μάχη του Μαραθώνα, στις ναυμαχίες στο Αρτεμίσιο και την Σαλαμίνα καθώς και στην τελική νίκη στις Πλαταιές. Στον Μαραθώνα πολέμησε και ο αδερφός του Κυναίγειρος ο οποίος βρήκε τον θάνατο κυνηγώντας ένα περσικό καράβι που προσπαθούσε να διαφύγει. Άρπαξε το καράβι με τα χέρια του και ο Πέρσης που βρισκόταν επάνω αρχικά του έκοψε το ένα χέρι. Έπειτα και το άλλο. Ο Κυναίγειρος τότε άρπαξε το καράβι με τα δόντια. Ο Πέρσης τον σκότωσε. Τέτοιο ηρωικό θάνατο βρήκε ο αδερφός του Αισχύλου.

Θεωρούσε την συμμετοχή σε αυτές τις μάχες ως ότι σημαντικότερο έχει καταφέρει στη ζωή του. Μάλιστα, ο αγώνας εναντίον των Περσών τον επηρέασε βαθιά κάτι που αποτυπώνεται και στο έργο του. Ένα από αυτά τα έργα του είναι και οι "Πέρσες" έργο που αναφέρεται στην ναυμαχία της Σαλαμίνας και ουσιαστικά καλύπτει όλη την σκέψη του Αισχύλου σχετικά με την μάχη των Αθηναίων και των Ελλήνων συμμάχων τους εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας.

Το 47ο ύστερα από πρόσκληση του τυράννου των Συρακουσών Ιέρωνα ο Αισχύλος ταξιδεύει στην Σικελία. Εκεί εικάζεται ότι παρουσίασε για δεύτερη φορά τους Πέρσες. Επέστρεψε και πάλι στην Αθήνα μόνο και μόνο για να φύγει και πάλι μιας και το πολιτικό σκηνικό είχε αλλάξει με την επικράτηση των ριζοσπαστικών δυνάμεων της Δημοκρατίας κάτι που δεν έβρισκε σύμφωνο τον Αισχύλο. Έμελλε να πεθάνει και αυτός όπως μετέπειτα ο Ευριπίδης μακριά από την Αθήνα.

Ο θρύλος το θέλει να πεθάνει από χτύπημα στο κεφάλι μιας χελώνας την οποία είχε αρπάξει ένας αετός και θέλοντας να την φάει την πέταξε από ψηλά με στόχο να σπάσει το καβούκι της. Ενταφιάστικε στην Σικελία και πάνω στο τάφο του γράφτηκε το εξής επίγραμμα: 

Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεῦθει

μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·

ἀλκὴν δ' εὐδόκιμον Mαραθώνιον ἄλσος ἄν εἴποι

καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.

σε ελεύθερη μετάφραση

Τον γιο του Ευφορίωνα Αισχύλο από την Αθήνα

κρύβει νεκρό αυτό το μνήμα της Γέλας με τα στάρια

την άξια νιότη του θα μαρτυρήσει το άλσος του Μαραθώνα

και ο μακρυμάλλης Μήδος που καλά την γνωρίζει.

Το έργο του άσκησε μεγάλη επίδραση σε πολλές μεταγενέστερες γενιές. Λέγεται μάλιστα ότι ο μεγάλος φιλόσοφος του 19ου αιώνα Καρλ Μαρξ είχε κάτω από το μαξιλάρι του τον "Προμηθέα Δεσμώτη" όταν τον βρήκαν νεκρό οι δικοί του.

Δεν μας είναι γνωστό πόσα έργα δημιούργησε ο Αισχύλος. Μας έχουν σωθεί οι ονομασίες 77 τραγωδιών από τις οποίες έχουν σωθεί ολόκληρες μόλις οι εφτά.

Το μνημείο

Για την προτομή του Αισχύλου ισχύει ότι και για τις προτομές των άλλων δύο τραγικών που βρίσκονται στο ίδιο σημείο. Διαβάστε περισσότερα εδώ.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Αισχύλου βρίσκεται μαζί με εκείνες του Ευριπίδη και του Σοφοκλή στην λεωφόρο Αμαλίας στο κέντρο της πόλης των Αθηνών. Φτάνουμε με το μετρό χρησιμοποιώντας τόσο την κόκκινη όσο και την μπλε γραμμή (στάση: Σύνταγμα). Βγαίνοντας στην επιφάνεια ακολουθούμε την Λεωφόρο Αμαλίας με κατεύθυνση προς Ζάππειο. Οι προτομές των τριών τραγικών βρίσκονται μερικά μέτρα πιο πέρα από την είσοδο του Εθνικού Κήπου επί του πεζοδρομίου στο αριστερό μας χέρι.

Βιβλιογραφία Αισχύλου

Αγαμέμνων - Ευμενίδες - Χοηφόροι - Πέρσες - Προμηθέας Δεσμώτης - Επτά επί Θήβας - Ικέτιδες

Διαβάστε για τον Αισχύλο Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V, VI

Φωτογραφίες από την προτομή του Αισχύλου εδώ

Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Αισχύλου στον Εθνικό Κήπο

Η προτομή του Σοφοκλή στον Εθνικό Κήπο

Συνεχίζοντας το οδοιπορικό μας στα γλυπτά του Εθνικού Κήπου, μετά από το γλυπτό του Ευριπίδη θα παρουσιάσουμε αυτό του Σοφοκλή.


Μερικά λόγια για τον Σοφοκλή

Ο Σοφοκλής γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό της πόλης των Αθηνών. Εν αντιθέσει με τον Ευριπίδη που είδαμε σε προηγούμενη ανάρτησή μας, ο Σοφοκλής προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Πατέρας του ήταν ο Σόφιλλος ο οποίος διέθετε εργοστάσιο μαχαιροποιίας. Έζησε στα χρόνια της ακμής των Αθηνών η οποία σε συνδυασμό με την υψηλή οικονομική δυνατότητα της οικογένειας του συνέβαλε στο να λάβει μόρφωση υψηλού επιπέδου.

Στην ηλικία των 15 ετών πήρε μέρος ως ο κορυφαίος του χορού των εφήβων στους εορτασμούς για τη νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Κατά την διάρκεια της ζωή του έλαβε πολλά πολιτικά αξιώματα: το 443-442 π.Χ. ήταν ταμίας της αττικής ναυτικής συμμαχίας. Το 441-440 διοικούσε μαζί με τον Περικλή τον στόλο ο οποίος επιτέθηκε στην  Σάμο που αποστάτησε και οδήγησε στον θάνατο όλους τους άνδρες του νησιού. Το 413 μετά την αποτυχία στη Σικελία έγινε μέλος της - προσωρινής μιας και ανετράπη - ολιγαρχικής κυβέρνησης.

Ως ποιητής υπήρξε πολυγραφότατος. Γνωρίζουμε με την ονομασία τους 114 τραγωδίες από τις οποίες έχουν διασωθεί πλήρως μόλις οι εφτά. Έλαβε μέρος για πρώτη φορά σε θεατρικούς αγώνες το 468 π.Χ. και κέρδισε το πρώτο βραβείο εις βάρος του κατά τριάντα χρόνια μεγαλύτερου του Αισχύλου τον οποίο εκτιμούσε βαθιά. Υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλείς στους Αθηναίους ειδικά στους γηραιότερους και τους αριστοκράτες και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ποτέ έργο του δεν πήρε βραβείο μικρότερο από το δεύτερο. Κέρδισε συνολικά 24 πρώτες νίκες.

Όλοι οι ήρωες του Σοφοκλή είναι μόνοι και συνήθως στέκονται ενάντια στην εκάστοτε εξουσία. Ακόμα και όταν όλοι είναι εναντίον τους και οι θεοί μοιάζουν να τους εμπαίζουν αυτοί μένουν αμετακίνητοι στα πιστεύω τους και πιστοί στο καθήκον τους. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η Αντιγόνη, ηρωίδα της ομώνυμης τραγωδίας, η οποία πηγαίνει ενάντια σε αυτό που της επιβάλλει η κοινωνική της θέση σε αυτό που της προστάζει η εξουσία μόνο και μόνο για να ακολουθήσει αυτό που ορίζει η καρδιά και η συνείδησή της. Οι ήρωες του Σοφοκλή αν και μόνοι επιδεικνύουν δύναμη μεγαλύτερη από αυτήν του μέσου ανθρώπου και εξυψώνονται στα μάτια του θεατή ως πρόσωπα ηθικά και ανιδιοτελή που ακολουθούν τις προσταγές της συνείδησής τους μέχρι το τέλος.

Πέθανε το 406 π.Χ. σε βαθύ γήρας έχοντας λάβει κατά την διάρκεια του βίου του πολλές τιμές και αναγνωρισιμότητα για το έργο του. Τάφηκε στον πατρικό του τάφο στον δρόμο για την Δεκέλεια και πάνω του τοποθετήθηκε μια σειρήνα. Ύστερα από πρόταση του ρήτορα Λυκούργου στήθηκε στο Θέατρο του Διονύσου άγαλμα του ποιητή που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο του Λατερανού στην Ρώμη. 

Το μνημείο

Για το μνημείο του Σοφοκλή ισχύουν τα ίδια με αυτό του Ευριπίδη αφού δημιουργήθηκαν την ίδια χρονιά από τον ίδιο καλλιτέχνη. Διαβάστε περισσότερα εδώ.

Πως θα πάμε

Η προτομή του Σοφοκλή βρίσκεται μαζί με τις προτομές των άλλων δυο τραγικών ποιητών στην λεωφόρο Αμαλίας στο κέντρο των Αθηνών. Κατεβαίνοντας από το μετρό στη στάση Σύνταγμα ( μπλε και κόκκινη γραμμή) κατηφορίζουμε την Αμαλίας με κατεύθυνση προς Ζάππειο. Οι προτομές των τριών τραγικών βρίσκονται στο αριστερό μας χέρι επί του πεζοδρομίου της οδού λίγα μέτρα μετά την είσοδο του Εθνικού Κήπου.

Βιβλιογραφία Σοφοκλή

Αντιγόνη - Ηλέκτρα - Οιδίπους Τύραννος - Οιδίπους επί Κολωνώ - Αίας - Φιλοκτήτης - Τραχίνιες 

Διαβάστε για τον Σοφοκλη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V, VI

Φωτογραφίες από την προτομή του Σοφοκλή εδώ

Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Σοφοκλή στον Εθνικό Κήπο

Η προτομή του Ευριπίδη στον Εθνικό Κήπο

Κατηφορίζοντας την οδό Αμαλίας από το Σύνταγμα προς τον ναό του Δία ο επισκέπτης θα συναντήσει στο αριστερό του χέρι πάνω στο πεζοδρόμιο και έξω ακριβώς από τον Εθνικό Κήπο τις προτομές των τριών σημαντικότερων αρχαίων τραγικών ποιητών: του Ευριπίδη, του Αισχύλου και του Σοφοκλή. Πρόκειται για τρεις προτομές οι οποίες στήθηκαν το 2002 επί δημαρχίας Δημήτρη Αβραμόπουλου. Σε αυτήν την ανάρτηση θα ασχοληθούμε με την προτομή του νεώτερου εκ των τριών, του Ευριπίδη.

Μερικά λόγια για τον Ευριπίδη

Ο Ευριπίδης γεννήθηκε το 480 π.Χ. στο νησί της Σαλαμίνας. Ο θρύλος το θέλει να έχει γεννηθεί την μέρα της ιστορικής ναυμαχίας μεταξύ Ελλήνων και Περσικής αυτοκρατορίας. Η καταγωγή του ήταν από τον Δήμο Κεκρωπίας των Αθηνών. Προερχόταν από οικονομικά ταπεινή οικογένεια εν αντιθέσει με τους άλλους δυο τραγικούς. Ωστόσο η οικονομική του δυσχέρεια στην δημοκρατική Αθήνα του Περικλή δεν αποτελούσε τροχοπέδη για να λάβει εκείνα τα μορφωτικά εφόδια που θα τον μετέτρεπαν σε έναν από τους μεγαλύτερους ποιητές όλων των εποχών.

Ο Ευριπίδης κατά την διάρκεια του βίου του δεν άσκησε κάποιο πολιτικό λειτούργημα. Ωστόσο το σύνολο του έργου του διέπεται από ιδεολογήματα και από μεστή κριτική στα πεπραγμένα των σύγχρονων του πολιτικών. Διέπεται από μεγάλη αγάπη για την πατρίδα του ενώ καυτηριάζει την στάση της Λακεδαίμονος κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Το έργο του είναι γεμάτο με κριτική απέναντι σε καθιερωμένες μέχρι τότε αξίες. Γι' αυτόν τον λόγο γίνεται ιδιαίτερα αγαπητός στη νεολαία ενώ αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό από τους γηραιότερους Αθηναίους. Συμμετείχε 22 φορές σε δραματικούς αγώνες και κέρδισε το πρώτο βραβείο τις τέσσερις.

Σήμερα γνωρίζουμε 81 γνωστούς τίτλους έργων του Ευριπίδη αν και το έργο του ήταν μεγαλύτερο. Πλήρως σωσμένα έφτασαν σε μας 19 έργα του και αποσπάσματα από ορισμένα άλλα. Το τέλος του ήρθε το 406 π.Χ. σε βαθύ για την εποχή γήρας στην γη της Μακεδονίας όπου βρισκόταν καλεσμένος του βασιλιά Αρχέλαου. Τάφηκε κοντά στην Αμφίπολη με όλες τις τιμές ενώ η είδηση του θανάτου του σκόρπισε θλίψη στην πόλη των Αθηνών. Τα οστά του δεν μεταφέρθηκαν στην Αθήνα γιατί αρνήθηκε ο Αρχέλαος ωστόσο ο Δήμος των Αθηναίων τίμησε τον ποιητή στήνοντας κενοτάφιο στον δρόμο προς τον Πειραιά. Με πρόταση του ρήτορα Λυκούργου στήθηκε αργότερα άγαλμα του ποιητή στο θέατρο του Διονύσου στο οποίο υπήρχε το εξής επίγραμμα: 

«Μνήμα μεν Ελλάς άπασ΄ Ευριπίδου. οστέα δ΄ ίσχει

γή Μακεδών. η γαρ δέξατο τέρμα βίοο.

πατρίς δ΄ Ελλάδος Ελλάς, Αθήναι. Πλείστα δε Μούσα:

τέρψας εκ πολλών και τον έπαινον έχει»

*Μνήμα του Ευριπίδη είναι όλη η Ελλάδα

Αλλά τα οστά του τα έχει η μακεδονική γη

γιατί εκεί τελείωσε τον βίο του.

Πατρίδα του είναι η Αθήνα, η Ελλάδα της Ελλάδας.

Οι Μούσες του πολλούς χαροποίησαν

και από πολλούς τιμάται.

Το μνημείο

Πρόκειται για μια απλή προτομή η οποία πρέπει να μελετηθεί μαζί με τις άλλες δυο προτομές ως ενιαίο έργο. Και οι τρεις προτομές έχουν την ίδια δομή. Στην μαρμάρινη βάση τους αναγράφεται

ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΑΒΡΑΜΟΠΟΥΛΟΥ 

2002

και πιο πάνω αναγράφονται το όνομα του ποιητή, η ημερομηνία γέννησης και η ημερομηνία θανάτου του. Οι προτομές βασίζονται σε αντίστοιχα αγάλματα των ποιητών από την αρχαιότητα. Δεν τόσο ποιητικές όσο ποιητικό υπήρξε το έργο των τριών τραγικών ωστόσο αποτελούν πιστά αντίγραφα παλαιότερων προτομών.

Και οι τρεις προτομές είναι έργο του γλύπτη Γιώργου Καλακαλλά από τον Τύρναβο.

Συνοψίζοντας - προσωπικές εντυπώσεις

Ο Ευριπίδης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές όλων των εποχών. Και αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός ότι 2.400 χρόνια μετά των θάνατό τα έργα παίζονται στα θέατρα της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού. Τιμήθηκε ως μεγάλος ποιητής από τους σύγχρονούς του και αναγνωρίστηκε από τους συναδέλφους του (ο Σοφοκλής μόλις πληροφορήθηκε τον θάνατό του λέγεται πως παρουσιάστηκε με μαύρο χιτώνα και εισήγαγε αστεφάνωτους τους ηθοποιούς και τον χορό κατά την είσοδό τους στο  Θέατρο). Το έργο του έχει μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες και επηρέασε πλήθος θεατρικών συγγραφέων. Διδάσκεται μέχρι τις μέρες μας στις θεατρικές σχολές αλλά και στα Πανεπιστήμια και τα σχολεία μέση εκπαίδευσης.

To πόσο σημαντικός θεωρούνταν ήδη από την αρχαιότητα φαίνεται από το γεγονός ότι ο Αλέξανδρος σύμφωνα με τον ομώνυμο Βίο του Πλούταρχου είχε στην κινητή βιβλιοθήκη του έργα του Ευριπίδη και συχνά ανέφερε γνωμικά του ενώ σύμφωνα πάντα με το ίδιο βιβλίο ο Κλείτος στην λογομαχία του με τον Αλέξανδρο ανέφερε στίχο του Ευριπίδη. Χιλιάδες χρόνια μετά ο διανοητής Γκαίτε αναρωτιέται στις σελίδες του προσωπικού του ημερολογίου (23 Νοεμβρίου 1831): "Από τον καιρό του Ευριπίδη έχουν γεννήσει όλα τα έθνη του κόσμου κανέναν δραματουργό που να είναι άξιος να του πάει τις παντούφλες;".

Εν αντιθέσει με το μεγαλείο του ποιητή, η προτομή μάλλον δεν ξεφεύγει από την μετριότητα. Σε ανθρώπους που έχουν υμνήσει την πατρίδα τους, την ειρήνη και την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη πιστεύω πως άξιζε κάτι πιο πομπώδες, πιο εκφραστικό, πιο γλαφυρό από τις απλές προτομές ξεχασμένες στην άκρη ενός πεζοδρομίου σκεπασμένες από τον θόρυβο μιας πολυσύχναστης λεωφόρου.

Πως θα πάμε

Οι τρεις προτομές βρίσκονται πάνω στην Λεωφόρο Αμαλίας στο ύψος του Εθνικού Κήπου. Με το μετρό μας εξυπηρετεί η στάση "Σύνταγμα". Κατεβαίνοντας, προχωράμε από την Βουλή προς το Ζάππειο. Οι προτομές βρίσκονται στο αριστερό μας χέρι επί του πεζοδρομίου.

Βιβλιογραφία Ευριπίδη:

Άλκηστις - Ανδρομάχη - Βάκχες - Εκάβη - Ελένη - Ηλέκτρα - Ηρακλείδες - Ηρακλής μαινόμενος - Ικέτιδες - Ιππόλυτος - Ιφιγένεια εν Αυλίδι - Ιφιγένεια εν Ταύροις - Ίων - Κύκλωψ - Μήδεια - Ορέστης - Ρήσος - Τρωάδες - Φόνισσες

Διαβάστε για τον Ευριπίδη Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V, VI

Φωτογραφίες από την προτομή εδώ


Βιβλιογραφία:

• Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 - 2004, Αντωνοπούλου Ζέτα, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003

Φωτογραφίες από την προτομή του Ευριπίδη στον Εθνικό Κήπο

Το έτος τοποθέτησης της προτομής

Φωτογραφίες από την προτομή του Ευνάρδου στον Εθνικό Κήπο

EDIT: τραβηγμένη τον Μάιο του 2024